Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Side 82

240
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
skrifar fyrir hönd þjóðarinnar undir eiöstaf, þar sem danskri konungs-
ætt er svarin hollusta um aldur og ævi, og — grætur. Svo gæti virzt
sem þjóðin hafi verið að tákna algera uppgjöf sína gegn ofureflinu
með þessari sögu. Nú brestur hana þróttinn til að klæða harmleikinn í
kímnihjúp. En svo er þó ekki. íslendingar hafa aldrei litið á tárin sem
tákn örvæntingar og uppgjafar. Þau hafa verið henni „hin sæla heims-
ins svalalind, er ótal læknar sár,“ — öryggisventill yfirþyrmandi til-
finninga. Enda mistókst þjóðinni ekki að ganga svo frá þessu listaverki,
að tár Árna Oddssonar í Kópavogi yrðu henni lífdögg, þegar kaldast
hlés um næstu kynslóðir.
5
Þá fer ég að láta þessum hugleiðingum mínum lokið. Þó veitist mér
erfitt að skilja svo við þetta mál, að ekki hvarfli hugurinn aftur að
síðustu atburðunum, þar sem þjóðfélagið er enn beygt undir erlend
yfirráð og það á ósvífnari og purkunarlausari hátt en nokkru sinni
fyrr. Hér verður ekki farið að leiða getum að því, hvernig úr rætist um
leiðréttingu þeirra mála, það er ekki viðfangsefni þessa erindis. En í
hvaða formi eða formum munu ókomnar aldir geyma minninguna um
þessa atburði? Þetta mun einhverjum þykja barnalegt, að gera ráð fyrir
því, að hér á geti leikið vafi, svo nákvæmar heimildir sem fyrir liggja
bæði í rituðu máli og kvikmyndum. En víst er um það, að þjóðin mun
ekki eingöngu binda sig við fræðilegar heimildir. Það er alls ekki víst,
að hún hafi sérstakan áhuga fyrir því að muna atburðina í raunveru-
legu formi'. En hún á áreiðanlega eftir að búa sér til sínar táknmyndir
af þeim, lýsa þeim með eigin orðum, og ákveðin atriði festa sig öðrum
fremur í ákveðnum talsháttum daglegs máls. I sambandi við einn tals-
liáttanna hugsa ég mér eftirfarandi:
Amma situr í hægindastólnum við rórent sitt. Hún heyrir grunsam-
legan hávaða frá lesstofu litlu bræðranna, stendur upp og gengur á
vettvang. Þeir hafa orðið ósáttir og eru komnir í handalögmál. Amma
staðnæmist í dyrunum, slær sér á lær og segir: „Ja, drepum, drepum!
Grýtum, grýtum!“ Það kemur á litlu drengina, þeir hætta að fljúgast
á, stara á ömmu sína, og stóri bróðir segir: „Af hverju segir þú þetta,
amma: Drepum, drepum! Grýtum, grýtum?“ Amma trítkr inn í her-
bergið, tyllir sér og segir: „Og það á nú sína sögu, börnin góð. — Einu