Morgunblaðið - 17.03.2015, Blaðsíða 6

Morgunblaðið/Kristinn
Úr verslun Krónunnar í Grafarholti Matarsóun kostar neytendur háar fjárhæðir á hverju ári.
við pökkum. Það er jafnvel pakkað
fjórum sinnum á dag. Viðskiptavinir
geta líka óskað eftir því að skammtar
séu minnkaðir. Það sama á við um
ávexti og grænmeti, að þær vörur
eru seldar á afslætti þegar þær eru
að renna út,“ segir Jón sem telur það
myndu draga úr förgun kjúklinga-
kjöts ef birgjar kæmu oftar við í
verslunum Krónunnar. Það feli í sér
áskorun í dreifingu sem þurfi að
leysa. Krónan selji mun minna af
ferskum fiski en kjöti.
Jón áætlar að verslanir Krón-
unnar hendi nú eða skili 1-3% af öllu
grænmeti og ávöxtum sem þangað
koma. Hlutfallið virðist kannski ekki
hátt en magnið sé mikið. Hann segir
það munu færast í vöxt í verslunum
Krónunnar að vörur sem nálgast síð-
asta söludag verði seldar á afslætti.
Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins
kemur fram að í fyrra voru starfandi
um 180 dagvöruverslanir á Íslandi.
Velta þeirra vegna sölu á dagvöru er
áætluð um 130 milljarðar. Undir
dagvöru heyra matvörur og ýmsar
vörur til heimilisins. Hlutur matvara
þar af er 80-90%. Samkvæmt heim-
ildum blaðsins má ætla að hlutur
ferskra vara af matvöru sé yfir 50%.
Því voru seldar ferskar matvörur
fyrir yfir 50 milljarða í fyrra og jafn-
gildir 1% af því hálfum milljarði.
Hleypur á nokkrum prósentum
Finnur Árnason, forstjóri Haga,
segir fyrirtækið leggja áherslu á að
lágmarka matarsóun í verslunum
Bónuss og Hagkaupa. Verð á ferskri
vöru – kjöti og fiski og ávöxtum og
grænmeti – sé í mörgum tilfellum
lækkað á síðasta söludegi. Slíkar
lækkanir eigi ekki við vörur með
langan líftíma, eins og þurrvörur,
enda sé vandamálið mun minna þar.
„Ég tek undir að þetta skiptir máli.
Ég held hins vegar að þær tölur sem
eru á sveimi séu ekki sannleikanum
samkvæmar. Rætt hefur verið um að
matarsóunin hlaupi á tugum pró-
senta í verslunum. Það er ekki rétt.
Þetta er lítið hlutfall. Það hleypur á
nokkrum prósentum hjá okkur.
Hvað varðar okkur hjá Högum
vinnum við að því að lágmarka sóun.
Við munum kynna verkefni í þessa
veru fljótlega. Með því verður gengið
lengra í því að lækka verulega verð á
vörum sem eru að nálgast dagsetn-
ingu. Bónus hefur gengið hvað lengst
í þessu. Annars vegar með því að
selja svonefnda matarávexti og hins
vegar með því að lækka verð á kjöti
sem er komið á dagsetningu. Rýrnun
í þurrvöru er lítil sem engin hjá Hög-
um. Fyrir tveimur árum sendi Bónus
bréf til birgja í kjöti og lagði til að öll
vöruskil yrðu lögð af. Það var enginn
birgir tilbúinn í það. Þeir kvarta yfir
okkar hegðun en vilja samt ekki
breyta fyrirkomulaginu.“
Verslanir henda miklu af mat
 Kjarnafæði hendir árlega 20-25 tonnum af kjöti vegna endursendinga úr búðum  Á við 40 þúsund
skinkubréf  Krónan hendir 1-3% af grænmeti og ávöxtum í búðunum  Forstjóri Haga boðar átak
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Ár hvert er fargað matvælum úr
matvöruverslunum á Íslandi fyrir
minnst hundruð milljóna króna.
Þetta má ráða af svörum fulltrúa
matvöruframleiðenda og stærstu
matvöruverslana en tilefnið er sú
niðurstaða Samkeppniseftirlitsins að
matarsóun hækki vöruverð.
Eiður Gunnlaugsson, stjórnar-
formaður Kjarnafæðis, segir „að só-
un matvæla sé of mikil á Íslandi sem
og í mörgum vestrænum ríkjum“.
Fyrirtæki hans hendi um 20-25
tonnum af kjöti á ári en það jafn-
gildir til dæmis allt að 40 þúsund 600
gramma skinkupakkningum.
