Ægir - 01.08.2007, Blaðsíða 30

30
væru um umtalsverðar göng-
ur ufsa til annarra hafsvæða.
Aðferðir
Merkingar á ufsa eru nokkr-
um vandkvæðum háðar vegna
þess hve ufsinn er viðkvæmur
fyrir snöggum þrýstingsbreyt-
ingum. Af þeim orsökum er
nauðsynlegt að ná í fisk til
merkinga tiltölulega grunnt til
að auka líkur á að hann lifi af
merkinguna. Í þessu verkefni
var farin sú leið að veiða ufsa
á handfæri á grunnu vatni
(20-40 m) til merkinga. Árin
2000-2004 voru merktir 15.840
ufsar á tímabilinu júní-sept-
ember allt í kringum Ísland
(mynd 1). Nokkuð misjafnt
var hversu oft var merkt á
hverjum merkingarstað en
töluverður hluti merkingastað-
anna var heimsóttur árlega.
Var þá oft um að ræða standa
og rif þar sem ufsinn safnast
gjarnan saman og því einstak-
lega hentugir til merkinga.
Meginhluti ufsans var á bilinu
33-57 cm við merkingu og 2-3
ára gamall (myndir 2 og 3).
Merkingartíminn var valinn
með það að markmiði að ná
ufsa á grunnu vatni, en eldri
ufsinn leitar oft upp á land-
grunnið um sumartímann þar
sem hann heldur til fram á
haust, auk þess sem yngsti
ufsinn sem elst upp í fjörunni
dýpkar á sér eftir því sem
hann stækkar (Nedreaas,
1987). Ufsinn var veiddur á
handfæri á smábátum í eigu
Hafrannsóknastofnunarinnar
eða leigubátum (mynd 4).
Agnhöldin á krókunum voru
klemmd til að sár af völdum
króka væru sem minnst. Þeg-
ar ufsinn var kominn um borð
var hann geymdur í 400 lítra
fiskikari með rennandi sjó þar
til hann var merktur 1-15 mín-
útum seinna. Aðeins ufsi í
góðu ástandi (lítil sjáanleg sár
af völdum króka og eðlilegt
sundlag) var merktur. Merkin
sem voru notuð voru hefð-
bundin T-merki sem fest voru
í bak ufsans við fremri bak-
ugga (mynd 5). Á hverjum
stað voru skráðar upplýsingar
um staðsetningu og dýpi
ásamt veðurfari. Einnig voru
tekin sýni samhliða merking-
unum til aldurgreiningar.
Endurheimtur komu að
langmestu leyti frá atvinnu-
veiðum við Ísland. Fiskimenn
voru beðnir um að senda
merki og kvarnir úr end-
urheimtum fiskum ásamt
upplýsingum um tímasetn-
ingu endurheimtu, staðsetn-
ingu, dýpi og kyn og kyn-
þroska fisksins. Í lok ársins
2005 voru endurheimtur orð-
nar 1279 sem svarar til 8,1%
endurheimtuhlutfalls. Við úr-
vinnslu notuðum við aðeins
fiska sem höfðu verið frjálsir í
a.m.k. 30 daga og staðsetning
endurheimtna var ljós. Alls
uppfylltu 1179 fiskar þessi
skilyrði.
Þegar unnið er með gögn
úr merkingartilraunum verður
að hafa í huga að end-
urheimturnar eru ávallt tengd-
ar sókn veiðiskipa í viðkom-
andi stofn. Þar af leiðandi
þarf endurheimtuhlutfall inn-
an ákveðins svæðis ekki
endilega að endurspegla
hversu mikið af merktum fiski
var á svæðinu heldur getur
það allt eins endurspeglað
hversu mikið var sótt í við-
komandi fiskistofn á svæðinu.
Vegna þessa er nauðsynlegt
að staðla sóknina á einhvern
hátt þegar leitast er við að
meta útbreiðslu út frá merk-
ingartilraunum. Í þessu verk-
efni var fjölþátta fervikagrein-
ing notuð til að staðla sókn-
ina m.t.t. svæða, ársfjórðunga
og veiðarfæra. Upplýsingar úr
veiðidagbókum fiskiskipa
voru notaðar við stöðlunina.
Við úrvinnslu gagnanna skipt-
R A N N S Ó K N I R
-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 60-80 80+
Lengdarhópar
0
1000
2000
3000
4000
M
er
kt
ir
0
5
10
15
P
ró
se
nt
e
nd
ur
he
im
t
Mynd 2. Lengdardreifing merktra ufsa í 5 cm lengdarhópum (stöplar) og hlutfall ufsa í hverjum lengdarhópi sem endurheimt-
ist til loka ársins 2005 (lína).
1 2 3 4 5 6+
Aldur
0
2000
4000
6000
M
er
kt
ir
0
4
8
12
P
ró
se
nt
e
nd
ur
he
im
t
Mynd 3. Aldursdreifing merktra ufsa (stöplar) og hlutfall ufsa sem endurheimtist í hverjum aldursflokki til loka ársins 2005
(lína).