Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 67

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 67
furðulega. Börnum var gefið samskonar hlutverk innan tilrauna- og þjóðfornleifafræðilegra rannsókna (e. ethno-archaeology), jafnvel þótt að tilgangurinn væri ekki að skoða börn. Sá hluti rannsóknanna sem snéri að börnum var engu að síður talinn spilla fyrir alvöru túlkunum og niðurstöðum (Baxter 2005, bls. 8). Þetta leiddi til tvenns konar orðræðu um börn innan fornleifafræðinnar. Önnur beindist að hegðun barna, umhverfi þeirra og mótun. Innan slíkra rannsókna var litið á leiki barna, og dreifingu minja vegna þeirra, sem tilviljanakennd gögn. Hin orðræðan fjallaði um óhefðbundna notkun barna á efnismenningunni. Báðar þessar hugmyndir voru útbreiddar innan fornleifafræðinnar og höfðu áhrif á hana (Baxter 2005, bls. 9). Með tilkomu síðferlihyggju var barnafornleifafræði fyrst veitt athygli að ráði og hefur áhuginn farið stigvaxandi. Fyrstu rannsóknirnar beindust einkum að sýnileika nýfæddra barna og ungabarna og dregnar af því þver- menningarlegar ályktanir um tengsl barna og efnismenningar (Gilchrist 2006, bls. 87). Einkennandi fyrir þessar rannsóknir var umræðan um líf- fræðilega eða félagslega skilgreiningu á börnum og bernsku. Bent var þá á að líffræðilegar mælingar á þroska beina gætu stuðlað að villandi greiningu þegar kemur að félags- og andlegum þroska (Derevenski 2000, bls. 8; Kamp 2001, bls. 2). Derevenski (2000, bls. 8) heldur því reyndar fram að börn hafi sjaldan verið miðdepill athyglinnar innan fornleifa- rannsókna vegna eigin verðleika og þau notuð á of þröngan hátt til þess að skilja uppbyggingu þess sem kalla má samfélag fullorðinna. Að innan fornleifafræðinnar sé samfélagið skoðað í gegnum börnin, í stað þess að rannsaka samfélagið með því hugarfari að þau séu einstaklingar með eigin félagslega ímynd og atbeina. Það gleymist að börnin sjálf verði að vera þau gögn sem barnafornleifafræðin styðst við til þess að hægt sé að draga fram raunsæa mynd af lífi þeirra. Catherine Kamp (2001, bls. 1-3) telur að ríkjandi viðmið bernskunnar séu tengd lærdómi og leik og að þannig hverfi áherslan á efnahagslega framleiðslu barna og stöðu þeirra á sviði heimilishalds innan fornleifa- rannsókna. Vestræn viðhorf til bernskunnar hafa jafnframt hamlað því að börn séu taldin virkir þátttakendur á hinum ýmsu sviðum samfélaga (Lucy 2005, bls. 47). Fræðimenn innan barnafornleifa- fræði eru flestir sammála um vaxandi áhuga á rannsóknum innan greinarinnar á síðastliðnum áratug. Ein helsta breytingin sem barnafornleifafræðin hefur haft í för með sér er að tekið er eftir börnum á eigin forsendum í stað þess að líta á þau sem hlutlaus. Núorðið er viðurkennt að börn hafi verið sjálfstæðir gerendur í fortíðinni, sam- hliða því sem samanburður við nútímabörn minnkað (Lucy 2005, bls. 43, 65). Það þarf í auknum mæli að leita eftir börnunum sjálfum innan gagna fornleifafræðinnar og láta þau sjálf segja söguna. __________ 66 Þegar á unga aldri lifi ég enn Aldur og aldursflokkar Aldursflokkar og aldursskipting eru hugmyndir sem samofnar eru samtímanum (Mancicol 2006, bls. 4). Innan mannabeinafræði koma fyrir ýmis hugtök, svo sem Infans I, Infans II, adult, mature, juvenile og senile.5 Engir staðlar eru samt fyrir hugtökin og leggja fræðimenn mismunandi merkingu í þau, sem birtist í því að notkunin er ólík milli rannsókna (Kamp 2001, bls. 1, 3). Svo hægt sé að skoða lífsferil fortíðar verður að vera samræmi í frumgögnunum sem túlkanir og ályktanir byggja á. Gögnin eru beinin sjálf og því er kallað eftir nákvæmum mælingum á aldri og líkamsþroska, svo túlka megi samhliða félagslegan aldur barna í fortíðinni (Lewis 2007 bls. 6). Gilchrist (2006, bls. 77-78) óskar einnig í rannsóknum sínum eftir frekari skýringum á aldri og telur að þær geti auðveldlega varpað ljósi á menningarleg viðhorf til aldurs og einstakra stiga í lífsferlinu. Samkvæmt Gilchrist (2006) er umræðan um þörfina á aldursrannsóknum farin að líkjast þeirri umræðu sem fór fram á níunda og tíunda áratug síðustu aldar um þörfina á kyngervisrannsóknum. Núorðið er almennt viðurkennt að líffræðileg einkenni aldurs eru háð menningarlegri og sögulegri sköpun. Samhliða eru ríkjandi staðalímyndir mótaðar en þær verða um leið ónothæfar sem altækar skýringar á fortíðinni (Lillehammer 2000, bls. 20, vísar í Neugarten). Aldursgreining ungbarna og barna er auðveldari en fullorðinna m.a. vegna þess að tanntaka fylgir nokkuð ákveðnu mynstri sem hefur verið ítarlega rannsakað og er læknisfræðilega vel skilgreint. Önnur einkenni sem notast er við eru m.a. þroski eyrnabeina, mælingar á útlimum sem bornar eru saman við ákveðna staðla þegar kemur að fyrirburum og fóstrum, auk lengdar leggja og almennur vöxtur beina (m.a. Ubelaker 1989; Schwartz 1995; Hoppa 1992; Scheuer 1980). Aðferðir hafa einnig verið þróaðar til þess að meta eigin aldur unglinga af beinagrindum en þær hafa ekki reynst nægilega nákvæmar (Stirland 2003, bls. 30-31; Guðný Zoëga 2006, bls. 15; Lewis 2007, bls. 38-39, 58). Fahlander (2008) telur að lífaldursgreiningum fylgi fjölmargir aðferðafræðilegir gallar, t.d. ef beina- grindin er illa varðveitt, hluta hennar vantar eða einstaklingurinn hefur ekki náð kynþroskaskeiði. Það þurfi fleiri gögn en almennar ályktanir um kyn, kyngervi, aldur og hæð til þess að geta rætt félagslegan líkamleika (e. embodiment) og mikilvægi félagslegar ásýndar. Hann telur jafnframt ákjósanlegt að geta flokkað öll börn undir ákveðnum aldri, t.d. kynþroska í einn flokk en munurinn á milli einstaklinga sé of mikill til þess. Það er m.a. mjög erfitt að flokka sex vikna barn og sjö ára barn í sama flokk. Hann telur því nauðsynlegt að finna leiðir til að skilgreina og aðgreina hugtakið börn í félagslega sambærilegar einingar (e. dittos). Sértækar líffræðilegar breytingar verða þegar einstaklingur þroskast og stundum er menningar- __________ 67 Ragnheiður Gló Gylfadóttir 5Ákveðið var að þýða þessi orð ekki. Bein þýðing á hugtölunum finnst ekki í íslensku og þessi heiti yfirleitt notuð í íslenskum rannsóknum.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171

x

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.
https://timarit.is/publication/1111

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.