Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 161

hún komið í veg fyrir að menn hafi séð
gildi þess að túlka kumlið eins og það
kemur fyrir.
Þegar litið er á safnið í heild má
segja að það undirstriki tvennt. Annars
vegar að um ákveðna hefð, eða sið, er
að ræða þar sem framkvæmd greftrunar
og gerð kumlsins fylgir ákveðnum
reglum. Hins vegar gefur fjölbreytni
safnsins til kynna ákveðið frelsi til
tjáningar, eða umburðarlyndi gagnvart
persónulegum áherslum eða stíl-
brögðum. Ennfremur má benda á að
gripir úr kumlum bera þess stundum
merki að vera notaðir eða bættir og eru
þannig markaðir langri sögu í návist og
þjónustu manna. Það gefur okkur tilefni
til að ætla að saga þeirra sé ekki sögð
eða vitund þeirra fönguð með greiningu
okkar á þeim sem kömbum eða hnífum
frá gefnu augnabliki í fortíðinni. Allir
hlutar grafarmengisins báru með sér
flókna fortíð þar sem tvinnast saman
tengsl við aðra hluti, fólk, atvik og
staði. Sameining þeirra í kumlinu er
aðeins einn þáttur í lífsskeiði þeirra, en
sú heild sækir merkingu sína til þeirra
allra. Þess vegna má hugsa sér
greftrunina sem minningarathöfn, þar
sem margar efnislegar minningar voru
sameinaðar í eina, og síðan duldar.
Julian Thomas (2005, bls. 15) hefur
skilgreint fornleifafræðilega túlkun með
eftirfarandi hætti: „Interpretation is an
attempt to re-work past relationships,
by putting agency back into the material
fragments of the past.“ Markmið mitt í
MA verkefni mínu, sem grein þessi
byggir á, var einmitt þetta. Nálgist
maður efniviðinn á hans eigin
forsendum og forðist það að líta á ólíka
þætti kumlsins sem dauða hluti verða
túlkunarmöguleikarnir fjölmargir. Í stað
þess að horfa framhjá efniviðunum eins
og hann kemur fyrir, eða í gegnum hann
í leit að óáþreifanlegum hugmyndum
eða samfélagsstrúktúrum er einnig
mikilvægt að horfa á kumlin sjálf,
félagslegt mikilvægi greftrunarinnar og
á haugféð sem virkan þátt í
greftruninni, aðdraganda hennar og
minningu.

Heimildir
Adolf Friðriksson. (1994). Sagas and
Popular Antiquarianism in Icelandic
Archaeology. Worldwide Archaeology
Series 10. Avebury: Aldershot.
Adolf Friðriksson. (2004a). Haugar og
heiðni: Minjar um íslenskt
járnaldarsamfélag. Í Árni Björnsson og
Hrefna Róbertsdóttir (ritstj.), Hlutavelta
tímans: Menningararfur í
Þjóðminjasafni, bls. 57-63. Reykjavík:
Þjóðminjasafn Íslands.
Adolf Friðriksson. (ritstj.). (2004b).
Kuml og samfélag: Framvinduskýrsla
2003. Reykjavík: Fornleifastofnun
Íslands.
Bruun, D. og Finnur Jónsson (1910).
Dalvík-fundet. En gravplads fra
hedenskabets tid på Island. Aarbøger
for nordisk oldkyndighed og historie,
25. Bls. 62-100.
Fowler, C. (2001). Personhood and
Social Relations in the British Neolithic
with a Study from the Isle of Man.
Journal of Material Culture 6(2), Bls.
137-163. __________
160
Fé og frændur í eina gröf
Fowler, C. (2004). The Archaeology of
Personhood. An Anthropological
Approach. London: Routledge.
Guðrún Kristinsdóttir. (1988). Kuml og
beinafundir á Austurlandi. Árbók Hins
íslenzka fornleifafélags 1987. Bls. 89–
97.
Gurevich, A. (1992). Wealth and Gift-
Bestowal among the Ancient
Scandinavians. J. Howlett (ritstj.)
Historical Anthropology of the Middle
Ages, bls. 177-189. Cambridge: Polity
Press.
Hallam, E. and Hockey, J. (2001).
Death, Memory and Material Culture.
Oxford: Berg.
Hauken, Å. D. (1991). Gift-Exchange
in Early Iron Age Norse Society. Í R.
Samason (ritstj.) Social Approaches to
Viking Studies, Bls. 105-112. Glasgow:
Cruithne Press.
Hildur Gestsdóttir. (1998). Kyn- og
lífaldursgreiningar á beinum úr
íslenskum kumlum. Reykjavík:
Fornleifastofnun Íslands.
Holtorf, C. (2002). Notes on the life
history of a pot sherd. Journal of
Material Culture 7(1). Bls. 49-72.
Hoskins, J. (1998). Biographical
Objects. How Things Tell the Stories of
People’s Lives. New York: Routledge.
Jón Böðvarsson (ritstj.). (1971). Brennu
-Njáls saga. Reykjavík: Prentsmiðja
Jóns Helgasonar.
Kristján Eldjárn. (1956). Kuml og
haugfé úr heiðnum sið á Íslandi.
Akureyri: Bókaútgáfan Norðri.
Kristján Eldjárn. (1966). Kuml úr
heiðnum sið, fundin á síðustu árum.
Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
1965. Bls. 5–68.
Kristján Eldjárn. (1981). Orð í belg um
íslenska hestinn og uppruna hans.
Eiðfaxi, 4. Bls. 4-6.
Kristján Eldjárn. (1984). Graves and
grave goods: Survey and evaluation. Í
A. Fenton og H. Pálsson (ristjórar) The
Northern and Western Isles in the
Viking World. Survival, Continuity and
Change, bls. 2–11. Edinborg: John
Donald Publishers Ltd.
Kristján Eldjárn. (2000). Kuml og
haugfé úr heiðnum sið á Íslandi. 2.
útgáfa. Kom fyrst út árið 1956. Adolf
Friðriksson ritstýrði. Reykjavík:
Fornleifastofnun Íslands, Mál og
menning og Þjóðminjasafn Íslands.
Kålund, K. (1882). Islands
fortidslævninger. Aarbøger for nordisk
oldkyndighed og historie. Bls. 57-124.
Kopytoff, I. (1986). The cultural
biography of things: commoditization
as process. Í A. Appadurai (ritstjóri)
The social life of things. Commodities
in cultural perspective, bls. 64-91.
Cambridge: Cambridge University
Press.
Latour, B. (1999). Pandora’s Hope.
Essays on the Reality of Science
Studies. Harvard Cambridge MA:
University Press.
Latour, B. (2005). Reassembling the
Social. An Introduction to Actor-
Network-Theory. Oxford: Oxford
University Press.
__________
161
Þóra Pétursdóttir