Tímarit Máls og menningar - 01.04.1940, Side 26

20
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ista að beita aldrei öðru agni i baráttunni en því sem binn
fáfróðasti og lakast innrætti getur ginið við. Þannig eiga
afturhaldsflokkarnir allt sitt undir þvi að nóg sé til af
heimskum og ómenntuðum lýð: þeir heimsku eru hið
sjálfsagða fylgilið síns eigin böðuls, sífelldlega tilbúnir
að láta háværasta öskurapann teyma sig, jafnvel út í
rauðan dauðann. Hitt er erindrekum afturhaldsaflanna
jafnljóst, að eftir því sem upplýsing þjóðar er meiri, þeim
mun gleggri er skilningur hennar á eðli arðráns og stétta-
munar, þeim mun ákveðnari andúðin gegn auðvaldsyfir-
drottnun og einræðisviðleitni: i slíku þjóðfélagi er hver
almennur maður vitandi síns eigin manngildis og hefur
ekki náttúru til að láta neinn drottnara hafa sig að ginn-
ingarfífli, menntunin eykur ekki síður manngildishug-
sjón og sjálfsvirðingu fjöldans en einstaklingsins. Mennta-
menn nútímans eru, livar í flokki sem þeir telja sig, sjálf-
sagðir bandamenn upplýstrar alþýðu, þola ekki að vera
þý og bitbein heimskra, siðspilltra og villimannlegra afla,
en álíta samvinnu í mannlegum viðskiptum og sameign
mannanna um öll andleg verðmæti, eigi síður en hagræn,
gi-undvöll náttúrlegs þjóðskipulags siðaðra manna. Það
getur nefnilega ekki bjá því farið að upplýsingin kenni
manninum, livaða flokki og hvaða stélt sem liann til-
heyrir, að „kapítalisminn er í eðli sínu ekki annað en inn-
brotsþjófnaður löghelgaður af hjátrú“, svo ég noti orð
Lancelots Hogbens, hins ágæta brezka vísindamanns (höf-
undar að Mathematics for tlie million og Science for tbe
citizen, tveim heimsfrægum bókum).
3.
Sagan kann þess mörg dæmi hvernig farið hefur í lönd-
um þar sem lieimskt og harðúðugt einræði sat að völdum
yfir lífsbjargafárri og óupplýstri þjóð, íþyngdi henni með
sköttum og skyldum, meinaði henni allt frelsi til að lifa
lífi manna, ofsótti andans menn og skáld, refsaði fólki
f>TÍr náttúrlegustu lífshræringar þess og frelsistjáningar,