Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Qupperneq 19

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Qupperneq 19
VerkalýSshreyfingin í Vestur-Evrópu andspœnis nýkapítalisma vestrænn kapítalismi hefur ekki tekið þá kollsteypu sem ýmsum þótti fyrir- sjáanleg til skamms tíma. Skýringin verður þó ófullnægj andi nema því aðeins að menn geri sér grein fyrir áhrifunum sem aukin efnaleg velmeg- un hefur haft bæði á gengi kapítal- ismans og á hugarfar þeirra sem sæta áþján hans jafnt í hlutverki fram- leiðenda og neytenda. Að því verður vikið hér á eftir. Skilyrðisbinding neytandans Allt fram á þennan dag hafa verið til staðar í öllum auðvaldsríkjum, a. m. k. meðal lágstéttanna, ýmsar frumþarfir sem enn hefur ekki verið fullnægt. Þessar þarfir hafa hingað til verið eðlileg undirstaða hinna kapítalísku framleiðsluhátta og að vissu leyti gætt þá mannlegum til- gangi. Meginhluti eftirspurnarinnar hefur beinzt að vörum sem eru nauð- synlegar til þess að viðhalda lífi manna, s. s. matvælum og húsnæði, svo að hin kapítalíska framleiðsla hefur í reynd grundvallazt á sjálf- krafa og eðlilegum frumþörfum. Af þessum sökum hafa margir getað lif- að á þeirri blekkingu að efnahagslífið væri í þjónustu neytandans og því mætti skilgreina það, eins og sumir hagfræðingar vestrænir hafa gert, sem vísindalega aðferð til að beizla og þróa þær náttúruauðlindir sem eru par définition af skornum skammti, miðað við þarfirnar. En þessi náttúrlegi grundvöllur eftir- spurnarinnar hefur aðeins orðið til þess að dylja fyrir mönnum hið innra, lögmálsbundna takmark allrar kapítalískrar framleiðslu, þ. e. auð- magnssöfnunina (eða auðmögnun- ina) sem er markmið í sjálfu sér og aðaldriffjöður kerfisins. En það sem var áður dulið hefur orðið ljósara eftir því sem frumþörfunum er hetur fullnægt og þær hætta að bera uppi aukna eftirspurn. Þegar svo er kom- ið gefst mönnum færi á að velja um ýmsar tegundir framleiðslu eða verð- mæta sem eru óháð hinum náttúr- Iegu frumþörfum. André Gorz farast svo orð um þetta atriði: „Þeir (þ. e. mennirnir) geta kosið að framleiða í því skyni að fullnægja hinum með- vituðu, skapandi þörfum manna í stað þess að einskorða framleiðsluna við þær þarfir sem náttúran leggur þeim á herðar. Þeir geta sveigt hætti og skipulag framleiðslunnar, svo og framleiðsluna sjálfa, undir það meg- intakmark að skapa „fullkomlega mannlega“ menn. Þeir geta gert sköp- unarstarfið — bæði við framleiðslu og neyzlu — að grundvallarathöfn líísins, í stað þess að hingað til hefur ])að, af eðlilegum ástæðum, aðeins verið „óverulegur þáttur í starfi manna'S „Kapítalismanum hefur samt tek- izt“, heldur André Gorz áfram, „að koma i veg fyrir þessa afdrifaríku 22tmm 337
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.