Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Blaðsíða 33

VERULEIKI OG YFIRSKIN
íslandi“. Það hefur verið regla amer-
ísks auðvalds frá stríðslokum að
leggja aðeins fé í „örugg fyrirtæki“
en láta skj ólstæðingum sínum hin ó-
öruggari eftir. Þannig hafa banda-
rískir fjármálamenn t. d. lagt fé í fyr-
irtæki í Japan, en Japanar spilað fjár-
hættuspil á hinum óöruggari mörkuð-
um Asíu. Á sama hátt er þýzki kapí-
talisminn gefnari fyrir að leggja út í
tvísýn æfintýri og er auk þess nýtn-
ari en sá ameríski. Það hefur verið
hin háa hugsjón stjómenda vorra hin
síðustu ár að gerast umboðsmenn
einhvers evrópsks kapítalisma. —
Sem stendur eru þeir að vísu ráð-
þrota, þeir vita ekki sitt rjúkandi ráð
vegna þess að þeir höfðu trúað eins
og nýju neti öllu þvaðrinu um hjart-
anlega sambúð bandaríska og ev-
rópska auðvaldsins í sæluríki hins
fullkomna kapítalistíska frelsis. En
engu að síður geta íslenzkir kapítal-
istar ekki snúið við úr þeim hrá-
skinnsleik sem þeir eru aðilar að; og
þeir hafa markað sér stefnuna í þeim
leik: að afsala sér gegn öruggri kaup-
tryggingu handa sjálfum sér hinni
miklu áhættu sem í því felst að ráða
sér sjálfur.
Það hefur verið ömurlegt, og
hlægilegt ef það hefði ekki verið sorg-
legt, að hlusta á þann yfirbótasón
sem undanfarin ár hefur lagt úr bæki-
stöðvum hins pólitíska og efnahags-
lega valds á íslandi. Allar pólitískar
skækjur hafa verið önnum kafnar að
sverja af sér þann voðalega sósíal-
isma sem á að hafa drottnað yfir ís-
landi fram til ársins 1960. Og allan
vanda íslenzks þjóðarbúskapar kveð-
ast þær ætla að leysa með því að elta
þær hagfræðilegu kenningar, sem
Gunnar Myrdal kallar hleypidóma
íhaldsseminnar. Sannleikurinn er þó
sá að Viðreisnin getur ekki státað af
að hafa leyst neins vanda á íslandi,
— nema vanda stórbraskaranna. En
það sorglega er hinsvegar að brask-
aramir geta ekki endalaust grætt á
braskinu, hvað sem tollamir eru
lækkaðir á lúxusvörum og skattarnir
á hlutafélögum. Þar kemur að ódöng-
un hleypur í neyzluna, sem þeir kalla,
og þá verður ekki um annað að ræða
en gera alla íslenzka borgarastétt,
framleiðendur jafnt sem braskara, að
umboðsmönnum erlends auðmagns.
Þetta er sá sorglegi sannleikur, og því
miður er hér ekki einusinni skamm-
sýni um að saka.
Þetta er stefnan. Og að vísu mun
íslenzka valdhafa ekki skipta miklu
hvort þeir selja síðasta vott sjálfstæð-
isins, fyrir brezkt fé eða þýzkt, band-
arískt eða franskt. En af fyrrgreind-
um ástæðum mun þeim þykja mjög
miður að þurfa að gefa Evrópuvonir
sínar upp á bátinn. Þeir þykjast sem
sé hafa komizt að raun um að Banda-
ríkin séu ekki líkleg til að breyta öl-
musu- og mútupólitík sinni, hið ev-
rópska auðvald sé miklu fúsara til að
taka að sér þann rekstur kapítalism-
23