Dagrenning - 01.04.1954, Blaðsíða 22

ærið kom, héldu fyrningarnar lífi í lands-
lýðnum. En þeim var ekki miðlað ó-
keypis. Fyrst var allt silfur, sem til var,
tekið fyrir þær. Síðan allt kvikfé og loks
sjálfir akrarnir, sáðlandið. Og með því
var öllum gert ókeift að lifa án náðar
og miskunnar Faraós. En auðvitað borg-
aði það sig ekki fyrir Faraó að gera
allan landslýðinn að þrælum í orðsins
fyifsta skilningi, því að þá hefði hann
einnig þurft að fæða þá, og því var það
ráð tekið, að leigja þeim aftur landið
fyrir finnnta hlutann af allri kornupp-
skerunni framvegis. Þannig hefur það
oft — ef til vill oftast — gengið. Safnar-
inn verður máttugur í hlutfalli við hina
og notar safnið til ills. Hann færir sér í
nyt neyð annarrá og hlýtur að spillast við
það og hinir einnig, því engum hlýnar
til þess manns, sem rýr hann inn að skyrt-
unni, eða fær hann til hins og annars,
sem honum er ógeðfellt eða þvert um
geð. En hvers vegna er það algengara að
safnið sé notað til ills? Okkur er félags-
lyndi í blóð borið. Félagslyndi felst í
því, að laðast að öðrum einstaklingum
og leita samvista við þá, sér til ánægju.
Samfara því er einhver breytni, sem öðr-
um einstaklingum er geðfelld eða þægi-
leg. Sú breytni felst aðallega í því, að
koma vingjarnlega fram við þá, vera
glaður og reifur og hjálpsamur, ef þess
þarf, yfirleitt að koma Jrannig fram, að
Jreir skynji það og skilji, að maður sé
þeim einlægur og vilji jDeim vel. Ég held,
að grundvöllur Jress, sem kölluð hefur
verið „eþísk“ breytni, liggi einmitt í
Jreim þætti sálarlífs okkar, sem veldur
þessu hugarfari og Jressari breytni, sem
laðar okkur hvern að öðrurn, sameinar.
En söfnun er hins vegar fólgin í því, að
minnsta kosti þegar fram í sækir, að
draga til sín, hvað sem öðrum líður og
Joá oft frá öðrum eða eitthvað, sem þeir
hefðu getað dregið til sín, ef Jreir hefðu
verið sterkari eða heppnari eða orðið
fyrri til. Og Jrað getur ekki verið öðrum
geðfellt, að ég vinni á móti þeim, að ég
dragi mér það, sem Jreir höfðu ætlað sér
eða fundizt sér bera. Og komi ég þann-
ig fram, er ég Jjeim alls ekki heill og
einlægur. Ég sé ekki betur en að söfnun
sé í eðli sínu andstæða þess, sem öðrum
er geðfelld breytni og hafi svipuð áhrif
til kala og sundrungar og „eþíski“ þátt-
urinn hefur til velvildar osr sameining-
ar. Og þt’í harðvítugri sem söfnun verð-
ur og meiri samkeppni um safnhæf gæði,
sem alltaf eru takmörkuð á hverjum stað
og tíma, því meiri hætta á að velvildin
og eindrægnin skerðist og sundrungin
vaxi. En ef söfnun hættir til að sundra
og spilla, er Jrá nokkur furða á því, Jhj
að Jjeim einstaklingum, senr mestu tekst
að safna og máttugastir verða hlutfalls-
lega, hætti til að nota aðstöðu sína frek-
ar til ills en góðs?
IIE
Þegar akuryrkja hafði staðið í þrjú
til fjögur Jjúsund ár, fór að bera á
verkaskiptingu: sumir fóru að sækja mat
sinn til annarra rnanna. Og upp úr Jjví
urðu borgarmenningarsamfélögin til.
Tvennt af því, sem óaðskiljanlegt
hefur verið manninum frá fvrstu tíð, er
eitthvert samfélag og einhver menning.
Samfélagið getur verið lítið eða stórt,
einfalt að allri samsetningu eða mjög
fjölþætt, en samt er Jjað alltaf samfélag
einhverra manna, sem nota einhver verk-
færi, hafa næga þekkingu og kunnáttu
til að geta lifað og dafnað, hafa ein-
hverja siði og háttu og umgengnisvenj-
ur, hafa einhverja menningu.
Meðan menn lifðu á veiðum, voru
20 DAGRENNING