Morgunblaðið - 30.12.2014, Síða 4

Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Enn er öflugt hraungos í Holu-
hrauni þótt fjórir mánuðir séu liðnir
frá því gosið hófst. Breytingar á sig-
inu í öskju Bárðarbungu benda til
þess að kvikuflæði undan eldstöð-
inni sé enn meira en helmingur af
því sem var fyrsta mánuð gossins.
Nú flæðir hraunið eftir rásum í
hrauninu sem gerir það að verkum
að það kemst lengra frá gígnum en
nokkru sinni áður.
„Það er ennþá verulegur gangur í
þessu gosi,“ segir Magnús Tumi
Guðmundsson, prófessor í jarðeðl-
isfræði og formaður stjórnar Jarð-
vísindastofnunar Háskóla Íslands.
83 ferkílómetrar að stærð
Mælingar vísindamanna benda til
að dregið hafi úr hraunflæði. Flat-
armál nýja hraunsins eykst hægt,
það er talið verið orðið um 83 fer-
kílómetrar að stærð. Erfitt er að
meta þykktina og því hafa vísinda-
menn ekki gefið út tölur nýlega um
heildarmagn gosefna sem þar liggja.
Magnús Tumi bendir á að frá því í
síðustu viku hafi hraun runnið
meira í lokuðum rásum inni í hraun-
inu sjálfu. Þess vegna nái það
lengra fram. Í fyrrinótt rann tota
norðaustur fyrir hraunoddann sem
þar hefur haldist stöðugur frá því í
september. Hraunið nær 50 til 100
metra lengra meðfram Jökulsá á
Fjöllum en það hefur áður gert en
Magnús Tumi tekur fram að hraun-
rennslið sé ákaflega lítið þegar
þangað er komið.
Sigið í öskju Bárðarbungu hefur
fært gps-stöðina sem mælir sigið
það mikið niður fyrir brún öskjunn-
ar að hún nær ekki að senda upplýs-
ingar í Kverkfjöll og ekki hefur tek-
ist að koma millistöð á brúninni í
gang. Það stendur vonandi til bóta í
dag eða næstu daga þegar þyrla
Landhelgisgæslunnar flýgur með
tæknimenn á staðinn. Magnús Tumi
segir að þegar mælirinn datt út 18.
desember hafi enn verið mikið sig í
öskjunni. Hann áætlar að kviku-
flæðið undan Bárðarbungueldstöð-
inni sé nú 120 til 140 rúmmetrar á
sekúndu. Það er því enn helmingur
eða rúmlega það af kvikuflæðinu
sem var fyrsta mánuð eldgossins er
það var áætlað 250 rúmmetrar á
sekúndu.
Heldur áfram í marga mánuði
Vísindamenn telja enn meiri líkur
á að gosið haldi áfram en að það
brjóti sér leið upp á yfirborðið á
öðrum stað eða fari að gjósa í Bárð-
arbungu sjálfri. „Ef fram fer sem
horfir tekur þónokkra mánuði upp í
rúmlega ár fyrir gosið að hætta,“
segir Magnús Tumi.
Morgunblaðið/RAX
Baugur Töluvert hraun vellur upp úr aðalgígnum. Hraunárnar renna nú í lokuðum rásum og ná því lengra austur.
Hrauntota til austurs
 Enn öflugt hraungos í Holuhrauni þótt fjórir mánuðir séu
liðnir frá upphafi goss  Stendur í marga mánuði í viðbót
Útbreiðsla hrauns
Heimild: Jarðvísindastofnun Háskólans
Hraun 26.12 2014
Hraun 27.12 2014
Hraun 28.12 2014
Eldgos í Holuhrauni
» Sprungugos hófst nyrst í
Holuhrauni aðfaranótt 29.
ágúst. Það lognaðist út af eftir
nokkra klukkutíma.
» Nýtt gos hófst á sama stað
um klukkan 4 aðfaranótt 31.
ágúst. Það stendur enn.
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 2014
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Sú hefð að Íslendingar skjóti upp
flugeldum um áramót er ekki mjög
gömul, að sögn Lúðvíks Georgsson-
ar, framkvæmdastjóra KR Flug-
elda ehf. í hjáverkum. Hann sagði
að innflutningur og sala flugelda
hefði verið í höndum einkaaðila al-
veg fram undir 1970. Þá tóku björg-
unarsveitir og önnur félagasamtök
að hasla sér völl á þessu sviði. KR
Flugeldar ehf. hófu innflutning og
sölu flugelda upp úr 1980.
