Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Page 65

Miiller. Hann var guðfræðingur og lektor
við akademíið eins og Hauch og Ingemann.
Ekki er vitað um kynni þeirra Jens og
Jónasar, en hann var við guðfræðinám í
Hafnarháskóla sömu árin og Jónas las þar
lögfræði og náttúrufræði.
Skáldskapur Paludans-Miillers hefir því
án efa verið oft til umræðu í Sórey. í bréfum
Hauchs og Ingemanns er að finna ummæli
um ljóðaleik Paludans-Miillers Venus —
sem brátt verður vikið að — og sýndist sitt
hvorum. Því gátu ýmsir orðið til að beina
athygli Jónasar að þessu bókmenntaverki.
Ljóðleikurinn Venus
Nú skal aftur tekið þar til sem fyrr var frá
horfið þegar Paludan-Múller kvaddi Kaup-
mannahöfn að kveldi brúðkaupsdags og
hóf ferð sína suður um Evrópu. Leiðin lá í
gegnum Þýskaland, Niðurlönd og til París-
ar. Þar höfðu þau dvöl vetrarlangt. í París
hóf Paludan-Múller að skrifa fyrsta hlutann
af frægasta verki sínu—Adam Homo. Það-
an lá leiðin til Ítalíu. í Róm hóf hann að
skrifa ljóðaleikinn Venus sem áður er
nefndur. Það er „Mytologisk drama“ sem
sækir efniviðinn til grískrar goðafræði.
Haustið 1840 voru þau komin aftur til
Kaupmannahafnar og í apríl 1841 kom Ven-
us út og fyrsti hlutinn af Adam Homo síðar
á árinu.
Grunnhugsun kvæðisins Venus snýst um
andstæðumar Venus Urania og Venus Ana-
dyomene. Rætumar liggja í aðgreiningu
grískra goðsagna milli Venusar Uraníu —
hinnar himinbomu — og hinnar jarð-
bundnu Venusar Anadyomene. Þetta var
vinsælt viðfangsefni danskra skálda á fyrri
hluta 19. aldar.1 Um það hefir Svend Mpller
Kristensen skrifað ágæta bók sem heitir
Den dobbelte Eros. Hér verður það ekki
frekar rakið, en aðeins dvalið við einn efn-
isþátt í kvæðinu þar sem segir af skiptum
veiðimannsins Aktæons við veiðigyðjuna
Artemis/Díönu.
Aktæon var mikill veiðimaður og fangaði
jafnt hið veika kyn og dýr skógarins. Hann
fór löngum um veiðilöndin með þvögu
veiðihunda í bandi. Engin bráð var óhult þar
sem hann fór. Dag nokkum fór hann til
veiða í morgunsár og varð vel til fanga.
Þegar sól var farin hátt á loft gerðust fylgd-
arsveinar hans og hundar þeirra þreyttir.
Við fætur þeirra lá dalverpi og í mynni þess
hellir þar sem svalalind streymdi fram.
Veiðigyðjan Artemis hafði þá venju að baða
sig í lindinni. Þjónustumeyjar fylgdu henni.
í björtustu allsnekt var hún fegurri hverri
jarðneskri konu.
Aktæon hafði orðið viðskila við fylgdar-
lið sitt, en hundar hans fylgdu honum. Hann
heyrði nið lindarinnar og hugðist svala sár-
um þorsta þegar hann stóð skyndilega aug-
liti til auglitis við gyðjuna Artemis
allsnakta. Þjónustumeyjar hennar reyndu
árangurslaust að skýla nekt hennar. Hún
gnæfði upp yfir þær með drifhvítt enni og
gullið hár. Eldsnöggt beygði Artemis sig
niður að vatninu og jós nokkrum dropum
framan í Aktæon og sagði: „Reyndu að
segja einhverjum að þú hafir séð mig
nakta“. í sömu svipan uxu hom upp úr enni
hans, eyrun lengdust og urðu loðin og lík-
aminn einnig. Hann féll á fjóra fætur sem
fengu á sig klaufir. Hann þaut af stað til að
svala þorsta sínum, en þegar hann speglaði
sig í lindinni sá hann að hann hafði breyst í
hjört. Hundar hans réðust þegar á þessa
nýju bráð og yfirbuguðu hana.
Þessi goðsögn hafði orðið skáldum að
yrkisefni í aldanna rás. Rómverska skáldið
TMM 1992:3
63