Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Qupperneq 3

TIMARIT
MÁLS OG MEMING4R
RITSTJÓRAR:
Kristinn E. Andrésson og Jakob Benediktsson
Nóv. 1950 11. árgangnr 3. Iicíti
Málfrœðilefiur ráðunautur handa dagblöðuni
Sú undarlega öfiigþróun er að gerast í íslensku, að til þess að rita málið veljast
nú helstil margir menn sem virðast ekki geta verið öllu ver fallnir til nokkurs ann-
ars starfa, algeingt að mönnum sem fást við bókmentastörf og blaðamensku sé
ósýnna um að koma fyrir sig orði í rituðu máli en sjómönnum, bændum eða kaup-
mönnum og öðrum sem aldrei hefur til hugar komið að þeir væru rithöfundar. Það
er athyglisvert að ýmsir telja sig menn til að keppa um verðlaun fyrir bókmenta-
afrek þó þeir séu sýnilega lakar pennafærir en almenníngur. Lángtof margt þýddra
bóka á síðasta áratugi eru málleysubókmentir, túngutak þeirra einhversstaðar á
landamærum íslensku og annarra túngna, oft miðjavegu milli íslensku og dönsku,
þetta er eitthvert mál sem á heima útí hafsauga, í Geirfuglaskeri eða Eldey. Altof
oft finst það á að þeir sem fást við að rita málið hafa ekki lært það, heldur eru að
reyna að búa það til við skrifborð sitt. Menn sitja með sveittan skalla að smíða
undarleg orð og orðatiltæki um hluti sem hafa átt góð og gild heiti á íslandi frá
ómunatíð; ég hef vitað mann vera að basla við að smíða orð um sæti, og tókst eft-
ir lánga mæðu að finna upp orðið setgagn. Of margir blaðamenn og þýðendur
virðast halda að íslenska sé einhverskonar esperantó, sem sé nýfarið að tíðka, og
liggi nú líf við að smíða þessu únga ófullburða máli sem mest af orðum og orða-
tiltækjum. Iðulega rugla menn sainan orðatiltækjum fornum, eða kunna þau ekki
heil, eða hafa þau skakt eða nota þau öfugt, hitta ekki á að nota forsetníngar með
réttum föllum, rángbeygja algeing orð eða þekkja ekki vanalegar beygíngarmynd-
ir þeirra, og setja svo einhverja getgátu frá sjálfum sér í staðinn, rétt einsog út-
lendíngur væri að basla við að tjá sig í ókunnu landi. Þessu næst furðar okkur
blaðalesendur, og þá sem eru svo óhamíngjusamir að verða að lesa upp og ofan
þýðíngar síðustu ára, hvílíkt ótrúlegt mor af dönskuslettum er aftur farið að verða
í rituðum nútímastíl íslenskum. Farið að verða, mun nú einhver endurtaka hissa.
Væri ekki trúlegra að farið væri að styttast í dönskuslettunum á öld þegar við höf-
um ekki leingur meiri teingsl við dani en aðrar þjóðir ýmsar, og dönsk mentun er
hætt að sitja hér í fyrirrúmi? En það er nú einmitt verkurinn: vaxandi vankunn-
átta okkar í dönsku veldur því að við vitum ekki alténd leingur hvað er dönsku-
sletta og hvað íslenska. Islenskir mentamenn og rithöfundar á öldinni sem leið
Tímarit Máls og menningar, 3. h, 1950 11