Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Qupperneq 106

„Strax og mér hefur tekist að skrifa þótt ekki sé
nema lítinn bút — anda ég rólegar" (bls. 53).
Þannig veita vasabækurnar þá öryggiskennd
sem við þráum öll andspænis myrkri framtíð og
útmáðri fortíð; „Þær framkalla lífið jafn óðum,
með þeim fálma ég í gegn um dagana, þær eru
hvíti stafurinn minn“ (bls. 33).
Stundum virðist þó þessi löngun til „að læsa
lífið í bók“ (bls. 27) hafa spillandi áhrif. Það er
ekki hægt að lifa og skrifa samtímis. „Þegar við
erum hamingjusöm langar okkur að kyrrsetja
augnablikið en megnum það ekki og verðum
fyrir vikið óhamingjusöm" (bls. 13), hripar Pét-
ur í vasabókina sína snemma árs 1987 og gefur
síðar betra sýnishom:
Svefnrofin í myrkrinu. Hin þungu tjöld
vetrarins dregin svo kyrfilega fyrir ver-
öldina, vísamir sýna hálf níu en á móti
kemur að það em jól og þögnin alger úti.
Andardráttur ykkar jafn og hægur í her-
bergjunum. Skaut þitt loðið og mjúkt við
bakhlutann. Hve fislétt byrði. Að þetta
augnablik mætti vara og það varir á
meðan er, ef ekki væri kvíði yfir að það
tæki enda. Löngunin til að festa það
rekur mig á lappir hingað að skrifborð-
inu þar sem ég hripa þessar línur í meið-
andi skini lampans (bls. 29)
Eins og sést á Qölda dæmanna hér að ofan er
togstreitan milli augnabliksins og varðveislu
þess ein af þungamiðjunum í lífi höfundarins.
Og þegar tilveran felst í að skrásetja tilveruna
verður skrásetta tilveran að hluta til heimild um
sjálfa sig:
Þegar ég vakna fyrst á morgnana langar
mig ekkert til að skrifa. Ég vil bara vera
í lífinu athugasemdalaust. Ikornarnir
renna upp og niður trjástofnana og svífa
milli greina. Þeir em klifur holdi klætt.
Náttúran hefur gert þá úr garði með allt
sem tijálífið útheimtir.
En við? Af hverju emm við ekki eitt
með lífinu? Hvar eru okkar sundfit og
vængir?
Er það kannski vasabókin?
Að skrifa að mig langi ekkert til að
skrifa? (bls. 36)
....of spriklandi til að festast. . .“
Líkingin milli myndavélar og vasabókar er
Pétri hugleikin. „Þetta er filma af ykkur tekin af
mér og framkölluð“ (bls. 24), segir hann um
punkta sína. Vasabókin hefur þó sérstöðu and-
spænis myndavélinni; „mynd er bara afþrykk.
Orð aftur á móti búa til og finna meira“ (bls.
20).
Þessi orð um sköpunarmátt og fundvísi
tungumálsins eiga ekki síst við þegar lesandinn
kemur til sögunnar eða, í þessu tilviki, Vasa-
bókarinnar. Þá eru orðin ekki bara heimild
skrásetjarans um það atvik í fortíð Péturs Gunn-
arssonar sem þau spmttu af, heldur standa þau
áþekk máluðum búk á gapastokki í Tívolí. Les-
andinn stingur hausnum í gatið og smellir af; ný
mynd og hugrenningar með hverjum nýjum
gesti.
Lítið dæmi frá mínum lestri er eftirfarandi
kafli úr Vasabók.
Nefið. Hve makalaust tæki. Hvað það
býr yfir margháttuðum minningum.
Regnilmur skógarins hellir yfir mig
sumarbústaðaveröld frá því í bemsku.
Veröld sem var aldrei meðan á henni
stóð, alltaf handan við homið, í bígerð,
alveg að koma, á tungubroddinum, bak
við eyrað, of spriklandi til að festast við
blað. Ekki fyrr en núna að hún verður til
í nefinu á mér, iðandi ilmandi leggurhún
sig eins langt og nefið nær (bls. 15)
Þegar ég las um þessa reynslu Péturs rifjaðist
upp fyrir mér fyrsta bindið af verki Prousts, /
leit að horjhum tíma, þar sem bragð af tei og
madeleine-köku opnar bemskuheim aðalpers-
ónunnar. Bókina las ég fyrir margt löngu í
tengslum við námskeið í frönskum bókmennt-
um við Háskólann. Þannig verður athugasemd-
in um nefið og sumarbústaðaveröldina til þess
104
TMM 1990:4