„Ég velti því fyrir mér hvort það
væri skynsamlegt að hafa afslátt-
arhorn í verslunum með vörum á
miklum afslætti sem eru að renna út.
Þá væri hægt að selja vörurnar í stað
þess að farga þeim. Í flestum til-
vikum eru þetta fínustu matvæli.
Vörurnar koma aftur til okkar og við
þurfum að farga þeim. Það fylgir
þessu auk þess mikill kostnaður og
vinna fyrir mitt starfsfólk,“ segir
Eiður og bendir á að allir þurfa að
líta sér nær; ræktendur, framleið-
endur, verslanir og neytendur.
Tilboð geta leitt til sóunar
„Íslendingar eru kröfuharðir þeg-
ar tilboðsvörur eru annars vegar.
Það þarf alltaf að vera nóg til. Þetta
getur leitt til sóunar vegna þess að
verslanir hafa frekar of mikið af vör-
unni en of lítið. Erlendis er hins veg-
ar oft tilgreint að tilboð gildi meðan
birgðir endast. Allir þurfa að vinna í
að snúa þessari þróun við og okkar
innlegg til þess er að minnka magn í
sölueiningum. Það er gert til að
reyna að minnka sóunina.“
Jón Björnsson, forstjóri Kaupáss,
segir verð á innpökkuðu lamba-,
nauta- og svínakjöti í Krónunni
lækka er síðasti söludagur nálgast.
„Við erum með kjötvinnslu í búð-
unum og getum því stillt því af hvað
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. MARS 2015
Steinþór Skúlason, forstjóri Sláturfélags Suðurlands,
segir vöruskil kosta fyrirtækið um 100 milljónir á ári.
„Það er verið að sóa gríðarlegum fjármunum. Ætli það
sé ekki 1,5-2% af sölunni hjá okkur á kælivörum til
verslana. Mestu skilin eru á vörum
með sveiflukennda sölu og geymslu-
þolið í styttra lagi. Þar má taka sem
dæmi grillkjöt á sumrin, kryddað
kjöt og óselda jólavöru, hamborgar-
hrygg og hangikjöt. Þetta eru flokk-
arnir sem eru hæstir í skilum,“ segir
Steinþór sem telur að með því að fá
undanþágu frá 15. grein samkeppn-
islaga, sem bannar samráð framleið-
enda og smásöluaðila, megi auðvelda
sölu á vörum sem nálgast síðasta
söludag. En á það er bent í nýrri
skýrslu Samkeppniseftirlitsins um dagvörumarkaðinn
að einhliða skilaréttur hvíli á birgjum. Að verslanir
geti skilað og fengið endurgreiddar vörur sem ekki
seljast fyrir síðasta ráðlagða söludag.
Verslanir vilja alltaf hafa allar hillur fullar
Steinþór telur þetta fyrirkomulag óeðlilegt.
„Í flestum tilfellum taka framleiðendur vörur til
baka og bera því kostnaðinn af vöruskilum. Þetta er í
sjálfu sér mjög óeðlilegt fyrirkomulag en er eitthvað
sem hefur mótast hér en er ekki þekkt í öðrum löndum
svo ég viti til. Möguleiki verslana á að skila vörum á
kostnað framleiðanda orsakar að verslanir hugsa lítið
um þennan þátt. Vilja hafa allar hillur alltaf fullar, sem
óhjákvæmilega eykur skil. En stór hluti skila liggur í
vinnubrögðum,“ segir Steinþór.
„Við sjáum svipaðar verslanir innan sömu keðju þar
sem getur verið þrefaldur munur á skilum eftir því
hvernig staðið er að verki. Þegar verslunin getur velt
kostnaðinum á framleiðandann mun hún ekki taka á
sig lækkun í lok sölutíma ef hún þarf þess ekki. Versl-
unin er væntanlega fylgjandi því að lækka vöruverð en
hún vill hins vegar ekki að kostnaðurinn lendi á sér.
Hún vill að kostnaður lendi á framleiðandanum eins og
áður. Ef framleiðandinn er farinn að taka þátt í verð-
lækkun verslunar við lok sölutíma er hann farinn að
skipta sér af smásöluverði, sem er bannað. Til að hægt
sé að gera þetta þarf undanþágu, í því skyni að minnka
matarsóun og draga úr kostnaði sem óhjákvæmilega
hækkar vöruverð. Ég hef til að mynda átt fund með
Samkeppniseftirlitinu um einmitt þetta atriði. Það er
grátlegt að horfa upp á matvælum hent og verðmætum
sóað. Eftirlitið hefur tekið jákvætt í að gera breytingar
til að draga úr sóun sem stuðlar að lækkun vöruverðs.
