Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 98

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 98
hennar er að mati Sørensen (2000) mikilvægt að líta ekki á málið frá því sjónarmiði að karlar hafi lagt út með það að markmiði á ná stjórn á fortíðinni og útiloka konur bæði úr henni og frá faginu. Slík nálgun hafi ekkert upp á sig og líta þurfi á hlutina út frá því félagslega og pólitíska umhverfi sem bjó til þessar staðalímyndir um kynin. Með því að setja það þannig fram að mismunun og bæling kvenna hafi farið fram á ómeðvitaðan hátt, skýri stöðuna betur að mati Sørensen. Það útskýri af hverju jafn lítil umræða hafi átt sé stað og raun ber vitni um stöðu kvenna innan fræðigreinarinnar og hlutdeild þeirra í sögunni, og þátttöku kvenna og ábyrgð á þessari stöðu (2000, bls. 25). Kynjafornleifafræði á Íslandi Að fjalla um íslenska kynja- fornleifafræði er fljótunnið verk þar sem hún er mjög stutt á veg komin. Gagnlegra væri að kanna af hverju svo er ástatt og greina hvað veldur því að kynjafornleifafræði hefur ekki náð sömu fótfestu hérlendis og í nágranna- löndum okkar. Í raun er vandamálið stærra en svo að það lúti bara að kynjafornleifafræði. Kristján Mímisson fjallar í grein sinni „Landslag möguleikanna“, um stöðu kennilegrar fornleifafræði á Íslandi. Hann segir að orðræðan á Íslandi hafi einkennst af „kóðun fornminja og kerfisbundna, staðlaða aðferðafræði“, en kennilegi hlutinn skilinn útundan (Kristján Mímisson 2004, bls. 32-33). Gavin Lucas veltir þessu einnig fyrir sér í greininni „Íslensk fornleifafræði í norður-evrópsku samhengi.“ Hann segir að kennileg fornleifafræði og í raun fornleifafræði almennt, hafi þróast mjög takmarkað frá 7. áratug síðustu aldar á Íslandi, en fram að þeim tíma hafði hún þróast samhliða fornleifafræði í nágrannalöndum sínum. Byltingin sem nýja fornleifafræðin, ferlihyggja og síðar síðferlihyggja ollu með kenningum sínum átti sér í raun ekki stað á Íslandi. Skýringar á hvað veldur þessari stöðnun telur Lucas sé aðallega að finna í tveimur þáttum: annars vegar í skortinum á forsögu á Íslandi þar sem fornleifar á Íslandi séu að mestu leyti sögulegar og hins vegar í umfangi rannsókna, en fæð íslenskra fornleifa- fræðinga takmarkaði bæði stærð rannsókna og fjölda þeirra (Lucas 2004, bls. 15). Varðandi fyrri orsakavaldinn, skortinum á forsögu, segir Lucas (2004) að kennileg fornleifafræði hafi að mestu mótast í gegnum rannsóknir á for- sögulegum minjum. Þar af leiðandi, vegna þess að strangt til tekið hafi samkvæmt hans skilgreiningu einungis verið stunduð miðaldafornleifafræði á Íslandi, hafi öll sú kennilega þróun og umræða farið fram hjá íslenskri fornleifafræði.7 Til samanburðar nefnir Lucas að miðaldafornleifafræði í Bretlandi og á Norðurlöndunum hafi að sama skapi byrjað kennilega þróun sína mun seinna en forsöguleg fornleifafræði. Það sé ekki fyrr en á 9. áratugnum sem hennar fer að gæta í __________ 98 Undir mold og steinum... 7 Hvort sem tekið er undir skilgreiningu Lucas á því að á Íslandi sé fornleifafræði einungis miðalda- fornleifafræði eða ekki, þá verður því ekki neitað að hún er það að mestu leyti. miðaldafornleifafræði í nágranna- löndum okkar (Lucas 2004, bls. 15-16). Því telur Lucas að eðli fornleifa- fræðinnar á Íslandi sé önnur af tveimur aðalástæðum fyrir því að kennileg fornleifafræði hafi ekki náð að þróast á Íslandi. Íslensk fornleifafræði sé mest megnis söguleg og hefur því þann möguleika að leita til ritaðra heimilda til að styðjast við (Lucas 2004, bls. 18- 19). Þetta fyrirbæri kallar Bjarni F. Einarsson (1994) „sagnahyggju“ og fjallar um í grein sinni „Íslenskar fornleifar: Fórnarlömb sagnahyggju.