Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Síða 23

Verkalýðshreyfingin í Vestur-Evrópu andspænis nýkapítalisma
sameina baráttuna fyrir sósíalisma
hinni daglegu baráttu fyrir félagsleg-
um umbótum“ og bættum lífskjörum.
Það hefur verið beðið eftir bylting-
unni sem ekki hefur orðið vegna þess
að neyðin — skortur á lífsnauðsynj-
um — er ekki lengur hlutskipti fjöld-
ans, heldur aðeins minnihluta — u. þ.
b. fimmtungs — íbúanna í hinum há-
þróuðu auðvaldsríkjum. Þar við bæt-
ist að þessi fimmtungur þjóðarinnar
er ósamkynja, einskorðaður við á-
kveðin vanþróuð héruð, gamalmenni,
atvinnuleysingja, ófaglærða verka-
menn o. s. frv. Þessi sundurleiti hóp-
ur er ófær um að mynda með sér
samtök sem geti haft úrslitaáhrif á
þjóðfélagið og ríkisvaldið. Af þessu
dregur Gorz þá ályktun að „neyðin
getur ekki lengur verið grundvöllur
baráttunnar fyrir sósíalisma ... Að
svo miklu leyti sem enn er nauðsyn-
legt að berjast fyrir fullnægingu
/rumþarfanna leiðir sú barátta samt
ekki lengur til róttækrar gagnrýni á
ríkjandi þjóðskipulagi“.
„Á meðan neyðin var hlutskipti
fjöldans var umbylting þj óðfélagsins
nauðsyn sem skýrði sig sjálf. Oreigar
og fátækir bændur þurftu ekki að vita
hvers konar þjóðfélag þeir hygðust
byggja upp í stað þess sem þeir risu
upp á móti. Þeir höfðu engu að
tapa ...“ En nú, þegar „óbærileiki
skipulagsins er ekki lengur algjör,
heldur afstæður, er óhj ákvæmilegt
að setja fram ný stefnumið til þess
að téður óbærileiki verði öllum aug-
ljós“. Þau verða að vera jákvæð og
„skýra nánar hvað sósíalisminn geti
veitt, hvaða vandamál hann geti einn
leyst og hvernig hann geti leyst þau“.
Því að sósíalisminn er ekki lengur
augljós nauðsyn að dómi fjöldans.
í bók sinni setur Gorz sér það
verkefni að rannsaka „hverjar séu
þær þarfir sem kalla á sósíalisma eft-
ir að neyðin er að mestu úr sögunni;
og við hvaða aðstæður þessar þarfir
geti orðið að meðvitaðri þörf á að
gjörbreyta þjóðfélaginu?“
Hann gerir í þessu sambandi skýr-
an greinarmun á megindaþörfum og
eigindaþörfum. Hinar fyrrnefndu lúta
fyrst og fremst að magni þess varn-
ings sem einstaklingurinn neytir, en
hinar síðarnefndu að eðli þarfanna:
hvort þær miða að alhliða þróun
mannlegra hæfileika og hvernig þeim
er fullnægt: hvort það er með samfé-
lagslegri þjónustu ellegar einka-
neyzlu.
Samkvæmt þessari skilgreiningu er
óefað að hin einhliða launabarátta
sem hin kommúníska verkalýðshreyf-
ing hefur einbeitt orku sinni að á s.l.
áratugum, hefur fyrst og fremst tekið
mið af megindaþörfunum. Kröfur um
beinar kauphækkanir — hvort sem
þær hafa miðað að auknum kaup-
mætti launanna eða að því að við-
halda honum — hafa jafnan verið
byggðar á neyzluþörfinni; þær hafa
falið í sér kröfur um betri fæðu,
341