Dagrenning - 01.12.1950, Blaðsíða 33

Ef við lítum í stjórnarskrána frá 1944 seg-
ir þar í 2. gr.:
„Alþingi og forseti íslands fara saman
með löggjafarvaklið. Forseti og önnur
st/órnarvöld samkvæmt stjómarskrá
þessari og öðrum landslögum fara með
framkvæmdan'aldið.
Dómendur fara með dómsvaldið.“
Það er óþarft að eyða löngu máli i að tala
um löggjafarvald forsetans. Það er blátt áfram
ekkert af þeirri einföldu ástæðu, að hann
getur engin lög sett hvað mikið sem við ligg-
ur, nema að einhver ráðherra áriti lögin með
forsetanum, öll slík bráðabirgðalög eru sett
af ríkisstjórninni og að hennar beiðni, rétt-
ast væri að orða þetta þannig, að forseti geti
ef þess er þörf komið í veg fvrir að ríkisstjórn-
in setji, á milli þinga, lög að eigin geðþótta.
Lítum svo á greinina, sem fjallar um frarn-
kvæmdan'aldið. Þar segir: „Forseti og önnur
stjórnarvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari
og öðrurn landslögum fara með fram-
kvæmdarvaldið.“
Það er gaman að bera þessa grein saman
við samsvarandi grein í stjórnarskránni sem
gilti meðan ísland var konungsríki. Þá
hljóðaði 2. gr. stjórnarskrárinnar þannig:
„Löggjafarvaldið er hjá konungi og Alþingi,
báðum saman, framkvæmdarvaldið er hjá
konungi og dómsvaldið hjá dómendum."
Hér eru eins og rnenn sjá engin „önnur
stjóman'öld“ sem eiga að fara með fram-
kvæmdan'aldið með konunginum, hvorki
„samkvæmt stjómarskránni“ né heldur
„öðrum landslögum“.
En hver eru þá þessi „önnur stjórnarvöld“
sem um getur verið að ræða að fari með
farmkvæmdan'aldið ásamt forseta. Það
kemur skýrum orðum í 13. gr. stjórnar-
skrárinnar, en hún hljóðar þannig:
„Forseti lætur ráðherra framkvæma vald
sitt.“
Af þessu er það ótvírætt að það er ríkis-
stjóm — ráðherrar, sem Alþingi velur —
sem fara með vald forsetans. En þetta næg-
ir ekki. Hluta af forsetavaldinu má auk
þess fá öðrum aðilum samkvæmt „öðrum
landslögum“ en stjómarskránni. Hverjir
skyldu þeir aðilar vera? Þeir koma fljótt í
leitirnar ef að er gáð. Það eru „nefndirnar
og ráðin“, sem Alþingi er svo óspart á að
skipa.
Gangur málsins er þá þessi:
Alþingi setur lög um tilteknar fram-
kvæmdir, eins og því ber og það á að gera.
En í stað þess að fela forseta rikisins og
ríkisstjórn hans framkvæmd málsins, eins
og stjórnarskráin ætlast til, setur Alþingi
þau ákvæði í lögin að sérstakt ráð eða nefnd,
sem það sjálft kýs, skuli fara með stjóm
og framkvæmd alla hjá fyrirtækinu.
Þetta ei leiðin, sem Alþingi fer til þess
að taka framkvæmdarvaldið í sínar hend-
ur, og takið vel eftir því, að þessum ákvæð-
um var bætt inn í stjórnarskrána þegar for-
setavaldið var flutt inn í landið. Þau voru
þar ekki áður.
Ef vér lítum á ákvæðin um dómsvaldið á
sama hátt, segir um það í 59. gr. stjórnar-
skrárinnar: „Skipun dómsvaldsins verður
eigi ákvðin nema með lögum.“ Þetta er
allt, sem máli skiptir. Hver heilvita maður
getur því séð, að Alþingi getur með ein-
földum lögum breytt dómaskipun landsins
og meira að segja sjálfum Hæstarétti hve-
nær sem því býður svo við að horfa.
Þetta verður að nægja, tímans vegna, til
þess að sýna og sanna, að sú stjórnar-
skrá, sem vér nú búum við, leggur allt ríkis-
valdið beint í hendur Alþingis. Alþingi er
því nú í dag einræðisstoínun, sem farið get-
ur sinu fram svo að kalla í öllum greinum,
án þess að reka sig verulega á nokkurt ann-
að þjóðfélagsvald, sem það þarf að taka
verulegt tillit til. Staða þess er því nú, raun-
DAGRENNING 31