Tímarit Máls og menningar - 01.09.1986, Síða 80

Tímarit Máls og menningar
Þetta er hörð, en meinfyndin saga, — ekkert væl um unglinga, strákurinn er
tekinn sem jafningi um borð.
Hundavakt er einnig saga úr síldinni. Yfir henni er meiri ró en þeirri fyrri,
engin átök eiga sér stað við Ægi konung eða Kára, — það er besta veður.
Þeir Táningur og Gráskeggur eru saman á hundavaktinni. Það gerist svo
sem ekkert merkilegt, utan það, að þeir ræða saman um rök tilverunnar. I
þessu samtali kemur þó fram heil lífssaga. Þarna eru líkindi við Helgu, sá
eldri miðlar þeim yngri af reynslu sinni. Það koma fram ólík sjónarmið
tveggja kynslóða. Sá yngri hugsar um það eitt að komast í land, sér lítinn til-
gang í því að eyða dýrmætum tíma á sjónum.
Eg fer ekki á síld aftur, aldrei á sjó meir. Fjandinn hafi það. Það er eins og í
fangabúðum. (Haukur í horni, bls. 89 — 90)
Sá gamli man tímana tvenna og þó að hugur hans hafi einhvern tíma staðið
til þess að hætta, þá varð aldrei neitt úr því og nú er hann:
Orðinn of gamall til að hætta, er líka að verða of gamall til að vera með. Þá
verður manni sparkað eins og einskis nýtum hlut. Og hvað hefur maður svo
borið úr býtum? Ekkert nema timburmenn og samviskubit yfir því að hafa
eitt sinn átt konu í landi sem maður gleymdi. Lífið er búið og þó staðið í
sömu sporum og fyrir 40 árum. (Haukur í horni, bls. 93)
Þessi saga er ólík hinum fyrri að því leyti, að hún er ekki sögð í fyrstu
persónu. Við það skapast viss fjarlægð, lesandinn verður ekki eins mikill
þátttakandi. Ekki er heldur lögð eins mikil rækt við persónurnar, lesandinn
kynnist þeim aðeins í gegnum það sem þær segja, hugsunum og tilfinning-
um er ekki flíkað. Þó fáum við furðu heilsteypta mynd af þeim félögum.
Um hinar sögurnar gegnir öðru máli, vitneskjan takmarkast við eina
persónu. Allar eru sögurnar um drengi sem taka út þroska á einhvern hátt,
öðlast nýja vídd í reynsluheiminn. Þeir eiga það einnig sameiginlegt, að
mamma þeirra er sú persóna sem stendur huga þeirra næst. Til hennar leitar
hugurinn þegar eitthvað bjátar á, hún er hinn fasti punktur í tilverunni.
Þar sem drengirnir eru í sögumiðju, mæðir töluvert á þeim, en höfundi
tekst að gera úr þeim einkar trúverðugar persónur, sem eru auðugar að
hugsunum og tilfinningum er fá að leika lausum hala án allra hafta. Eg held
að ekki sé hallað á neitt þegar fullyrt er, að smásögur Guðjóns muni vera
það besta sem hann hefur sent frá sér til þessa. Þær eru einlægar, fullar af
tilfinningum og viðhalda trúnni á lífið.
Sögur Guðjóns eiga það sameiginlegt að vera heldur langdregnar á köfl-
um, einkum í náttúrulýsingum, þá er hann oft ljóðrænn í lýsingum, einkum
342