Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Blaðsíða 34

192
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
bug á sér finna, heldur fékk hann Orm lögmann Sturluson til þess að
kveða upp dóm um þessi mál og skaut þeim undir konungsúrskurð.
Atburðarásin fer að verða allhröð, þegar hér var komið. Menn
flykkjast úr landi með alls konar kærur á hendur Jóni biskupi og
væntu sér bitlinga og metorða hjá kóngi. Veturinn 1549 skrifaði kon-
ungur íslendingum opið bréf og lýsir biskup útlægan og friðlausan,
þangað til hann sættist við sig. Konungur gaf einnig út ýmis verndar-
bréf um líkt leyti handa einstökum mönnum og öllum klerkum Skál-
holtsstiftis, en bað Daða að styrkja vini sína við það að handtaka Jón
biskup og syni hans fyrir ágang og ofríki gegn íslenzkum lögum, svo
að eigi þyrfti að senda herlið til landsins Daða og almúganum til
skaða og fordjörfunar.
Erlendir styrktarmenn
Biskup átti nú um fátt annað að velja en þreyta glímuna við kon-
ungsvaldið, unz yfir lyki. Sumir halda því fram, að íslendingar hefðu
getað varizt hersveitum konungs, ef þeir hefðu staðið saman og fylkt
sér um Jón Arason. Landsmenn voru allvel vopnum búnir um þessar
mundir, en þá skorti hernaðarlega þjálfun, og bændaherir stóðust mála-
liðsmönnum jafnan illa snúning úti í álfunni, þótt bændur þar væru
styrjaldarvanari en Islendingar. Sigurvonir virðast því hafa verið litl-
ar frá upphafi, ef utanaðkomandi öfl kæmu íslendingum ekki til hjálp-
ar. Talið er, að Jón hafi leitað sér aðstoðar erlendra fursta, en þær
sögur eru vafasamar. Hann ritaði páfa 1548 og fékk svar með þýzkum
stýrimanni, Úlfi Hanssyni og Lúðvíki nokkrum. Ekki finnst þeirra
bréfaskipta getið í skjölum páfa, og gætu þau því verið fölsuð. Vel gæti
verið, að þýzkir kaupmenn hafi hvatt Jón biskup til atgerða gegn kon-
ungi og heitið honum styrk, þar eð Kristján III. var tekinn að amast
alvarlega við verzlun þeirra og útgerð hér við land og hafði gert
allmiklar eignir upptækar fyrir þeim. Einnig herma sagnir, að Jón hafi
„tilskrifað keisaranum í Þýzkalandi að eignast landið og veita sér styrk
því að halda með sömu trúarbrögð, hver bréf einn hollenzkur skyldi
bera fram, en það hindraðist í Þýzkalandi, og urðu svo bréfin síðar
uppvís“. Þessi bréf eru að öllu ókunn, en í skjali frá 1551 segir Krist-