Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Page 140

298
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
rýni. Aðalpersónan, ungur sjómaður
verður að selja bátinn sinn og ráða sig
á togara. Seinna lendir liann í þreng-
ingum og kreppu o'g endar með því að
fara í tugthúsið fyrir engar sakir. Það
er nærri því grátbroslegt, hvernig mátt-
arvöld þjóðfélagsins leika þennan full-
trúa öreigastéttarinnar. Sennilega nálg-
ast þessi frásagnaraðferð hið margum-
talaða sósíala raunsæi. En mikið þarf
til að gera efnið listrænt á þennan hátt.
Jafnvel hjá Halldóri finnst manni sögur
af þessu tagi vera fremur hráefni en
unnin vara.
Beztu sögur — og prýði þessarar hók-
ar eru: Sprettur, Sori í bráðinu og
Grimmd. Þær standa allar fyllilega jafn-
fætis því bezta, sem Ilalldór hefur áður
skrifað. Sjaldan eða aldrei hefur hann
áður gert borgaralegum hleypidónuim
jafngóð skil og í sögunni Sori í bráðinu.
Þessar þrjár sögur eru allar ritaðar af
slíkri hófsemi í stíl og lýsingum að
meistara sómir. Halldór hefur áður sýnt,
að hann kann að segja mikla sögu í
stuttu máli, og er Grimmd nýtt dærni
þess.
Um leikþættina mun ég vera fáorður,
en skal geta þess eins, að ég las Okunn
orsök og Evusáttmáli með óblandinni á-
nægju, og þarf ekki að taka fram, að
þessi leikrit eru af allt annarri gráðu en
sá óskapnaður, sem við heyrum stund-
um í útvarpinu og rnenn fá jafnvel verð-
laun fyrir að semja. Ef alþýðan ætti til
eins sanna og upprunalega heimspeki
og Katrín í Orsök ókunn; mundi rit-
sóðum forheimskunarblaðanna ekki
ganga eins greitt að skrökva að henni.
Þetta dæmi verður að nægja:
Kári: ... En hvers vegna langar þig
til að frétta af þessum óaldarlýð fyrir
austan?
Katrín: Mig langar bara til að vita
hvað fóik er að gera þar, mér hefur ver-
ið sagt að það hafi verið fátækt, þess
vegna trúi ég ekki öllu sem urn það er
sagt. Ég hef reynslu fyrir því að skrökv-
að er upp á fátækt fólk.
Prófarkalestur er sæmilegur á bók-
inni, en þó eru nokkrar prentvillur til
lýta. Leiðinlegt finnst mér að segja eins
og stendur á bls. 18: að hafa eitthvað
eftirlit með í staðinn fyrir eitthvert eft-
irlit o. s. frv.
Þeir sem unna velrituðum smásögum
ntunu fagna þessari bók. Og þó að Hall-
dóri Stefánssyni séu mislagðar hendur
eins og fleirum, held ég, að nefnd sú,
sem úthlutar listamannastyrk, ætti að
endurskoða afstöðu sína gagnvart hon-
um fyrir næstu úthlutun, ella kynni bók-
menntaþroski hennar að fá dálítið vafa-
samt eftirmæli.
Ingólfur Pálmason.
Guðmundur Daníelsson
frá Guttormshaga:
I íjallskugganum
Skáldsaga. — Utgef.: Bóka-
klúbbur M.F.A. 1950.
Þessi saga er bragðmikil og hressandi.
Mikill lífsþróttur og hikleysi einkenna
hana. Samt svífur hún ofar því umhverfi,
sem hún gerist í. Þetta er sveitalífssaga,
sem örðugt er að sjá, hvenær á að ger-
ast, en fráleitt á þessari öld. Persónurn-
ar tylla ekki ævinlega fæti í veruleika
umhverfisins. Þær leika án hiks eða
hálfvelgju þau hlutverk, sem höfundur-
inn hefur fengið þeim. Máske á þetta
líka svo að vera. Ef til vill á hið óstýri-
láta skap aðalpersónanna að stjóma
gangi sögunnar. Það er ekki svo að