Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 119

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 119
ströndum Ástralíu festist það á rifinu og sökk með 31 manni úr áhöfninni og fjórum föngum (Thomson 2008, bls. 70 -71). Skipbrotsmennirnir slógu upp búðum á sandeyrum þar rétt hjá í tvær nætur eftir skipsbrotið og reyndu að ná eins miklu af búnaði úr skipinu og kostur var á. Höfðu þeir aðgang að flakinu því björgunarbátarnir fjórir höfðu allir bjargast. Því næst tók við erfið 16 daga sigling á björgunar- bátunum áleiðis til Timor áður en hið hollenska Austur-Indíafélag gat flutt þá aftur til Englands (Thomson 2008, bls. 22-27). Af þeim 14 uppreisnarmönnum sem handsamaðir voru á Tahítí drukknuðu fjórir þegar skipið sökk, fjórir voru sýknaðir og sex voru dæmdir sekir. Af þeim voru tveir náðaðir, einn var sýknaður vegna lagatæknilegs atriðis en þrír voru teknir af lífi í höfuðstöðvum breska flotans í Portsmouth (Gesner 2000a, bls. 19). Engar tilraunir voru gerðar af sjóhernum til að bjarga skipinu (Gesner 2000a, bls. 2). Einu fregnirnar um hina hinstu för Pandóru voru sögur áhafnarinnar, uppreisnarmannanna og bók Geoffrey Rawson sem byggði á frásögnum þeirra (1963). Þetta var raunin þar til kafararnir og heimilda- myndagerðarmennirnir Steve Domm, John Heyer og Ben Cropp fundu skipið á nýjan leik árið 1977 (Gesner 2000a, bls. 2). Skipið fór þá í umsjón sjóminjasafnsins í Queensland og hófst neðansjávaruppgröftur í október 1983. Í fyrstu var markmið uppgraftarins að staðsetja skipið, koma hnitakerfi á strandstaðinn og athuga hversu mikið af skipinu væri varðveitt undir sandinum. Í framhaldi af þessum forkönnunum átti að athuga ástand þeirra gripa sem kynnu að vera um borð og hvort hægt væri að ná þeim upp á yfirborðið (Gesner 2000a, bls. 23-24). Árangur rannsóknanna árið 1983 var það góður að umfangsmeiri rannsóknir fóru fram árin 1984 og 1986. Þessir uppgreftir beindust einkum að skuti skipsins þar sem vistarverur og forða-búr yfirmannanna voru (Gesner 2000a, bls. 30-33). Í leiðangri sem farinn var árið 1993 var sýnum af sjávarbotninum safnað og fjarkönnun (e. remote sensing) notuð til að kortleggja umhverfið á hafsbotninum þar sem skipið lá en einnig var hafist handa við að verja þau svæði sem áður höfðu verið opnuð við rannsóknirnar (Gesner 2000a, bls. 40-42). Við þessar athuganir kom betur í ljós að þeir hlutar skipsins sem höfðu varðveist voru lest skipsins og neðra þilfarið en efri þilförin tvö hafði sjórinn rofið í burtu (Gesner 2000b, bls. 48). Árið 1995 fór fram umfangsmikill uppgröftur á skipsflakinu þar sem miðskipið var rannsakað en rannsóknir héldu auk þess áfram í skuti skipsins (Gesner 2000a, bls. 45). Rannsóknunum var haldið áfram á árunum 1996-1999, en með breyttum áherslum þó, þar sem horfið var frá því að rannsaka allt skipið og beindust rannsóknirnar eftirleiðis aðeins að skutinum og stefninu. Peter Gesner sem stjórnað hefur rannsóknum á skipinu hefur sagt að ástæða þessara breytinga __________ 118 Að opna öskju Pandóru hafi verið að „…[m]eð því að einblína á skutinn og stefnið, sem innihalda efnismenningu sem ber vitni um líf og störf áhafnarinnar, verður hægt að rannsaka smekk einstaklinga og venjur áhafnarinnar“ (2000a, bls. 47, þýð. höfundar). Fundaskrár fyrstu fimm ára rannsóknanna voru birtar af sjóminjasafninu í Queensland (Campbell og Gesner 2000), nákvæmar teikningar af skipinu hafa verið gefnar út (McKay og Coleman 1992) og einnig hafa birst frekari rannsóknir á gripunum sem fundust við rannsóknir á skipinu. Griparannsóknirnar hafa hingað til einblínt á fremur sértæka efnisflokka s.s. forvitnilega gripi frá Tahítí (e. artificial curiosities) (Campbell 1997; Fallowfield 2001; Illidge 2002), pumpur skipsins (Coleman 1988), vasaúr (Carpenter 1985) og læknisáhöld (Piggott 1995). Áherslubreytingin frá 1996 hefur því enn ekki skilað tilætluðum árangri og rannsóknarsaga Pandóru er eins og margar rannsóknir í sjávarfornleifafræði (sjá t.d. Flatman 2003) snauð af umfjöllun um félagslega þætti eða um líf fólksins um borð. Karlmennska á 18. öld „Einhvern tíma á 18. öld var kyn, eins og við þekkjum það, fundið upp“ (Laqueur 1990, bls. 149, þýð. höfundar). Thomas Laqueur hefur bent á að stakkaskipti hafi orðið á 18. öld á því hvernig kyn og kyngervi voru skilgreind. Á öldunum fyrir þá 18. var einkynja líkan við lýði. Litið var á líkama karla og kvenna sem mismunandi birtingarmyndir á sömu grunnbyggingunni þar sem hiti og raki mótuðu mismunandi kyngervi (Laqueur 1990, bls. 153): heitt og þurrt voru eiginleikar sem mótuðu karlmennsku en kuldi og bleyta mótuðu kvenleika (Kent 1999, bls. 145). Í kjölfar framfara í læknisfræði á 18. öldinni var horfið frá þessum skilgreiningum og líkamar karla og kvenna aðgreindir og hlutar líkamans sem áður höfðu ekki nöfn, eða voru hugsaðir eins, settir í tvo mismunandi kynjaða líkama karla og kvenna (sjá mynd 1). Á 18. öldinni varð því til tvíkynja líkan þar sem kyngervi var mótað á líffræðilegum mun (Laqueur 1990, bls. 150). Tvær birtingarmyndir á innri kynfærum kvenna úr læknahandbókum, annars vegar frá 16. öld og hins vegar frá þeirri 19. sem sjást á mynd 1 sýna vel áherslubreytinguna frá því að líta á líkama karla og kvenna sem hliðstæður til þess að líta á þá sem andstæður. Þessi líffræðilegi munur olli því líka að breyting varð á því hvaða þættir voru taldir karlmannlegir. Dyggð, sjálfstæði og rökvísi urðu birtingarmyndir karlmennsku par excellence mótaðar á eðlislægum eiginleikum í stað hita og þurrks (Gregory 1999, bls. 119). Þó segja megi að sjálfstæði hafi verið hluti af karlmennsku fyrr var það á seinni hluta átjándu aldar sem sjálfstæði frá heimili og þáttaka í opinberri umræðu hætti að vera einkamál yfirstéttarkarla og varð sjálfstæði að eðlislægum __________ 119 Sindri Ellertsson Csillag
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171

x

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.
https://timarit.is/publication/1111

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.