Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Page 70

kvæmt Ölkofra sögu tekur sonur hans, Eyj-
ólfur grái, þátt í brennumáli, en í Njálu er
það ekki sonur Þórðar, heldur sonar-sonar-
sonur, og virðast þá verða helsti margir
ættliðir á svo skömmu méli. Ef ættartala
Njálu er rétt, þá hefur Eyjólfur ekki ein-
ungis verið býsna nærri langafa sínum held-
ur einnig bróðir Gellis lögsögumanns
Bölverkssonar sem lést einhvemtíma á
tímabilinu 1074-80 þegar meira en sextíu
ár voru liðin frá málaferlunum á alþingi
1011, dánarári Eyjólfs Bölverkssonar, að
tali sögunnar.12 Eins og til hefur verið getið,
þá mun lítill vafi leika á því að Eyjólfur
Bölverksson hafi aldrei verið til utan Njálu,
en höfundur hennar fellir manninn haglega
inn í Hvammverjaætt og skeytir þó lítt um
tímatal. Vitaskuld er nafnið þegið frá syni
Þórðar gellis, Eyjólfi gráa sem var „skírður
í elli sinni þá er kristni kom á ísland“ að tali
Ara fróða, niðja hans. En Eyjólfur Böl-
verksson á að hafa verið miklu yngri maður
eins og ráða má af orðalagi Njálu: „hið
besta höfðingjaefni."
Má það merkilegt heita hve misjafnt ættir
ganga fram að tali tveggja rita, Njálu og
Olkofra sögu. Málaferli þau sem komu í
kjölfar Njálsbrennu og skógarbrunans þar
sem síðar hét á Sviðningi munu hafa átt sér
stað um svipað leyti ef nokkur fótur er fyrir
þeim, þótt örfáum árum kunni að skeika.
Enginn skyldi gera sér neitt angur af því
misræmi sem verður með þeim feðgum á
Hofi í Vopnafirði. Ef skógarbruninn hefur
orðið nokkrum árum eftir Njálsbrennu, er
engan veginn ósennilegt að Broddi hafi tek-
ið við af föður sínum á því méli sem um er
að ræða. Um Eyjólfana tvo gegnir allt öðru
máli. Maður sem náði elli fyrir kristnitöku
(árið 1000?) hlýtur að vera farinn að hröma
svo að um munar þegar kemur fram um
1011 og síðar. Sá kappi sem heimsækir
Þorgrím goða á Sæbóli árið 963 og tekur
fáum misserum síðar fé til höfuðs Gísla
Súrssyni (d. 978?) mun hafa slitið býsna
mörgum skyrtum um ævina áður en Ölkofri
sofnar við kolagerð sína. Höfundur Njálu
varast hins vegar eins og heitan eldinn að
láta Bjama á Hofi mæla með lögmanni sem
var kominn á örvasa aldur til að verja
brennumenn; en hinum foma meistara
skjátlaðist þó í aðra átt, þar sem hann gerir
vestanmann helsti ungan, þótt hann beri hið
rétta nafn Eyjólfur. Allt um það má þykja
ekki ósennilegt að höfundur Njálu hafi haft
landvættasögu Snorra og ýmis höfðingjatöl
í huga þegar hann valdi þá fyrirmenn sem
komu við málaferli á alþingi eftir Njáls-
brennu.
Járngrímur
Ef gert er ráð fyrir því að Jámgrímur Njálu
sé að einhverju leyti skapaður eftir berg-
risanum í landvættasögu, þá er skylt að gera
grein fyrir þeim mun sem er á þeim tveim.
í fyrsta lagi er sviðið allt annað. Æðilangt
er frá Skeiði vestan Ölfusár til Lómagnúps
í Fljótshverfi, en á hitt ber einnig að líta að
umhverfi virðist hafa haft áhrif á mannlýs-
ingu. Njósnari Haralds blátannar „vildi
ganga upp á Víkarsskeiði. Þar kom í móti
honum bergrisi og hafði járnstaf í hendi, og
bar höfuðið hærra en fjöllin.“ En í Njálu
verður Flosa litið upp til Lómagnúps. „Og
opnaðist hann, og gekk maður út úr gnúp-
inum og var í geithéðni og hafði jámstaf í
hendi.“ I rauninni er Lómagnúpur miklu
hæfara umhverfi fyrir bergrisa en svæðið
vestan Ölfusár; jötnar byggðu hamra, eins
og ráða má af fjölmörgum kenningum
68
TMM 1990:4