Dagrenning - 01.04.1954, Blaðsíða 25

hljóta að gera kröfur um réttar fram-
kvæmdir, og hinir til stjórnanna að þær
stjórni sæmilega. Skólastjórn eða kenn-
ari getur varla varist því að gera ein-
hverjar lágmarkskröfur til námsfólksins
um hegðun og lærdóm, venjulegur kaup-
andi að honum séu ekki seldar skemmd-
ar vörur, og svo mætti lengi telja.
En það er áreiðanlega illt og óhollt
að gera miklar kröfur. Ef ég geri kröfur
til einhvers um eitthvað, þá kólnar mér
til hans — ég fjarlægist hann. Og ef ein-
Iiver gerir kröfur til mín, þá kólnar mér
líka til krefjandans. Krafan spillir háð-
um, krefjanda og þeim, sem krafinn er,
reisir vegg á milli þeirra, sundrar. Og
svo er annað, að ef við krefjumst mikils,
megum við vænta sífelldra vonbrigða,
þar eð við erum í raun og veru undar-
lega máttlítil gegn öðrum mönnum, sér-
staklega um það, að fá þá til að láta að
vilja okkar. Jafnvel einvaldsherrann.
Stóumaðurinn sagði: „Þú getur látið
drepa mig, en ég get tekið dauðanum
eins og mér sýnist.“ Og vonbrigðin geta
orðið að reiði og reiðin að vana — sí-
felldri gremju sem eitrar líftið og fælir
hvern frá öðrum. Og því sundraðri sem
menn í samverki eða samfélagi eru, því
meiri ástæða er fyrir hvern og einn að
gera kröfur til allra hinna, því meiri
kröfur eru gerðar og því meira vex sundr-
ungin og andstillingin. Kröfum fer
st'ipað og stjórn, þær mvnda vítahring:
Því meiri sundrung, því meiri kröf-
ur. Því meiri kröfur, því meira vex
sundrungin.
Og hitt:
Því meiri kröfur, því meiri von-
brigði. Því meiri vonbrigði því
meiri gremja. Því meiri gremja, því
minna vit, velvild og umburðar-
lyndi, og þess meira er krafist.
IV.
Aðalatriði undanfarandi máls má
draga saman í fá orð:
1. Mennirnir eru vanmáttugir um
fæðuöflun sína, út af fyrir sig, ]rar
þar eð þeir eru vanmáttugir gegn
ýmsum þeim atriðum, sem hafa úr-
slitaáhrif á það hvort þeir fá nógan
mat eða ekki.
2. Vegna þessa vanmáttar hafa þeir
gert ýmislegt, og gera ennþá, sem
hefur vond áhrif á þá.
3. Sumum þessara spillandi athafna er
ekki hægt að komast hjá.
Og þá blasa við þessar tvær stað-
reyndir:
a) Þrátt fyrir allt okkar veldi erum
við vanmáttugir að afla okkur nægr-
ar fæðu, sem er þó undirstaða alls
okkar lífs; þessi vanmáttur mun fara
vaxa-ndi með vaxandi fólksfjölgun,
ef ekki finnst upp einhver ný tækni
til fæðuöflunar.
b) Við neyðumst ýmist eða freistumst
til hugsana og athafna, sem tví-
mælalaust virðast stefna að því að
spilla skapgerð okkar og stía okkur
sundur: Skerða það í okkur, sem
fyrst og fremst er nauðsynlegt til
sæmilegrar sambúðar og umgengni
hvern við annan.
En til hvers er að tala um þetta? Þessi
grein fjallar einmitt um það að til þess
að geta lifað höfum við neyðst — og
neyðumst — til vissra athafna sem sundra
okkur og spilla í stað þess að sameina
og bæta. Og til hvers er að tala um að
það sé illt, sem ekki verður umflúið,?
Já . .. En ef til vill mætti bæta eitthvað
úr þessu, jafnvel til fulls.
Það er ekki hægt að komast hjá söfn-
un við núverandi ástæður, ekki hægt að
komast hjá stjórn, ekki hægt að komast
DAGRENNING 23