Ægir - 01.08.2007, Blaðsíða 25

25
menn á Húsavík, sem gerðu
upp eikarbáta og gera út á
hvalaskoðun, Síldarminjasafn-
ið á Siglufirði og Húna II,
sem er eitt allra stærsta tré-
skip sem hefur verið gert út
hér á landi, en áhugamenn á
Akureyri hafa nú tekið það
skip að sér og gera út, m.a. á
skoðunarferðir fyrir ferða-
mannahópa. „Það átak sem
gert hefur verið í varðveislu
gamalla húsa er til hreinnar
fyrirmyndar og þar hefur
Húsafriðunarsjóður haft mikið
að segja. Varðveisla gamalla
báta er líka stórt og viðamikið
verkefni og ekki síður fjár-
frekt. Ég tel að það þurfi að
stofna sérstakan bátafriðunar-
sjóð, sem fær ákveðnar tekjur
úr ríkissjóði á hverju ári. Þá
yrði þessum kafla í íslenskri
sjávarútvegssögu sýndur verð-
ugur sómi,“ segir Jón Páll
Halldórsson.
Þarf að gefa strandmenningu
meira vægi
„Það þarf að mínu mati að
gera átak í þessum efnum á
breiðum grunni. Ég vil nefna
að Fornleifavernd ríkisins læt-
ur sig því miður litlu varða
um ýmsar strandminjar. Ég
nefni gamlar lendingar, varir,
naust og fleira. Ég tel almennt
að þurfi að gefa strandmenn-
ingu meira vægi hér á landi,“
segir Skúli Alexandersson,
fyrrv. alþingismaður á Hell-
issandi og stjórnarmaður í
Sjómannasafninu í Sjómanna-
garðinum á Hellissandi.
Í eigu sjóminjasafnsins á
Hellissandi eru tveir áttæring-
ar, elstu áraskip Íslendinga,
að sögn Skúla. Annars vegar
Bliki, sem var smíðaður í Ak-
ureyjum árið 1826, og Ólafur
Skagfjörð, sem var smíðaður
um 1880 í Flatey. „Róið var á
þessum bátum, sem voru ekta
„Breiðfirðingar“ hér fram á
miðja tuttugustu öld,“ segir
Skúli.
„Ég er sammála Jóni Páli í
því að til þess að hlúa betur
að varðveislu báta er nauð-
synlegt að stofna til einskonar
bátafriðunarsjóðs. Þó svo að
hann hafi kannski ekki yfir
miklum fjármunum að ráða
skiptir samt verulegu máli fyr-
ir þá sem vilja varðveita þessi
menningarverðmæti að geta
sótt um fjárstyrk úr slíkum
sjóði,“ segir Skúli.
Norður-Sigling aðeins með
íslenska eikarbátaa í
hvalaskoðun
Eigendur hvalaskoðunarfyr-
irtækisins Norður-Siglingar á
Húsavík hafa alla tíð lagt
mikla áherslu á varðveislu ís-
lenskra eikarbáta og hefur
fyrirtækið einungis slíka báta
– fjóra að tölu – í sinni þjón-
ustu. Þetta eru Náttfari,
byggður í Stykkishólmi árið
1965, Bjössi Sör, byggður á
Akureyri árið 1975, Knörrinn,
byggður á Akureyri árið 1963
og Haukur, byggður árið
1973 í Reykjavík. Fimmti bát-
urinn, Sveinbjörn Jakobsson,
sem Norður-Sigling festi kaup
á í Ólafsvík, verður gerður
upp í vetur. Þetta skip, sem
var smíðað árið 1964 í Esbjerg
í Danmörku samkvæmt ís-
lenskri teikningu, var í eigu
sömu fjölskyldunnar í 43 ár.
Hörður Sigurbjarnarson,
framkvæmdastjóri Norður-
Siglingar og einn eigenda fyr-
irtækisins, segir það hafa ver-
ið eitt af markmiðum með
stofnun fyrirtækisins á sínum
tíma að varðveita íslenska
eikarbáta, fyrir svo utan það
að þeir séu afar þægilegir,
hljóðlátir og hafi rólegar
hreyfingar. „Við teljum að
það sé allt önnur upplifun
fyrir okkar viðskiptavini að
fara í hvalaskoðun á þessum
eikarbátum en í plastbátum
eða stálskipum. Margir af
okkar viðskiptavinum, eink-
um Evrópubúar, eru meðvit-
aðir um að þeir eru að fara út
á Skjálfanda í þessum sér-
íslensku bátum. Allt skiptir
þetta máli,“ segir Hörður.
„Strandmenning“ var
framandi hugtak
Hörður telur æskilegast að
unnt sé að nýta þessa gömlu
báta, eins og t.d. Norður-Sigl-
ing gerir á Húsavík, þó svo
að varðveisla þeirra sé að
sjálfsögðu einnig góðra gjalda
verð. En aðal málið sé að
varðveita bátana og aðra
strandmenningu fyrir kom-
andi kynslóðir. Hörður segist
ekki geta lagt mat á hvort
einskonar bátafriðunarsjóður
væri rétta leiðin, „en það væri
ákaflega dýrmætt ef stjórn-
völd myndu með einum eða
öðrum hætti vilja stuðla að
því að varðveita íslenska báta.
„Þegar við fórum af stað með
þennan rekstur árið 1995 töl-
uðum við um strandmenn-
ingu, en við urðum þess varir
að það vissu sárafáir hvað við
vorum að tala um. Þetta er
sem betur fer breytt og æ
fleiri átta sig á fyrir hvað
strandmenning stendur,“ segir
Hörður Sigurbjarnarson.
S J Ó M I N J A R
Húni II er dæmi um skip sem áhugamaðurinn Þorvaldur Skaftason bjargaði hreinlega frá glötun. Þetta gullfallega eikarskip,
sem hér sést nýsmíðað, er nú í eigu Akureyringa og umsjá Iðnaðarsafninu á Akureyri. Það fer vel á því enda var Hún II smíð-
aður á árunum 1962 til 1963 í Skipasmíðastöð KEA og var sannarlega eitt af glæsilegustu skipum sem þar voru smíðuð.
Nokkrir minni bátar í eigu Byggðasafns Vestfjarða hafa þegar hlotið nauðsynlega
viðgerð, en myndin sýnir tvo gamla báta í eigu safnsins, sem beðið hafa viðgerðar
í mörg ár og bíða enn. Fremri báturinn er Tóti ÍS-10 frá Bolungarvík, síðasta ein-
takið af gömlu Falsbátunum, smíðaður 1930, en en tekinn af skipaskrá árið
1968. Hinn báturinn er Örn ÍS-18, einn af Marzellíusarbátunum, smíðaður 1942
og gerður út til 1990. Mynd: BB/Halldór Sveinbjörnsson.