Læknablaðið - 01.11.2014, Qupperneq 19

LÆKNAblaðið 2014/100 587
Inngangur
Algengt er að ungmenni undir 18 ára aldri stundi laun­
aða vinnu samhliða skóla og vinna íslenskra ungmenna
er áberandi mikil, sérstaklega yfir sumartímann.1,2
Vinna ungmenna er sveigjanleg í þeirri merkingu að
vinnutíminn er gjarnan óreglulegur og þau skipta oft
um vinnu.1,2 Rannsóknir á vinnuslysum ungmenna eru
fáar1 en þó er ljóst að nokkur hluti ungmenna verður
fyrir vinnuslysum, að sum þeirra eru alvarleg og að
skurðir og brunasár eru algengir áverkar.2­6 Ungmenni
eru í meiri hættu á að lenda í vinnuslysum en þeir sem
eldri eru,7­9 eldri ungmennum er hins vegar hættara
við vinnuslysum en þeim yngri og strákum er hætt­
ara við vinnuslysum en stelpum.7,10 Engu að síður sýna
rannsóknir að bæði aldur og kyn eru víkjandi þættir í
vinnuslysum ungmenna og að það eru fyrst og fremst
þættir tengdir vinnustaðnum sem segja fyrir um áhætt­
una.10 Svo dæmi sé tekið sýndi bandarísk rannsókn
að upplifun starfsfólks af því að rekið væri á eftir því
í vinnu spáði fyrir um aukna slysahættu meðal ung­
menna.11 Dönsk rannsókn leiddi í ljós að burður þungra
hluta, of mikið andlegt álag og skortur á stuðningi frá
stjórnanda voru þættir sem tvöfölduðu líkur á að ung­
lingar slösuðust í vinnunni.8 Þá sýndi rannsókn meðal
norrænna ungmenna sem framkvæmd var í lok síðustu
aldar að íslensk ungmenni með reynslu af vinnu lentu
hlutfallslega ekki í fleiri vinnuslysum en norrænir jafn­
1Félags- og mannvísinda-
deild Háskóla Íslands.
inngangur: Markmið rannsóknarinnar var að skoða vinnuslys 13-17 ára
ungmenna á Íslandi, orsakir þeirra og alvarleika. Í fyrsta lagi var athugað
hversu stór hluti ungmenna hefur slasast í vinnu, hve lengi þau hafa verið
fjarverandi frá vinnu vegna slyssins og hvernig vinnuslysin og alvarleiki
þeirra skiptist eftir aldri og kyni. Í öðru lagi voru tegundir áverka og helstu
slysavaldar skoðaðir. Í þriðja lagi voru alvarlegustu áverkarnir skoðaðir og
hvað olli þeim.
Efniviður og aðferðir: Spurningalisti var lagður fyrir 2000 manna slembi-
úrtak 13-17 ára ungmenna í Þjóðskrá árið 2008. Svarhlutfallið var 48,4%.
Spurt var í lokaðri spurningu hvort ungmennin hefðu orðið fyrir vinnuslysi
og um alvarleika slyssins en í opinni spurningu um áverka og slysavalda.
Kí-kvaðrat próf var notað til að reikna tölfræðilega marktækni og miðað
við 95% vikmörk.
niðurstöður: Fimmtungur ungmennanna hafði orðið fyrir vinnuslysi, fjórð-
ungur slasaðra var frá vinnu vegna slyssins, þar af 5,9% lengur en eina
viku. Hlutfall slasaðra hækkar með hækkandi aldri og er hlutfallið komið
í 30,7% við 17 ára aldur. Algengustu áverkar voru skurðir og tognun, en
bakáverkar og beinbrot höfðu í för með sér lengsta fjarveru frá vinnu. Beitt
áhald var algengasti slysavaldurinn en að bera eða taka hlut upp og fall
hlutar voru þeir slysavaldar sem ollu lengstri fjarveru.
Ályktun: Fjöldi ungmenna sem slasast við vinnu og alvarleiki sumra
slysanna vekur ugg.
Auk öryggisþjálfunar og fræðslu í vinnuvernd, þurfa framtíðarrann-
sóknir að skoða hvort staða ungmenna á vinnumarkaði ógni í reynd öryggi
þeirra og ef svo er, hvernig hægt sé að bæta þar úr.
ÁGRIp
Fyrirspurnir:
Margrét Einarsdóttir,
margrei@hi.is
Greinin barst
2. maí 2014,
samþykkt til birtingar
15. september 2014.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Vinnuslys ungmenna:
Orsakir og alvarleiki
Margrét Einarsdóttir1 félagsfræðingur, Guðbjörg Linda Rafnsdóttir1 félagsfræðingur, Jónína Einarsdóttir1 mannfræðingur
aldrar þeirra. Hins vegar ollu vinnuslys íslensku ung­
mennanna fremur vinnutapi en gerðist annars staðar á
Norðurlöndunum.2
Lög sem kveða á um lágmarksaldur við vinnu og
um vinnuvernd ungmenna sem hafa náð tilskildum
lágmarksaldri voru sett í flestum Evrópulöndum fyrir
lok 19. aldar. Þá hafa verið ákvæði um lágmarksaldur
við vinnu og verndun ungmenna í sáttmálum Alþjóða­
vinnumálastofnunarinnar (ILO) frá árinu 1919.12 Það var
hins vegar ekki fyrr en íslensk lög voru aðlöguð evr­
ópskri reglugerð í lok 9. áratugar síðustu aldar að íslensk
löggjöf um vinnu aldurshópsins varð sambærileg því
sem gerðist í nágrannalöndunum.13 Rannsóknir sýna
engu að síður að vinna ungmenna á sér oft stað utan
við lög og reglur.2,14,15 Bandarískar rannsóknir benda
einnig til að öryggisþjálfun ungmenna á vinnustað sé
ábótavant.15, 16 Þá sýna rannsóknir að ungir starfsmenn
telja oft að staða sín á vinnustaðnum leyfi ekki að þau
láti í ljós áhyggjur af, eða vitneskju um, að öryggi þeirra
sé ábótavant.17­20
Hérlendis er upplýsingar um vinnuslys að finna í
tveimur opinberum skrám, í slysaskrá Vinnueftirlitsins
og í Slysaskrá Íslands sem Embætti landlæknis hefur
umsjón með.21,22 Samkvæmt 79. gr. íslenskra vinnu­
verndarlaga ber að tilkynna Vinnueftirlitinu ef starfs­
maður verður óvinnufær í einn eða fleiri daga vegna
R a n n S Ó k n

Spiriva® Respimat® (tíótrópíum) og
Spiriva Respimat

(tíótrópíum)
Striverdi Respimat
(olodaterol)
Nýtt!

Nú fæ
st LA
BA

í Res
pima
t

Striverdi Respimat (olodaterol) er
langverkandi β2-örvi (LABA) í Respimat
Einu sinni á dag
– sem Spiriva Respimat (tíótrópíum)
Respimat innöndunartæki
– sem Spiriva Respimat (tíótrópíum)
Skammtur 5 μg (tvær úðanir, hvor um sig 2,5 μg)
– sem Spiriva Respimat (tíótrópíum)
Striverdi® Respimat (olodaterol)
TILVALIÐ SAMAN
IS
S
tr
-1
4-
01
-0
4
fe
b.
2
01
4
Ábending: Tíótrópíum er ætlað sem berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð
til að lina einkenni hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu (LLT).
Ábending: Striverdi Respimat er ætlað sem berkjuvíkkandi
viðhaldsmeðferð hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu (LLT).
®