Tímarit Máls og menningar - 01.09.1986, Side 67

Ólöf Pétursdóttir
Tóta og táin sem týndist
1. Táin fryst — þrátt fyrir augljósa kosti
Hættu að gráta, hringaná,
heyrðu ræðu mína:
ég skal gefa þér gull í tá,
þó Grímur taki þína.
Jónas Hallgrímsson
Þessa vísu Jónasar heyrði ég stundum sungna þegar ég var barn og hafði
mikið dálæti á þótt hún fyllti mig alltaf hrolli. Þessi hræðilegi Grímur (sem
hlaut að vera með óhugnanlega grímu) ætlaði að taka tána af einhverri
stelpu. Ekki voru undur þótt hún gréti. Mikið skildi ég hana. Hvers virði
gat hörð gulltá verið henni samanborið við tá af holdi og blóði? Ég man eftir
svipuðum hrolli við lestur Litlu hafmeyjunnar eftir Andersen. Hvers virði
voru fætur henni ef hún þurfti að láta tunguna fyrir? Þau örkuml vöktu
hrylling — en hryllingurinn var eftirsóknarverður og sælukenndur og Litla
hafmeyjan var af þeim sökum eftirlætis ævintýri mitt. Þarna var óskiljanleg
ráðgáta á ferðinni, mótsögn sem framkallaði hrollkenndar og blendnar
tilfinningar.
Börn sækjast almennt eftir hæfilegum skammti af hryllingi. Sá skammtur
virðist vera hollur, ef ekki ómissandi. Börn eru ekki þær sótthreinsuðu
englaverur sem margir barnabókahöfundar íslenskir virðast skrifa fyrir. En
svo ber við árið 1982 að hin virta bókaútgáfa Bjallan gefur út bók eftir
Guðberg Bergsson og er sú bók ætluð börnum. Tóta og táin á pabba, en svo
nefnist bókin, virðist hafa verið „þöguð í hel opinberlega."1 Hvers vegna í
ósköpunum? Guðbergur er þó alténd virtur höfundur sem sjaldan bregst
bogalistin og það gerist ekki á hverjum degi að „alvöru" rithöfundar leggi
sitt af mörkum til barnabókmennta.
Bók Guðbergs er einnig gleðilegur viðburður í sögu íslenskra barna-
bókmennta fyrir það að hér birtist ómenguð fantasía sem stendur undir
nafni. A sama hátt og í ódauðlegum listaverkum Lewis Carroll er drauma-
heimur kannaður. Þar eru að verki önnur lögmál en í vökuheimi en milli
draums og vöku liggja margslungnar taugar. Að baki fantasíu Guðbergs býr
engin leiðinleg siðapredikun. Nei, hér á að skemmta þeim sem kemur auga á
™m v
329