„Flugeldasalan er mikið hags-
munamál þeirra félagasamtaka
sem hana stunda og þátttaka fé-
lagsmanna ýtir verulega undir söl-
una,“ sagði Lúðvík. Hann sagði að
hagnaðurinn af rekstri KR Flug-
elda færi til að efla uppeldis- og
æskulýðsstarf innan félagsins.
Flugeldasalan magnaðist mikið
eftir 1980. Aldamótaárið 2000 var
slegið nýtt met. Áfram hélt vöxtur-
inn og náði salan nýjum hátindi
2007. Við efnahagshrunið 2008 tvö-
faldaðist flugeldaverðið vegna
gengisfalls krónunnar. Salan í lok
ársins 2008 varð meira en helmingi
minni en árið áður. Flugeldainn-
flutningurinn dróst líka saman.
Lúðvík segir að flugeldaverðið
nú sé á svipuðu róli og í fyrra. Frí-
verslunarsamningur sem gerður
var við Kína á liðnu sumri hefur
þau áhrif að flugeldaverðið stendur
að mestu í stað. „Vandinn er sá að
það er mikil verðbólga í Kína, sem
er ekki lengur það láglaunaland
sem það var. Flugeldarnir hækka
þar ár frá ári. Flutningskostnaður
er líka erfiður og gengi dollarans
er óvenju hátt nú miðað við undan-
farin ár. Það munar um þennan
10% toll sem fellur niður og nú þýð-
ir hann óbreytt verð á flugeldum að
meðaltali.“
Fjölskyldupakkar og ýmislegt
smádót hefur gefið verulega eftir í
sölunni á kostnað flugeldaterta
undanfarin ár. „Fólk kaupir færra
og stærra,“ sagði Lúðvík. „Stórar
flugeldakökur eru orðnar stór hluti
af markaðnum. Meðal-Jóninn kaup-
ir gjarnan kökur sem kosta 10-20
þúsund krónur. Við erum með kök-
ur sem kosta allt upp í um 50 þús-
und krónur. Þeir sem eru með þetta
í blóðinu vilja „alvöru kökur“, virki-
lega stórar og öflugar.“
„Fólk kaupir færra og stærra“
Morgunblaðið/Golli
Flugeldar Lúðvík Georgsson segir flugeldasölu vera mikilvæga fjáröflun.
 Ekki mjög löng hefð fyrir miklum flugeldaskotum um áramótin  Flug-
eldasalan er mikið hagsmunamál þeirra félagasamtaka sem hana stunda
Lögreglan á höfuðborgarsvæð-
inu (LRH) hefur veitt 59 leyfi
fyrir flugeldasölur á þessu ári.
Það eru jafn mörg leyfi og emb-
ættið gaf út í fyrra. Á árunum
2012 og 2011 voru leyfin 64
hvort ár en árið 2010 voru veitt
59 leyfi, samkvæmt upplýs-
ingum frá LRH.
Fyrir nokkuð mörgum árum
reiknaði Lúðvík Georgsson, hjá
KR Flugeldum ehf., það út að Ís-
lendingar keyptu fimmfalt
meira af flugeldum á hvern íbúa
en Þjóðverjar.
Hann segir að reglur um sölu
flugelda til almennings séu
rýmri hér en víðast hvar annars
staðar. Stærstu flugeldakök-
urnar sem fást hér á landi eru
t.d. ekki seldar almenningi í
mörgum nágrannalöndum okk-
ar, að sögn Lúðvíks.
Rýmri reglur
hér en víða
LRH VEITTI 59 LEYFI TIL
FLUGELDASÖLU Í ÁR
Ingvar Smári Birgisson
isb@mbl.is
„Því er haldið fram að það séu lausa-
tök í útgjöldum ríkisins. Það er mjög
einkennileg umræða, sérstaklega frá
aðilum vinnumarkaðarins á sama
tíma og það er kallað eftir stór-
auknum útgjöldum frá þessum sömu
aðilum,“ segir Bjarni Benediktsson,
fjármála- og efnahagsráðherra, um
gagnrýni Samtaka atvinnulífsins, en
samtökin sendu frá sér greiningu á
umfangi ríkisreksturs, þar sem
gagnrýnt er að frá hruni hafi vægi
skatta í að mæta tekjutapi ríkisins í
stað hagræðingar verið of mikið. Þá
fari ríkisútgjöld vaxandi og lítið
megi bregða út af til að ríkissjóður
verði aftur rekinn með halla.