Slíkar undanþágur myndu væntanlega líka gilda fyrir
þá sem á eftir kæmu.“
Fráleitt að ekki megi gefa útrunna vöru
Steinþór gagnrýnir að ekki megi gefa útrunna vöru.
„Hér er hent miklu af pakkavöru og þurrvöru á sama
tíma og margir nánast svelta. Ég tel fráleitt – eins og
gert var að grýlu í tilteknum fjölmiðlum fyrir nokkrum
árum – að ekki mega gefa vöru eins og morgunkorn,
kex og aðrar pakkavörur, þótt hún sé útrunnin. Þessi
vara getur verið í fullkomnu lagi. Það er aldrei spurn-
ing um að slík vara verði hættuleg. En það má ekki
gefa slíka vöru heldur á að henda henni. Það er auðvit-
að fráleitt sjónarmið og þarf endurskoðun frá heil-
brigðiseftirlitinu um reglur sem um þetta gilda.“
„Það er verið að sóa
gríðarlegum fjármunum“
 Forstjóri SS segir sumar verslanir hirða lítt um sóunina
Steinþór
Skúlason
70 dómar í Hæstarétti – er enn verið að bíða dómafordæma?
STAÐA ÍSLENSKRA FYRIRTÆKJA
VEGNA GENGISLÁNA
Sjö ár eru nú liðin frá efnahagshruninu en við það gjörbreyttist rekstrar-
grundvöllur fjölda fyrirtækja þegar lán þeirra tvöfölduðust. Dæmt hefur
verið í 70 málum vegna gengislána fyrir Hæstarétti þar sem hundruð
milljarða eru undir en fjöldi fyrirtækja bíður enn afgreiðslu sinna mála.
Hópur sérfræðinga hefur unnið að því að taka saman helstu stærðir og
staðreyndir varðandi stöðu íslenskra fyrirtækja og niðurstöðu dóma
vegna gengislána. Niðurstöður þeirrar vinnu verða kynntar á fundinum.
Dagskrá opins félagsfundar FA:
Ólafur Stephensen, framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda
Bera allir sömu byrðar?
Umfang gengislánanna og þróun dóma um þau
Magnús Óli Ólafsson, forstjóri Innness
Biðin langa – Reynslusaga fyrirtækis með gengislán
Morgunverðarfundur föstudaginn 20. mars kl. 8.30
Skráning á vef FA, atvinnurekendur.isPIP
A
R\
TB
W
A
Fundurinn verður haldinn í fundarsal
Félags atvinnurekenda á 9. hæð í
Húsi verslunarinnar, Kringlunni 7,
og hefst kl. 8:30.
Allir velkomnir meðan húsrúm leyfir.
Léttur morgunverður í boði.
10. grein
samkeppn-
islaga bann-
ar samráð á
milli keppi-
nauta á
sama sölu-
stigi. Sam-
ráðið getur
hins vegar
líka verið
lóðrétt,
þ.e.a.s. milli verslana og fram-
leiðenda/birgja. Samkeppnis-
eftirlitið getur heimilað undan-
þágu frá þessu banni á grund-
velli 15. gr. laganna, til að
tryggja almannahagsmuni.
Páll Gunnar Pálsson, forstjóri
eftirlitsins, segir eftirlitið beina
því til fyrirtækja á dagvöru-
markaði að endurskoða skila-
rétt dagvöruverslana til birgja.
„Við teljum að skilarétturinn
hafi dregið úr hvata fyrir dag-
vöruverslanir til að hafa sína
eigin birgðastýringu og gæta
þess að vörur seljist fyrir síð-
asta söludag. Þetta hefur ýtt
undir sóun og verið til þess fall-
ið að hækka verð. Við hvetjum
því aðila til að gera breytingar á
samningsákvæðum um skilarétt
þannig að ábyrgðin færist í rík-
ari mæli til dagvöruverslana.
Við erum jafnframt reiðubúin að
skoða hugsanlegar undanþágur
frá samkeppnislögum, þ.e.a.s.
undanþágur frá banni við því að
keppinautar eða viðskiptaaðilar
hafi einhvers konar samstarf í
þessa veru. Þá erum við t.d. að
vísa til samstarfs sem gæti auð-
veldað þessa breytingu,“ segir
Páll Gunnar Pálsson.
Skilaréttur
eykur sóun
SAMKEPPNISEFTIRLITIÐ
Páll Gunnar
Pálsson