Tímarit Máls og menningar - 01.09.1986, Page 29

Stefán Stemundsson
Einstæðar mæður senda börn sín
í sveit
í Reykjavík eru margar einstæðar mæður. Börn þeirra njóta forgangs á
dagvist og skóladagheimilum, enda verða mæðurnar að vinna mikið og lengi
fyrir nauðþurftum. Samt er enn skortur á dagvistarrými. Allt of stór hluti
þessara barna á við sálræn og félagsleg vandamál að stríða og mæðurnar oft
ekki síður. Tilfinningaleg tengsl eru í molum og þegar við bætist að
aðbúnaður og kjör fóstra og starfsfólks valda tíðum uppsögnum og ráðning-
um á víxl, er enn meiri hætta á skertum félags- og tilfinningaþroska.
Furðulega margir, ekki síst yfirvöld, halda að fóstrustarfið sé í því fólgið að
„sitja á stól og passa blessuð börnin“ og að það sé mikið mannúðarverk að
greiða einhverja umbun fyrir svo þægilegt starf. Enda flokkast uppeldisstörf
ekki undir arðbæra framleiðslu. Viðhorf fólks til einstæðra mæðra er einnig
ærið misjafnt.
Eg ætla ekki að lýsa frekar reynslu minni af þróun velferðarþjóðfélagsins
hér. Reykjavík er bara dæmi um afleiðingar þess þjóðskipulags sem við
búum við og víðsýnir menn höfðu séð fyrir strax um 1850. Eg sný mér þá að
bókmenntunum.
Hjá mörgum barnabókahöfundum, allt til vorra daga, hefur sveitin
aðallega verið rómantísk, hinn fullkomni uppalandi. Börn úr þéttbýli eru
send í sveit eitt sumar og læknast þar af matvendni, leti, ofbeldishneigð,
minnimáttarkennd, óhlýðni og hvers kyns óeðli. Dæmi: Drengur einn átti
erfitt með að læra að lesa. Skólinn, foreldrar, systkini, einkakennari og
sálfræðingur höfðu reynt allt. En viti menn. Drengurinn er sendur á
afskekktan sveitabæ, stautar upp úr dagblöðum fyrir afgamla kerlingu og
kemur fluglæs heim aftur. (Indriði Ulfsson — Geiri „glerhaus".)
Er sveitin þá orðin að fjarlægu hugtaki, líkt og „ríkið" eða „hið opin-
bera“, án veruleikatengsla við einstaklinginn? Endurspeglun veruleikans er
krafa raunsæisbókmennta. Það má vera að með aukinni firringu verði sú
krafa erfiðari í framkvæmd, en við hljótum að gera þær kröfur til barna- og
unglingabóka að þær spegli nokkuð sanna þjóðfélagsmynd. Fölsun og yfir-
breiðsla eru engum til góðs. En nú langar mig að athuga afstöðu til sveitar,
borgar og einstæðra mæðra í tveim nýlegum barnabókum.
291