Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Blaðsíða 102

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
tveggja öldum saman, en höfðu bylt af sér
okinu og voru nú að þreifa sig fram til nýs
frelsis eftir leið'um nýrra þjóðfélagshátta.
Kínverjar, Rússar, Egyptar birtast í árroða
nýs þróunarskeiðs: nýlenduafnám, sósíal-
ismi.
Fjölbreytnin er mest í síðustu bókinni,
Andliti Asíu. Ferðin tekur yfir megnið af
Asíu vestan Kína, norðan frá Síberíu suð-
ur á Indlandseyjar. Trúarbrögð em áber-
andi þáttur í þjóðlífslýsingum hennar frá
þessum slóðum svo sem í sjálfu þjóðlífi
þess fólks, sem byggir þennan hjara heims-
ins. Á sama tíma og ýmsir íslendingar,
sem talið hafa sjálfum sér trú um, að þeir
séu miklir andans menn, vilja sækja sína
dýpstu og göfgustu speki til indverskra trú-
arbragða, þá kemur íslenzkur ferðalangur
í alþýðustétt og segir okkur ósköp látlaust
frá því, sem fyrir augun ber, og við sann-
færumst um það, sem við reyndar höfðum
grun um áður, að miskunnarlausari og sví-
virðilegri kúgari er ekki til í gervi trúar-
bragða en þessi margtignaða Brahmatrú.
Og í örfáum setningum er okkur sagður
stéttarlegur uppruni hennar, þar sem aðvíf-
andi ránsstétt norðan yfir fjöllin úthlutar
hinum kúguðu svo niðurlægjandi hugmynd-
um um sjálfa sig, að það virðist munu taka
margar kynslóðir, og það þótt hinu full-
komnasta þjóðfrelsi væri til að dreifa, að
fá fólkið til að vilja líta á sjálft sig sem
rétthafa til inannsæmandi lífs. Inn í ]ýs-
ingu þessara siðlausu trúarbragða er svo
ofin mynd frelsishetjunnar Ghandís, sem
er reiðubúinn til að leggja líf sitt í sölurn-
ar, ef það mætti verða til að opna augu
heimsins fyrir þeirri svívirðu, sem felst í
andlegri stéttaskiptingu föðurlandsins. —
Hið „helga fljót“ Ganges með baðandi
tötralýð þambandi óþverrann úr og af sjálf-
um sér í „heilagri" trú á andlegan og líkam-
legan lækningamátt þessa óþverra er eitt
andstyggilegasta fyrirbæri þessarar jarðar
að lesinni látlausri lýsingu Rannveigar,
hafi það ekki verið það áður.
Annars staðar er bjartara um að litast,
fegurra og náttúrlegra mannlíf. Það er á-
kaflega elskulega gert af ferðalangnum að
skreppa með okkur úr þrengingum og trú-
arbrjálæði hins frjósama Indlands upp í
tign Kashmírdalsins, þar sem fólkið unir
sér við fegurð lieimsfrægs vefnaðar við ræt-
ur Himalaja, notar báta sem aðalsamgöngu-
tæki 2000 m yfir sjávarmál og lætur sig
engu skipta, þótt tvö vígbúin herveldi skaki
vopnin hvort að öðru í deilu um yfirráð yf-
ir þessu fagra fjalllendi. En fullkomnustum
tökum á listrænni og menningarlegri sam-
tvinnun lands, sögu, þjóðhátta og þjóðfé-
lagsforma nær Rannveig í lýsingu sinni á
Mið-Asíu, þar sem reikandi hirðingjaþjóð-
ir sitja við bál hjá tjöldum sínum, jafn-
hliða því sem þær berjast um land sitt við
óvætti sandfoksins með fullkominni tækni
og eldmóði sósíalskra hugsjóna.
Rannveigu er meðfædd mikil gáfa hug-
þekkrar frásagnar. Þó hættir henni stund-
um við að verða fullskrúðmálg, en annars
er látleysið og glögg athugunargáfa sterk-
ustu þættir hennar sem ferðasagnaritara.
Frásögn hennar minnir stundum á velgerða
kvikmynd, þar sem úr fjölda svipmynda er
valið af næmum skilningi á því, hvað frétt-
næmast er og liæfast að grípa hug neytand-
ans. Á einum stað fannst mér um stund
sem henni væru að fatast tökin, en að lokn-
um kafla kom tiikynning um það, að hann
væri að verulegu leyti saminn upp úr bók-
um annarra. Frásagnarsnilli hennar nýtur
sín þá bezt, þegar hún segir beint frá því,
sem fyrir augu hennar og eyru hefur borið.
Það er ekki rétt að segja, að frásögn Rann-
veigar mótist fyrst og fremst af frásagnar-
gleði, en það er nautn hennar af athugun
þess, sem hún skynjar, sem gefur frásögn
hennar þess háttar blæ, að það nálgast
töfra, þar sem bezt tekst.
92