Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 52

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2012, Blaðsíða 52
markvissum hætti og að það sé raun- hæfur möguleiki. Vegna þess hversu lítið fer fyrir leiðum í landslaginu og þess hversu margar og dreifðar þær eru um allt land, líka þar sem er erfitt yfirferðar, virðist ómögulegt að ætla skrá þær án stuðnings við heimildir þannig að út úr því komi annað en mjög brota- og tilviljunarkennd mynd af legu þeirra, aldri og sögu. Skráningaraðferð fyrir leiðir Grundvallaratriði fyrir skilvirkari skráningaraðferð leiða er að hugsa um þær óháð jörðunum sem þær liggja yfir. Leiðir eru sérstök mengi í sjálfum sér og aðrar samgönguminjar tilheyra þeim beint og óbeint. Leiðir eru því ákveðin grunneining og eins og jarðir á hver leið að fá sérstakt stofnspjald þar sem allt sem henni viðkemur er skráð. Leiðunum tilheyra minjar sem eru á þeim eða við þær og þessar minjar á að skrá innan leiðanna eða í tengslum við þær. Ekki er rétt að aðskilja leiðirnar og minjarnar heldur mynda þær heild. Hætt er við að mikilvægar upplýsingar fari forgörðum ef þetta tvennt er ekki skoðað í samhengi. Það er ekki útilokað að nota gagnagrunna á borð við þá sem nú eru notaðir á Íslandi fyrir fornleifa- skráningu til þess að skrá leiðir. Þeir geta hins vegar ekki sýnt minjarnar á korta- eða loftmyndagrunni og takmarkar það gagnsemi skráningarinnar mjög. Það er nauðsynlegt að sjá leiðir í samhengi hver við aðra með því að skoða kerfið sem þær mynda á stórum landsvæðum. Þeir gagnagrunnar sem nú eru til og geta haldið utan um rýmisupplýsingar minjanna byggja á landupplýsingakerfi (LUK). Áður en farið er á vettvang ætti að vera búið að skrá alfaraleiðir í Sýslu- og sóknalýsingum og á kortum Björns Gunnlaugssonar frá miðri 19. öld fyrir það hérað sem á að skrá leiðir í. Þannig fæst yfirlit yfir helstu leiðirnar á skýrt skilgreindu tímabili og auðveldara er að átta sig á leiðakerfinu í heild sinni og breytingunum sem hafa orðið á því fyrr og síðar. Á vettvangi þarf að skrá fjölbreyttar upplýsingar um leiðirnar svo að sem mest fáist út úr skráningunni sem er tímafrek og kostnaðarsöm og til þess að ekki þurfi að fara aftur á vettvang eftir upplýsingum sem gleymdist að skrá. Undirbúningsvinnan skiptir sköpum um það hvernig til tekst við skráningu á vettvangi en auðvitað verða alltaf einhverjar leiðir sem koma í ljós á vettvangi sem ekki hafa fundist heimildir um og við því er að búast að skrá þurfi fleiri leiðir en upphaflega var talið, rétt eins og með aðrar fornleifar. Ákjósanlegast væri að skrá leiðir í heild sinni, frá upphafi til enda, eða eins nærri því og komist verður. Þegar búið er að vinna undirbúningsvinnu, fara yfir heimildir og skoða öll hjálpargögn, er leiðin skráð á vettvangi og minjarnar sem eru á henni og við hana. Til þess að fá allar upplýsingar um leiðir er ákjósanlegast að ganga þær allar og skrá á vettvangi en það er því miður ekki raunhæfur möguleiki. Byrja þarf á __________ 52 Fornar leiðir á Íslandi því að skrá allar heimildir um leiðir og reyna að staðsetja þær gróflega á korti eða loftmynd til þess að átta sig betur á legu þeirra. Auk ritaðra heimilda eru loftmyndir frábærar heimildir um leiðir og legu þeirra og þær gagnast ekki síst til þess að skrá leiðir sem ekki eru aðrar heimildir um. Áður en farið er á vettvang þarf að vera búið að skilgreina leiðirnar sem á að skrá og upphafs- og endapunkta þeirra, jafnvel þó að þeir séu ekki skilgreindir sem slíkir í heimildum. Eins og nefnt hefur verið hér að framan ætti að hafa sem reglu að skilgreina leiðir frekar vítt en þröngt og vera ekki bundinn af umfjöllun um einstaka kafla langra leiða í sókna- lýsingum eða öðrum heimildum og skilgreina þá sem sérstakar leiðir. Ef leiðirnar eru mjög langar má skipta þeim upp í styttri kafla til hægðarauka við skráningu á vettvangi. Hver kafli fær þá sitt númer innan leiðarinnar (sjá næsta undirkafla). Í skráningunni þarf lega leiðarinnar að koma skýrt fram með mælingum og skriflegri lýsingu. Gera þarf grein fyrir því ef hlutar leiðar eru ekki sýnilegir og þá hvers vegna, skrá þarf allar stakar fornminjar sem á leiðinni eru, sýnilegar og horfnar minjar, en einnig minjar sem tengjast leiðinni en eru ef til vill ekki á henni, eins og vörður, sæluhús, áfanga- staðir, o.s.frv. Allar stakar minjar ætti að ljósmynda og einhverja hluta leiðarinnar, sérstaklega þar sem það getur stutt lýsingu eða gefið góða mynd af gerð og legu leiðarinnar. Á vettvangi er mikilvægt að ræða við bændur og aðra staðkunnuga um legu þeirra leiða sem skráðar hafa verið fyrirfram og um leiðir sem ekki hafa fundist heimildir um. Númerakerfi fyrir leiðir Gagnlegt er að nota einhvers konar númerakerfi fyrir leiðirnar og minjar á þeim. Slíkt númerakerfi getur verið mjög til hægðarauka þegar verið er að skrá leiðirnar og þegar fjalla á um þær í ræðu eða riti þó að það sé ekki nauðsynlegt fyrir LUK-gagnagrunna þar sem leiðir fá önnur einkvæn númer sem ekki hafa staðavísanir en leiðir ætti helst að skrá í slíka gagnagrunna. Það númerakerfi sem nú er víðast notað hefur staðavísanir þar sem ýmist er vísað til landareignar, jarðar eða sveitarfélags. Slíkt kerfi er augljóslega ekki hægt að nota fyrir leiðir þar sem þær eru yfirleitt ekki bundnar við stakar landareignir eða jarðir og oft ekki heldur stakt sveitarfélag. Vegagerð ríkisins skiptir þjóðvegum landsins í stofnvegi, tengivegi, safnvegi og landsvegi. Aðrir vegir eru í einka- eigu og skiptast í almenna vegi, einkavegi, reiðvegi og hjólreiða- og göngustíga (Vegagerð ríkisins, 2008a). Vegir Vegagerðarinnar fá allir sitt vegnúmer. Hringvegurinn er þjóðvegur 1, næsta vegnúmer er 22 og svo eru númerin hlaupandi óháð því í hvaða flokki vegurinn er. Á vegaskrá frá árinu 2007 eru hátt í 10.000 vegnúmer. Mörgum vegum er skipt upp í kafla og hefur hver kafli númer sem saman- stendur af litlum bókstaf og tölustaf (a1) eða tveggja stafa tölu (01-). __________ 53 Kristborg Þórsdóttir
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171

x

Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands.
https://timarit.is/publication/1111

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.