Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Page 80

tekst Sturlu þó að ná eyrum konungs og
ávinna sér vináttu hans með frásagnarleikni
sinni og skáldskapargáfu. För Sturlu á kon-
ungsfund varð honum þess vegna til vegs-
auka og gæfu gagnstætt því sem andstæð-
ingar hans á íslandi væntu.
Sturlu þáttur er reistur á höfuðlausnar-
minninu. Sturla á orðsnilld sinni að þakka
uppreist sína rétt eins og Egill Skallagríms-
son forfaðir hans. Lofkvæðin sem Sturla
flytur Magnúsi um hann sjálfan og Hákon
konung föður hans eru þó aðeins til að
kóróna verkið. Konungur hefur þegar skilið
af Huldar sögu Sturlu hveijir eru mannkost-
ir hans.
Nú er það svo að skáldin ávinna sér kon-
ungsnáð og hylli ekki einvörðungu með
ytra formi kvæða sinna heldur einnig inn-
taki þeirra. Sturla eignast vináttu Magnúsar
með því að segja bæði vel og fróðlega frá.9
Eins og aðrir góðir sagnaþulir hefur Sturla
vafalaust valið efni sem hæfði aðstæðum.
Og það er efni sögunnar sem veldur því að
drottning og margir aðrir „þóttust skilja að
hann var fróður maður og vitur.“
í svokölluðum Sturlunguformála segist
höfundur samsteypunnar treysta Sturlu best
til að segja sannleikann og allan sannleik-
ann sakir vits hans og einurðar. Eru það ekki
einmitt þessir eiginleikar í fari Sturlu sem
eru dregnir fram í þættinum og verða til
þess að drottningin kveðst hyggja „að
Sturla væri hinn besti drengur“?10 Fljótt á
litið virðist þó skorta nokkuð á einurð í
framgöngu Sturlu eins og henni er lýst í
þættinum. Nútíma lesendum sýnist hann
heldur uppburðarlítill gagnvart reiði kon-
ungs og vanta þá höfðingjadirfsku sem Is-
lendingar sýna jafnan í utanfararþáttum.
Vésteinn Ólason hefur lýst manngildis-
hugsjón þáttanna svo:
söguhetjumar ganga alltaf djarflega til
móts við konunga, óhræddar við hátign
þeirra og vald og reiðubúnar að fóma lífi
sínu fremur en sjálfsvirðingu. Þeir viður-
kenna tign konungs, að hann er þeim æðri,
og em honum fullkomlega hollir meðan
hann breytir konunglega. Ágreiningur við
konung stafar alltaf annaðhvort af því að
hann veit ekki hvem mann íslendingur hef-
ur að geyma, etv. hefúr hann verið blekktur
með rógi, eða af því að konungur hagar sér
ókonunglega, sýnir ekki örlæti eða réttlæti.
íslendingar þessir em fullkomlega trúir
konungshugsjón sinni. Breyti konungur
ódrengilega eða ósæmilega láta þeir ekki
hlut sinn fyrir honum. Þeir leita sæmdar hjá
konungi með það að leiðarljósi að sæmdar
verður aldrei aflað með ósæmilegum
hætti."
Þar sem Sturlu þáttur er vilhallur sögu-
hetjunni eins og aðrir utanfararþættir og
höfundurinn fylgir bersýnilega bókmennta-
hefðinni í frásögn sinni er heldur ólíklegt að
áheyrendum/lesendum sé ætlað að skilja
hana svo að Sturla hafí flutt þeim sama
konungi lofkvæði og lægði hann án þess að
segja hug sinn á einn eða annan hátt.
I þáttinn er einmitt tekinn upp vísupartur
eftir Sturlu um óvild Gissurar Þorvalds-
sonar jarls í hans garð þar sem Gissur er
kallaður slægur og líkt við Óðin sjálfan. í
heild sýnir þátturinn einnig að andstæð-
ingar Sturlu á Islandi gátu ekki hrósað sigri
á honum enda gafst honum tækifæri til að
skýra konungi „vel og einarðlega frá skipt-
um þeirra Hrafns.“12 Sturla segir Huldar
sögu þar í þættinum sem átökin milli kon-
ungs og Islendings koma jafnan fyrir í slík-
um frásögnum. Það er því langlíklegast að
höfundur þáttarins hafi gert ráð fyrir því að
lesendur hans, sem þekktu efni sögunnar,
78
TMM 1990:4