Læknablaðið - 01.05.2015, Síða 19

LÆKNAblaðið 2015/101 251
Inngangur
Átröskunarsjúkdómar eru stöðugt og vaxandi lýð-
heilsu vandamál víða í heiminum.1 Þeim hefur verið
skipt í þrjár aðaltegundir samkvæmt ICD-10 (Inter-
national Classification of Mental and Behavioral Disor-
ders); lotugræðgi (bulimia nervosa), lystarstol (anorexia
nervosa) og átröskun ekki nánar skilgreind (ÁENS) (Eat-
ing disorder not otherwise specified (EDNOS)).2
Lotugræðgi var fyrst kynnt og skilgreind fyrir
rúmlega 30 árum. Gerald Russell lýsti þar átköstum,
margvíslegum losunarráðstöfunum og ofsahræðslu
við að þyngjast og fitna.3 Lystarstoli var hins vegar lýst
fyrst sem sjúkdómi 1689.4 Sjúklingar með lystarstol hafa
tvíbentar tilfinningar um breytingar á mataræði og
þyngd og því fylgir oft mikil afneitun á vannæringar-
ástandi og sjúkdómsgreiningu.5 Þeir ofmeta oft þyngd
sína og vaxtarlag, eru í stöðugri megrun og stunda
óhóflega líkamsrækt og jafnvel losunarhegðun og hafa
lítið innsæi um neikvæðar afleiðingar þess.6 Ekki eru til
greiningarviðmið fyrir ÁENS í ICD greiningarkerfinu
en breytingar gerðar í DSM-5 munu greina marga sem
voru í ÁENS-flokknum í Binge-eating disorder (lotuo-
fát) flokkinn sem er nú sérflokkur átröskunar en ekki
undirflokkur ÁENS eins og hann var í DSM-IV. Einnig
munu fleiri greinast með lystarstol og lotugræðgi en
áður vegna víðtækari greiningarskilmerkja í DSM-5.2
Nákvæmari flokkun ætti að leiða til markvissari vís-
indarannsókna en nýlegar rannsóknir leiða í ljós að vel
inngangur: Meðferðarheldni sjúklinga í átröskunarmeðferð hér á landi
er óþekkt. Markmið rannsóknar var að kanna brottfallstíðni og finna for-
spárþætti fyrir meðferðarheldni hjá sjúklingum í átröskunarmeðferð á
Landspítala tímabilið 1.9.2008-1.5.2012.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn raunlýsing. Skoð-
aðar voru sjúkraskrár sjúklinga sem höfðu fengið tilvísun í meðferð hjá
átröskunarteymi Landspítalans og fengið ICD-10 greiningu: lystarstol
(F50.0, F50.1), lotugræðgi (F50.2, F50.3) og átröskun ekki nánar skilgreind
(ÁENS) (F50.9). Tilvísanir voru 260, 7% mættu ekki í greiningarviðtal og
endanlegt úrtak var 182. Brottfall úr meðferð var skilgreint sem ótímabær
stöðvun meðferðar án formlegrar útskriftar meðferðaraðila sem mat bata
og átröskunarhegðun.
niðurstöður: Úrtakið skiptist í 176 konur og 6 karla, meðalaldur 26,3 ár.
Lotugræðgi greindist hjá 52,7% sjúklinga, ÁENS hjá 36,8% og lystarstol
hjá 10,4%. Aðra samhliða geðröskun höfðu 74,7% sjúklinga. kvíða- eða
þunglyndisröskun greindist hjá 72,5%, athyglisbrestur og/eða ofvirkni
hjá 15,4% og persónuleikaröskun hjá 8,2%. Lífsalgengi fíkniraskana var
30,8%. Brottfall úr meðferð var 54,4% (um 1/3 kom aftur í meðferð á
rannsóknartímabilinu), 27,5% sjúklinga luku meðferð og 18,1% sjúklinga
voru enn í meðferð þegar eftirfylgnitíma lauk. Meðferðarheldni mældist
marktækt betri hjá þeim sjúklingum sem höfðu lokið háskólagráðu, höfðu
sjálfir frumkvæði að komu og höfðu meiri kvíða eða þráhyggjueinkenni í
greiningarviðtali. Sjúklingar með lystarstol héldust best í meðferð en sjúk-
lingar með fíknigreiningu sýndu meiri tilhneigingu til brottfalls (p=0,079).
