Tímarit Máls og menningar - 01.05.1951, Side 53

KIRKJAN OG ÞJÓÐFÉLAGSMÁLIN
171
veruleg verðmæti sem frumsöfnuðurinn hafði varðveitt. Og þó mun sennilega
stærsta tjónið hafa verið það, þegar kristna trúin var gerð að ríkistrú í rómverska
ríkinu. Eg veit að ég þarf ekki að rökstyðja það, svo augljóst mál sem þar er um
að ræða.
En þó að kristna heildin væri komin á miklu lægra stig í félagslegum efnum en
frumsöfnuðurinn hafði staðið á, þá er auðvitað ekki með því sagt að hvergi hafi
örlað á þeim félagslegu hugsjónum sem frumkristnin bar uppi. Slíkt hefði verið
lít hugsanlegt því að Nýjatestamentið var ])ó til og þar voru varðveitt mörg þau
ummæli sem ótvírætt bentu til þess að öll einkaeign sé Guði fjandsamleg. Því er
augljóslega haldið fram í ritningunni að jörðin, og allt sem á henni er, sé eign
Guðs, svo að ekki getur komið til greina neinn annar eigandi að þeim verðmætum.
Því var það svo á öllum öldum kristninnar að til voru fleiri menn eða færri,
stundum stórir flokkar manna, sem lögðu ríka áherzlu á hinn félagslega boðskap
kristninnar og tóku afstöðu gegn allri auðsöfnun. Sumar munkareglur t. d. gerðu
eignaleysið að lögmáli sínu, og allt fram á miðaldir taldi kristin kirkja að eignir
þær sem hún hafði með höndum væru „patrimonium pauperum" eða erfðahluti
hinna fátæku.
Á byltingatímum, svo sem á tímum Hússítanna og á tímum Lúters, þá blossaði
þessi forna hugsjón kristninnar upp á ný. Hreyfing Hússítanna var barin niður,
og bændauppreistin á dögum Lúters sömuleiðis, en örlagaríkt var það áreiðanlega
fyrir kirkjudeildina lútersku að frumherjinn sjálfur skaut sér undir vald og vernd
furstanna og slöngvaði þaðan hinum ægilegustu heiftarorðum framaní öreigana,
sem hans eigin orð höfðu vakið til baráttu. Það er ekki ósennilegt að tómlæti það
sem lútersku kirkjurnar hafa löngum sýnt hinum félagslegu vandamálum eigi rót
sína að rekja til þessarar afstöðu Lúters. Því verður vissulega aldrei gleymt að
hann vann mikið gagn, en hinu má heldur ekki gleyma að þegar hann stóð gagn-
vart bændunum og svo að segja með örlagaþræðina í hendi sinni, þá vann hann
það tjón sem seint verður bætt.
En er það nú rétt, sem ég hér hef haldið fram, um tómlæti kirkjunnar að því er
snertir hin félagslegu vandamál? Ég vil í því efni leiða Ragaz heitinn fram sem
vitni og tek þá upp nokkurn kafla úr riti því sem ég áður hef vitnað til; hann segir:
„Það er hinn sorglegi opinberi leyndardómur kristnu sögunnar, að hinn vana-
bundni og opinberi kristindómur hefur ekki með jafn mikilli áfergju sótzt eftir
neinu valdi einsog því sem að dómi Jesú er mesti óvinur Guðs, en það er mamm-
on. I þessu efni er umkvörtunin gömul. Fransiskusarhreyfingunni er stefnt bæði
gegn mammonshyggju og veraldlegri valdabaráttu kirkjunnar. Um þessi efni við-
hefur Dante í skáldskap sínum hvað eftir annað hin þyngstu refsiorð. Utaf þessu
atriði blossaði upp sú trúarlega bylting sem nefnd hefur verið siðabót. En þó að
verstu ágöllunum hafi verið rutt úr vegi, þá er hinn opinberi kristindómur ennþá
fjarri því að halda fram þeim skilningi á eignunum sem er í samræmi við skoðun
Jesú og Biblíunnar allrar. Aftur á móti aðhyllist hann miklu fremur skoðun borg-
aralega og kapítalistiska tímabilsins, og hann ver heilagleika einkaeignarinnar á
þann hátt að betur samsvarar Rómarétti en anda Biblíunnar. Þar var honum miklu