Tímarit Máls og menningar - 01.12.1996, Blaðsíða 34

„vindur urn nótt“
Söguna „Ungfrúin góða og húsið“ ritaði Halldór árið 1933 og hún kom út í
smásagnasafninu Fótatak manna sama ár.5 í sögunni vísar Halldór beint og
óbeint í kvæðin þrjú sem birst höfðu í Vöku. Síðasti kafli sögunnar hefst með
tregafullri hugleiðingu um hverfulleikann:
Og árin líða hjá, „einsog vindur um nótt“. Hvar eru nú litirnir af
dögum æskunnar? Vér vöknum einn morgun gránuð í vanga með
föla kinn og spékoppurinn orðinn að hrukku. (bls. 88)
Þegar hér er komið sögu hefur Rannveig prófastsdóttir sett smánarblett á
fjölskyldu sína með ótilhlýðilegri barneign í viðbót við uppdiktað trúlofun-
arstand og aðra barneign áður. Hún var látin giftast þægum búðarþjóni og
henni var útskúfað úr fjölskyldunni. Æska hennar fölnaði, lífsgleðin þvarr,
dapurleikinn einn var eftir.
í ofangreindri tilvitnun vísar höfundur í öll þrjú kvæðin. Segja má að í
þeim öllum speglist með nokkrum hætti hin dapurlegu örlög Rannveigar.
Hún gæti sem best verið mælandinn í Ljóði ; hún ræðir við vindinn sem
flytur henni fregnina um að til einskis sé að þrá og bíða eftir vorinu:
Lát vökuna dvína, — vík burt þinni þrá,
kvað vindur um nótt.
Á leið minni að vísu ég vorið sá,
kvað vindur um nótt.
En lauf þess var dapurt og líkföl þess brá,
og ljóðið, er andaði vörum þess frá,
sem vindur um nótt.. .6
Vísun Halldórs til síðustu hendingar kvæðisins er svo augljós, þótt saman-
burðartengingin sé ekki hin sama, að hann setur um hana tilvitnunarmerki.
Spurningin: „Hvar eru nú litirnir af dögum æskunnar?“ er vísun í hin fleygu
upphafsorð Saknaðar:
Hvar hafa dagar lífs þíns lit sínum glatað?
í kvæðinu Hvað er klukkan . . .? er fjallað um andstæðurnar: vongleði og
sorg, yndisþokki og afskræmi. Síðasta málsgreinin í tilvitnuninni hér að
framan úr sögunni á sér samsvörun í kvæðinu; lýsingar á hrörnun og
dapurleika eru hliðstæðar og hugblærinn hinn sami þótt ekki séu notaðir
sömu drættirnir að öllu leyti í andlitsmyndinni til að tjá það. Brosið er á
32
TMM 1996:4