Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Side 114

272
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
urinn og einyrkjabóndinn, Sighvatur Grímsson Borgfirðingur, skrif-
aði á hné sér í illa lýstri og lakri sjóbúð undir Jökli. Nú vill einhver
e. t. v. segja, að dæmi þessara alþýðumanna sýni að allt skólanám sé
óþarfi. En svo einfalt er málið ekki. Við vitum, hve langt þeir komust
á sviði menntunarinnar, en við vitum ekki, hve langt þeir hefðu komizt,
ef menntunarleiðin hefði verið greiðari. Og við vitum heldur ekki, hve
mörg mannsefni hafa aldrei notið sín, vegna þess að allar menntunar-
leiðir voru þeim lokaðar. Margur alþýðumaðurinn, sem þráð hefur að
orna sér við arin menningarinnar, hefur getað tekið undir með skáld-
inu:
„Um frelsisvínber seidd af sólarkynngi
mín sálin unga bað,
en krækiber af þrældóms lúsalyngi
mér lífið rétti að.“
Ef við flettum upp í blöðum og þingtíðindum frá 1907, þegar
fræðslulögin voru á döfinni, sjáum við að höfuðröksemdin gegn þeim
er einmitt þessi, að hin aukna menntun fæli fólkið frá framleiðslustörf-
unum, framleiðslan hljóti að dragast saman af þeim ástæðum, og slíkt
verði óbætanlegt tjón fyrir Jjjóðina. En hver hefur reynslan orðið? A
þessum rúmum fjórum áratugum, sem liðnir eru síðan, hafa orðið
meiri framfarir í íslenzkum framleiðsluháttum en á fjórum öldum áður.
Hér hefur vitanlega margt komið til greina, en einmitt hin aukna
menntun á hér drjúgan þátt. Sá tími er liðinn, þegar æðri menntun var
einungis bundin við fámenna embættismannastétt. Tækni nútímans
heimtar meiri og meiri þekkingu á fjölmörgum sviðum. Þess vegna
fjölgar sí og æ þeim stúdentum, sem stunda alls konar tæknilegt nám
til þess að vinna síðar í þágu framleiðslunnar. Og ef okkur tekst að
umskapa atvinnuvegi vora í samræmi við tækniþróun nútímans, þá mun
reynslan sýna að hér verður full þörf fyrir menntaða menn, hvort sem
beita þarf huga eða hönd.
Vilji menn skoða þessi mál með fullri sanngirni, hljóta þeir einnig
að skilja, hvílík reginfirra það er, að verið sé að gera alla að mennta-
mönnum, þótt skólaskyldan sé lengd um eitt ár. Þá er eftir eitt ár til
miðskólaprófs og síðan fjögur ár til stúdentsprófs. Vilji nemandinn þá
halda áfram námi, tekur við minnst 4—6 ára háskólanám, og verður