Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Page 40

er ástæða til að benda á að þar kemur það
skýrt fram að þeir svarabræður Þorgeir og
Þormóður sækja heimsmynd sína til hetju-
bókmennta og hins forna hetjusagnaarfs:
Oft er þeir sátu úti, vóm þeim í hug fom-
konúngar þeir er goðum vóru signaðir,
Jörmunrekur gotakonúngur, Helgi hund-
íngsbani, Sigurður fáfnisbani, hálfsrekkar
og fleiri ágætismenn. Þá bar og til að nomir
flugu hjá í álftarhami og teygðu hálsana og
kváðu, og heyrðu þeir á læti þeirra og þótti
sumt kveðið til sín. Þar flugu og ernir hjá
(54).
Hér er skírskotað í heim eddukvæða og
fomaldarsagna, og nægar em í sögunni
skírskotanir til dróttkvæða og þeirrar hetju-
og vígadýrkunar sem þar ríkir.5 Mestur
áhrifavaldur um hugmyndir Þorgeirs Há-
varssonar er þó Þórelfur móðir hans, en
hugmyndafræði hennar er öll í samræmi
við boðskap hirðskálda og víkinga, svo af-
skræmisleg sem hún er.
Hetjuhugsjón sinni lýsir Þorgeir víða, t.d.
með þessum orðum í samtali við svarabróð-
ur sinn:
Eingi maður er hetja sem vel er kvæntur og
á fagrar dætur . . . Hetja er sá er hræðist
aungvan mann og eigi goð né kykvendi, og
eigi fjölkýngi né tröll, og eigi sjálfan sig né
örlög sín, og alla skorar á hólm, uns hann
lýtur í gras fyrir vopni óvinar; og skáld sá
einn er stærir hróður þvflíks manns (154).
Eftir þessari hugsjón sem hann hefur lært af
kveðskap og Þórhildi móður sinni reynir
Þorgeir Hávarsson að lifa. Ekki þarf að fara
í grafgötur um afstöðu Halldórs Laxness til
þess lífs. Þorgeir er ginningarfífl verstu
hugsjóna og líf hans fáránlegt, helgað of-
beldi. Þormóður svarabróðir hans er
margræðari og líf hans áhugaverðara til
íhugunar, eins og margir lesendur hafa látið
í ljós.
Þótt Þormóður Kolbrúnarskáld sé sam-
settari manneskja en Þorgeir svarabróðir
hans, kvennamaður og lífsnautna, er hann
að því skapi meira ginningarfífl hugsjónar-
innar um hetjuna og skáld hetjunnar sem
hann skilur hveiju hann hefur kostað til að
leika hlutverk sitt sem hetja og skáld til
enda. Að þessu víkur hann á ýmsum stöðum
í Gerplu og dregur saman á hnitmiðaðan
hátt í næstsíðasta tilsvari sínu í bókinni,
þegar hann segir við Ólaf konung Haralds-
son:
Satt er það herra, segir þessi maður, eg hef
ort kvæði mjög dýrt þeim garpi er bestur er
orðinn á Norðurlöndum, og yður hans
konúngi. Þetta kvæði keypta eg við sælu
minni og sól, og dætrum mínum, túngli og
stjömu; og við fríðleik sjálfs mín og heilsu,
hendi og fæti, hári og tönn; og loks við
ástkonu minni sjálfri er byggir undirdjúpin
og geymir fjöreggs míns (493).
En Þormóður hefur ekki látið öll þau gæði
sem hann telur hér upp aftra sér frá því að
fylgja svarabróður sínum Þorgeiri á undar-
legum ferli hans og leggja síðan út í hinar
mestu ógöngur til að reyna að hefna hans.
Gerpla er bók þannig skrifuð að hvergi
lætur höfundur lesanda velkjast í nokkrum
minnsta vafa um að það mýrarljós sem Þor-
móður eltir sé blekking og einskis virði,
meira að segja viðbjóðslegt.6 Fáránleiki lífs
hans er engu líkari en sturluðu flakki Don
Kíkóta í viðleitni hans að lifa í samræmi við
bókmenntimar. Munurinn er sá að Þormóð-
ur er ekki sturlaður — manni gæti hins
vegar oft dottið í hug að Þorgeir sé annað
hvort sturlaður eða vangeftnn nema hvort
38
TMM 1992:3