Tímarit Máls og menningar - 01.12.1996, Blaðsíða 14

tungumálið og það myndræna í þessu sambandi því mig langaði í undirheim
tungumálsins og inn í handanheima myndanna og í bókinni má sjá afrakstur
margra mismunandi pælinga í þessar áttir. Ég var aðeins byrjaður að velta
þessu fyrir mér í Hlýju skugganna þótt ég væri ekki enn farinn að vinna úr
því þar. Nú er að vísu ekkert sem segir að það verði að taka þessi skref og
þróa módernismann áfram eða leiða hann fram og út af hengifluginu og
steypa honum ofan í póst-módernismann. En það mætti sjálfsagt alveg eins
ákæra mig fyrir svoleiðis hryðjuverk.
Bækurnar sem komu á undan Án jjaðra byggjast á þveröfugri stefnu í
hugsun. I stað þess að horfa utan frá er nú horft að innan og út. Þessi nýi
háttur á ljóðunum byggist á því að hugmyndum, táknum og hrynjandi er
þjappað saman í kjarna sem er sjónarhóll lesandans. Þetta er sem sagt
kenningin. Það er best að fara þangað á skynsviðinu því yfirborðið líkist
margklofinni spegilmynd og þess vegna hafa líklega svo margir pirrað sig
yfír þessu og fundist þeir tapa áttum við að stara þangað niður því myndirnar
sýndust skældar og tvístraðar. Sé hins vegar horft út frá kjarnanum taka
tengslin að spinna sína þræði og nýjar myndir og merkingar verða til. Þetta
er líklega einfaldasta líkanið af hugmyndinni sem lá að baki bókinni og
nærri lagi, þó ég sé reyndar farinn að gleyma þessu í smáatriðum og margt
annað hafi komið þarna við sögu. Að sjálfsögðu er þetta alveg öfugt við
meginreglu prósaskáldskapar sem felst í því að láta formið halda utan um
efnið hvort sem það er míkró- eða makrókosmískt þannig að það verður að
einskonar grind eða
girðingu. Hugmyndin
um kjarnann byggir á
smámynd af míkró-
kosmos og að allt skil-
greinist út frá kjarnan-
um. Ef svona kjarni er
flysjaður niður í grein-
ingarskyni reynist hann
eins og laukur að því
leyti að innst er enginn
kjarni, bara síðasta lag-
ið. Hluturinn sem átti
að rannsaka er þá ekki
aðeins horfinn heldur
hefur merkingu hans
verið sundrað og eftir
liggur tómt flus, efni-
Allur hinn ytri sýnilegi heimur með öllum sínum
skepnum er mynd hins innri andlega heims. Allt
sem býr innra og er hluti af mættinum á sér sitt ytra
eðli. Rétt eins og andi hverrar skepnu opinberar
fæðingarmót sitt í gegnum líkamann, þannig opin-
berast einnig það eilífa í hlutheiminum. Eðli allrar
skepnu er starfandi máttur, því ríki hins eilífa býr í
mættinum og af þeim sökum er hinn ytri heimur
einnig orðinn til af þeim mætti. Orðið hefur opin-
berast fýrir tilstilli hreyfmgar í ytri heiminum því
það er sýnileg líking. Líkt og hin andlega skepna
verður það fyrst skiljanlegt í sinni líkamlegu mynd.
Þrá hinnar innri myndar stefnir út og því býr það
innra í því ytra. Það innra heldur því ytra fyrir
framan sig líkt og spegli.
Jakob Böhme: „De signatura rerum oder von der
Geburt und BezeichnungallerWesen (1622).“ Samt-
liche Schriftert 14-16. Eftirprentun útgáfunnar frá
1730. Stuttgart 1957, bls. 96-97.
12
TMM 1996:4