Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Qupperneq 9

hefur hönnun og útlit kápu ritsins
fengið yfirhalningu og erum við stolt af
því að kynna fyrir ykkur
framtíðarhönnun ritsins. Með nýrri
hönnun mun ritið ekki einungis halda
áfram að vera gnægtarbrunnur og
uppspretta frjórra hugmynda heldur
einnig augnakonfekt.
Að lokum vil ég þakka fyrir
ánægjulegt samstarf þeirra aðila sem
komu að útgáfu og vinnslu heftisins á
einn eða annan hátt. Albínu Huldu
Pálsdóttur og Dr. Steinunni
Kristjánsdóttur fyrir umbrot og
prófarkalestur. Ástu Hermannsdóttur,
Margréti Björk Magnúsdóttur, Sindra
Ellertssyni Csillag og Dr. Bjarna F.
Einarsyni einnig fyrir prófarkalestur.
Hönnunarstofan Ennemm á ennfremur
hrós skilið fyrir einkar glæsilega
hönnun á kápu hins fjórða heftis.
Sérstaklega vil ég þakka fráfarandi
ritstjóra Dr. Steinunni Kristjánsdóttur,
fyrir það brautryðjenda starf sem hún
hefur unnið í þágu ritsins allt frá fyrsta
degi. Starf sem hefur einkennst af alúð,
vinnusemi og heilindum.
Aðalstyrktaraðili útgáfunnar er
Fornleifafræðistofan ehf. Aðrir
styrktaraðilar voru: Varma- og vélaverk
ehf., Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands,
Íslenskar fornleifarannsóknir ehf. og
Þjóðminjasafn Íslands.
Heftið er orðið að veruleika, nú er
það ykkar lesendur góðir að lesa, rýna
og njóta.

Ármann Guðmundsson
Formaður FFÍ

__________
8
Rannsóknin leiddi í ljós mikið af
upplýsingum um húsagerð í Skálholti
og mikið magn gripa og beina, sem
safnað var við uppgröftinn, mun án efa
varpa frekara ljósi á sögu staðarins.
Tímabilið sem uppgröfturinn nær yfir er
frá byrjun/miðri 17. öld til 20. aldar.
Úrvinnsla uppgraftargagna stendur enn
yfir en bráðabirgðaniðurstöður hafa
verið gefnar út fyrir hvert uppgraftar-
sumar (Lucas et al. 2002, 2003, 2004,
2005, 2006). Að auki hafa ýmsir
bókakaflar og greinar komið út, sem
tengjast rannsókninni (sjá t.d.
Hambrecht 2006, Mjöll Snæsdóttir og
Lucas 2007, Mjöll Snæsdóttir, Lucas og
Orri Vésteinsson 2006, Mjöll
Snæsdóttir 2009 og Lucas 2010).
Stofnun fyrstu formlegu íslensku
skólanna hófst með bréfi frá Kristjáni
III. Danakonungi árið 1552. Bréfið
segir að það skulu vera tveir skólar á
Íslandi, einn á hvoru biskupssetri til að
þjóna umdæmum þeirra
(Diplomatarium Islandicum XII, bls.
359). Skólarnir skyldu mennta presta til
að þjóna þjóðinni, sem þá hafði tekið
mótmælendatrú. Skólinn í Skálholti var
stofnaður árið 1553 og starfaði þar til
ársins 1784 þegar hann var fluttur til
Reykjavíkur í kjölfar Suðurlands-
skjálfta. Umdæmi Skálholtsskóla var
stærra en umdæmi Hólaskóla en
nemendur komu þangað frá Suður-,
Vestur- og Austurlandi. Í Skálholti var
biskupssetur og skóli, og þar bjó
fjöldamargt fólk sem ýmist var í
þjónustu skólans eða biskups og
kirkjunnar. Manntalið frá 1703 telur
120 íbúa í Skálholti (manntal.is) og
hefur byggðakjarninn verið stærsta
byggðarlag á Íslandi á þessum tíma og
fyrsti vísirinn að bæjarmyndun á
Íslandi.
Karlmenn voru í miklum meirihluta
í Skálholti. Biskupinn, presturinn,
skólakennarinn og nemendurnir voru
allt karlmenn, og af þeim 69
vinnumönnum og –konum, sem skráð
voru til heimilis í Skálholti árið 1703,
voru einungis 27 konur. Þetta hlutfall
hefur sjálfsagt breyst á milli ára en
Skólapiltar í Skálholti
Vitnisburður úr svefnstofunni
Ágústa Edwald
__________
9
Uppgröftur á skólahúsum og húsum biskupsins í Skálholti hófst árið 2002.
Uppgreftinum lauk sumarið 2007 eftir sex uppgraftarsumur. Fornleifastofnun Íslands
stóð að rannsókninni, sem var styrkt af Kristnihátíðarsjóði og Alþingi, og
uppgraftarstjórar voru Dr. Gavin Lucas og Mjöll Snæsdóttir.