Ályktun: Heildarbrottfall úr meðferð var svipað og í öðrum rannsóknum
en eftirfylgdartími var lengri og sjúklingar með lystarstol héldust betur í
meðferð en aðrir sjúklingar með átröskun, öfugt við það sem hefur sést
í öðrum vestrænum löndum. Hærra menntunarstig, eigið frumkvæði að
meðferð og hærra kvíðaskor á spurningalistum voru verndandi þættir.
ÁgrIp
yfir helmingur sjúklinga sem koma í átröskunarmeðferð
hafa fengið ÁENS-greiningu.7
Átraskanir eru algengar og greinast fyrst og fremst
hjá ungum konum. Ísland er ekki eftirbátur annarra
vestrænna ríkja og sýndi íslensk skimunarrannsókn
á átröskunum hjá framhaldsskólanemum að um 10%
þátttakenda skimuðust með átröskun og 50% stúlkna
og 20% drengja sögðust hafa áhyggjur af mataræði og
þyngd.8 Átröskunarsjúkdómar koma oftast fram á ung-
lingsárum og snemma á fullorðinsárum. Ef þeir eru ekki
meðhöndlaðir hafa þeir tilhneigingu til að verða lang-
vinnir og þeim fylgja oft margvísleg líkamleg og geðræn
vandamál og dánarlíkur aukast.9
Eitt af meginvandamálum geðheilbrigðisþjónust-
unnar er hve stór hluti sjúklinga sem vísað er í með-
ferð mætir ekki í fyrsta viðtal eða dettur úr meðferð.
Stórar rannsóknir hafa sýnt að 30-40% sjúklinga sem
er vísað í geðmeðferð láta aldrei sjá sig. Í safngrein-
ingu (meta-analysis) um brottfall úr geðmeðferð kom í
ljós að meðal sjúklinga sem hófu meðferð hættu 47%
þeirra fyrir meðferðarlok. Í sömu rannsókn kom fram
að sjúklingar sem höfðu samþykkt að koma í meðferð
en mættu ekki í fyrsta viðtal (no-shows) voru um 27%.10
Brottfall úr átröskunarmeðferð virðist enn meira en í
almennri geðmeðferð. Lýst hefur verið allt að 70% brott-
falli úr göngudeildarmeðferð en 20-51% brottfalli hjá
lystarstolssjúklingum í sérhæfðri legudeildarmeðferð.11
Greinin barst
5. nóvember 2014,
samþykkt til birtingar
21. apríl 2015.
Átröskunarmeðferð á Íslandi
– sjúkdómsmynd, meðferðarheldni
og forspárþættir brottfalls
Guðrún Mist Gunnarsdóttir1 læknanemi, Sigurður Páll Pálsson2 læknir, Guðlaug Þorsteinsdóttir2,3 læknir
1Læknadeild Háskóla
Íslands, 2geðdeild Land-
spítala, 3átröskunarteymi
Landspítala
Fyrirspurnir:
Guðlaug Þorsteinsdóttir
gudlthor@landspitali.is
R a n n s Ó k n
Strattera er nú samþykkt til að
hefja meðferð við ADHD hjá fullorðnum
Heimildir:
1. www.serlyfjaskra.is. 2. Michelson D et al. Biol Psychiatry 2003; 53(2): 112–20.
3. Young JL et al. Clin Neuropharmacol 2011; 34(2): 51– 60. 4. Adler LA et al. J Clin Psycho Pharmacol 2009; 29(1): 44–50.
5. Adler LA et al. J Clin Psychiatry 2005; 66(3): 294 –9. 6. Adler LA et al. J Atten Diord 2008; 12(3): 248–53.
7. Wehmeier et al. Child Adolesc Phsychiatry Mental Health 2009; 3(1): 5.
– Eina lyfjameðferðin fyrir fullorðna með ADHD sem tilheyrir ekki
flokki örvandi lyfja1
– Dregur úr helstu einkennum ADHD og veitir stöðuga stjórn á
einkennum allan daginn yfir lengri tíma, borið saman við lyfleysu2-7
– Tekið einu sinni á dag1
– Staðfestar upplýsingar varðandi öryggi og þol sýna að Strattera er
góð meðferð fyrir sjúklinga sem þjást einnig af félagsfælni og áfengissýki1
Stöðug stjórn á
einkennum beinir
athyglinni frá ADHD
Strattera
LIL141201