“ Þar segir hann að það viðhorf að líta á ritaðar heimildir sem mikilvægari heimild um sögu landsins en fornleifar hafi verið ríkjandi hérlendis. Litið hafi verið á fornleifafræði sem eins konar hjálparhellu eða viðbót við sagnfræði á Íslandi og við þess konar aðstæður geti fornleifafræðin ekki vaxið sem fræði- grein (Bjarni F. Einarsson 1994, bls. 379). Adolf Friðriksson hefur einnig fjallað um tengingu íslenskrar fornleifafræði við sagnfræði og kýs hann að nefna samband þeirra „tjóðurkenninguna“ og fjallaði um hana í grein sinni „Sannfræði íslenskra fornleifa“. Þar segir hann: „Gagnrýnendur rannsóknarhefðarinnar dreymir um að spranga um naktir og frjálsir í aldingarði hinnar eiginlegu fornleifafræði, þar sem forboðnar sögur er ekki að finna“ (Adolf Friðriksson 1994, bls. 371). Hann nefnir kenningu sína „tjóðurkenninguna“ vegna þess að hann álítur að eins og Ingjaldsfíflið var tjóðrað við raufarsteininn sé íslensk fornleifafræði tjóðrað við hinn sögulega bakgrunn (Adolf Friðriksson 1994, bls. 372). Í stað þess að rannsaka hlutverk minjanna og setja þær í samhengi við hverja aðra leggur Adolf til að „ klifið  sé enn hærra“ og fornleifafundir séu settir í beint samhengi við sögulegan bakgrunn (Adolf Friðriksson 1994, bls. 372-373). Hann telur að þó fornleifa- fræðingar neiti að nota ritaðar heimildir séu þeir að nota hugmyndaarf ritheimildanna óafvitandi og jafnvel á ógagnrýninn hátt (Adolf Friðriksson 1994, bls. 371). Þessi mikla tenging fornleifafræði við ritaðar heimildir hefur óhjákvæmilega leitt til tengsla við sagnfræði. Skeið afturhaldssemi, stöðnunar og jafnvel hnignunar hófst innan sagnfræði á Íslandi í kringum 1960, að mati Hilmu Gunnarsdóttur sagnfræðings (2006 bls. 64-65, 89. Stöðnun fornleifafræði gæti því átt rætur sínar að rekja til þessara tengsla við sagnfræði. Svo virðist þó ekki vera þar sem í byrjun 9. áratugarins varð innan íslenskrar sagnfræði vakning sem kölluð hefur verið „sögu- endurskoðunin“ og snérist um breyttar áherslur í sagnfræðilegum rannsóknum og innan ramma nýju félagssögunnar8 (Hilma Gunnarsdóttir 2006, bls. 88-89). Ein af nýjungunum sem hún leiddi af sér voru rannsóknir í kvennasögu. Þessar breytingar sem orðið hafa innan sagnfræðinnar síðastliðin 15-20 ár, hafa þó verið með öðrum hætti en í __________ 99 Sandra Sif Einarsdóttir 8 Heitið „nýja félagssagan“ er notað til aðgreiningar frá þeirri félagssögu sem stunduð var á fyrri hluta 20. aldar. Innan nýju félagssögunnar voru nýjar áherslur innan sagnfræðinnar sem voru undir áhrifum Annálunga og reynt var „að greina samfélög og varpa ljósi á breytingar.“ Nýja félagssagan vildi nálgast málin neðan frá og þannig varpa ljósi á hópa sem höfðu áður lítið sem ekkert verið fjallað um innan sagnfræðinnar (Hilma Gunnarsdóttir 2006, bls. 35, 107).
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171

x

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.
https://timarit.is/publication/1111

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.