Frumútgjöld fara lækkandi
Bjarni segir að frumútgjöld rík-
isins fari lækkandi miðað við lands-
framleiðslu. „Ég get tekið undir það
að fyrri ríkisstjórn treysti alltof mik-
ið á skattahækkanir og lagði of litla
áherslu á hagræðingu í rekstri rík-
isins. Þar var aðhaldinu fyrst og
fremst náð með því að draga saman
opinberar framkvæmdir. Það var þó
víða skorið niður, við skulum ekki
gera lítið úr því. Það er ekki auðvelt
verkefni. Ég er hins vegar ósam-
mála því að það sé ekki áfram aðhald
í opinberum rekstri. Ef við skoðum
frumútgjöldin þá eru þau að lækka
sem hlutfall af landsframleiðslu um
rúmt prósent miðað við áætlaða út-
komu ársins 2014. Og þetta er mæli-
kvarði sem skiptir miklu að horfa
til,“ segir Bjarni.
Þá segir fjármálaráðherra að farið
verði í eignasölu til að mæta skulda-
vanda ríkissjóðs. „Að mínu mati á
það að vera viðvarandi verkefni að
hámarka afköstin í rekstri ríkisins.
Það á að vera viðvarandi hagræðing-
arkrafa á opinberan rekstur. Við
þurfum að gera okkur grein fyrir því
að við munum ekki vinna neina stóra
vinninga þar, sem munu snúa eða
breyta í einhverju verulegu afkomu
ríkisins. Það þarf að gerast í efna-
hagsreikningi ríkisins. Þá stefnu
höfum við kynnt samhliða nýjum
fjárlögum, að við þurfum að fara í
eignasölu til að borga upp skuldir og
það mun verulega breyta afkomu
ríkisins.“
Ríkur vilji til niðurskurðar
Vigdís Hauksdóttir, formaður
fjárlaganefndar, segir ríkan pólitísk-
an vilja til að skera niður. „Ég tel að
við höfum ríkan pólitískan vilja til að
skera niður, þingmenn Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks, en á
meðan það er ekki neitt hvatakerfi í
ríkisrekstrinum, að það sé hægt að
umbuna eða verðlauna stofnanir
sem standa fyrir ráðdeild og sparn-
aði, þá er það mannlegt eðli að láta
þetta þenjast út. Þeir sem hafa hæst
og fara oftast fram úr þegar kemur
að fjárlagagerð, þeir fá yfirleitt allt-
af meiri pening. Þá er hvatinn í kerf-
inu farinn,“ segir Vigdís.
Vill eitt kjördæmi fyrir landið
„Ég hef heyrt utan af landi, að for-
stöðumenn stofnana sem hafi staðið
sig vel hafi fengið skömm í hattinn
fyrir að hafa ekki getað sótt meiri
pening til ríkisins,“ segir Vigdís og
segir að það þurfi verulega sterk
bein til að standast þessa vinnu sem
fjárlög eru. „Sá skortur er ekki til
staðar hjá mér en þegar öllu er á
botninn hvolft þá er kannski nær-
samfélagið á Íslandi orðið þannig að
það reyna allir að ota sínum tota. Ég
vil meina að þetta verði ekki í lagi
hjá okkur fyrr en Ísland verður að
einu kjördæmi og kjördæmapot
heyri sögunni til,“ segir hún en að-
spurð segist Vigdís ekki vera að vísa
til stefnu ráðherra Framsóknar-
flokksins að færa ríkisstofnanir út á
land, en segir, sem þingmaður Reyk-
víkinga og formaður fjárlaganefnd-
ar, að kjördæmapot allra flokka sé
gríðarlega mikið.
Segir frumút-
gjöld ríkisins
fara lækkandi
 Ríkur vilji til niðurskurðar  Vigdís
Hauksdóttir gagnrýnir kjördæmapot
Bjarni
Benediktsson
Vigdís
Hauksdóttir