Morgunblaðið - 17.03.2015, Blaðsíða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. MARS 2015
Tökum að okkur trjáklippingar,
trjáfellingar og stubbatætingu.
Vandvirk og snögg þjónusta.
Sími 571 2000
www.hreinirgardar.is
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| brids@mbl.is
Gunnlaugur og Arnór
unnu sveitarokk
Mjög óvænt úrslit urðu í sveita-
rokki bridsfélaganna á Suðurnesjum
sl. miðvikudag en þá lauk fjögurra
kvölda keppni. Bjarki Dagsson og
Garðar Garðarsson höfðu afgerandi
forystu fyrir síðasta kvöldið en þeir
fengu slæman mótbyr síðasta kvöld-
ið á meðan Gunnlaugur og Arnór
skoruðu ágætlega.
Lokastaðan:
Gunnlaugur - Arnór 87
Garðar - Bjarki 71
Karl G. Karlss. - Svala Pálsd. 48
Þorgeir V. Halldórss.- Garðar Þ. Garðars. 4
Karl og Svala unnu síðasta kvöldið
með 55 impum, Arnór og Gunnlaug-
ur voru með 42 og Þorgeir og Garðar
Þór með 29.
Næsta miðvikudag hefst fjögurra
kvölda meistaratvímenningur. Spila-
mennskan hefst liðlega 19.
Gullsmárinn
Spilað var á 12 borðum í Gull-
smára fimmtudaginn 12. mars.
Úrslit í N/S:
Guðlaugur Nielsen - Pétur Antonsson 201
Gunnar Sigurbjss. - Sigurður Gunnlss. 196
Guðrún Gestsd. - Ragnar Ásmundss. 186
A/V:
Einar Kristinsson - Ásgeir Gunnarss. 195
Samúel Guðmundss. - Jón Hanness. 192
Kristín G.Ísfeld - Óttar Guðmss. 185
Ljósbrá og Matthías Íslands-
meistarar í paratvímenningi
Rosemary Shaw, Gunnlaugur
Karlsson og Ísak Örn Sigurðsson
urðu efst í Íslandsmótinu í paratví-
menningi sem fram fór um helgina.
Reglur mótsins eru hins vegar þær
að annar karlspilarinn verður að
spila a.m.k. 75% móts til að geta
hrósað sigri. Svo var ekki og eru því
hjónin Ljósbrá Baldursdóttir og
Matthías Þorvaldsson handhafar Ís-
landsmeistaratitilsins í paratví-
menningi.
Lokastaðan (% skor)
Rosemary – Ísak /Gunnlaugur 58,5
Ljósbrá – Matthías 56,0
Svala Pálsdóttir – Karl G. Karlsson 55,6
Dröfn Guðmundsd. – Ásgeir Ásbjörnss. 54,5
Hjördís Sigurjónsd. – Kristján Blöndal 54,3
FEB Reykjavík
Fimmtudaginn 12. mars var spil-
aður tvímenningur á 15 borðum hjá
bridsdeild Félags eldri borgara í
Reykjavík.
Efstu pör í N/S
Magnús Oddsson – Oliver Kristóferss. 383
Bjarni Þórarinss. – Oddur Halldórsson 360
Axel Lárusson – Hrólfur Guðmss. 345
A/V
Elín Guðmanns.- Friðgerður Benedikts. 398
Trausti Pétursson – Ingvi Traustason 395
Helgi Samúelss. – Sigurjón Helgason 382
Spilað er í Síðumúla 37.
Frumvarp velferð-
arráðuneytisins um
breytingar á lögum um
félagsþjónustu sveitar-
félaga er nú til með-
ferðar í velferðarnefnd.
Koma þar fram laga-
heimildir til að skerða
fjárhagsaðstoð og skil-
yrða við hvers kyns
virkniúrræði og at-
vinnuþátttöku.
Skerðingar og skil-
yrðingar við framkvæmd fjárhags-
aðstoðar má einkum greina í fjóra
þætti. Í fyrsta lagi er um að ræða
skerðingar eða synjun á beiðni um
fjárhagsaðstoð ef umsækjandi hefur
sagt upp starfi án gildra ástæðna. Í
öðru lagi er um skerðingu eða að
ræða ef umsækjandi sinnir ekki at-
vinnuleit. Í þriðja lagi er um að ræða
skerðingu eða synjun ef umsækjandi
þiggur ekki boð um virkniúrræði, svo
sem hvers kyns námskeið, ein-
staklingsáætlun og meðferðar-
úrræði. Í fjórða lagi er um að ræða
skerðingu eða synjun á fjárhags-
aðstoð ef umsækjandi þiggur ekki at-
vinnutilboð.
Þær skerðingar sem að framan
greinir hafa verið ástundaðar um
áratugaskeið án lagaheimildar. Æðri
stjórnvöld hafa talið að reglugerð-
arheimild 21. gr. félagsþjónustulaga
og sjálfstjórnarréttur sveitarfélaga,
sbr. 78. gr. stjórnarskrárinnar, séu
nægilegar heimildir til að skerða lág-
marksframfærslurétt borgaranna.
Fjárhagsaðstoð er
tryggð í framfærslu-
rétti 1. mgr. 76. gr.
stjórnarskrárinnar og
er í ákvæðinu fólgin
lagaáskilnaðarregla,
sem skyldar löggjafann
að festa í lög með grein-
argóðum hætti þau
réttindi sem eiga að
standa borgurunum til
boða. Einnig felst í
ákvæðinu sú krafa að
löggjafinn þarf að til-
greina svigrúm stjórn-
valda til að skerða þau
réttindi og verða slíkar heimildir að
samræmast efnisinntaki framfærslu-
réttarins. Almennt er viðurkennt að
sjálfstjórnarréttur sveitarfélaga víki
ekki frá kröfum lögmætisreglunnar
að þessu leyti. Má sjá umfjöllun um-
boðsmanns Alþingis um málefnið í
málum nr. 4552/2005, 4593/2005,
4888/2006 og 5044/2007 og 5132/2007.
Sem dæmi um ýtarlegar heimildir
til skerðinga á framfærsluréttindum
má sjá í IX., X. og XI. kafla í lögum
um atvinnuleysistryggingar nr. 54/
2006. Er þar komið á móts við laga-
áskilnaðarregluna að flestu leyti.
Ætla má að ríkari kröfur séu um
lagaáskilnað í félagsþjónustulögum,
þar sem fjárhagsaðstoð er lágmarks-
framfærsla og öryggisnetið í velferð-
arkerfinu. Hvergi er þó að finna
heimildir til takmörkunar á bótarétti
í þeim lögum. Ber að nefna að skerð-
ing bótaréttar vegna þess að um-
sækjandi þiggur ekki tilboð um
virkniúrræði eða atvinnu, er í eðli
sínu refsikennd viðurlög, en mjög
strangar kröfur eru um lagaáskilnað
fyrir stjórnsýsluviðurlögum. Slíkar
lagaheimildir eru hvergi í félags-
þjónustulögum.
Tvisvar hefur löggjafinn reynt að
renna lagastoð undir slíkar skerð-
ingar og takmarkanir á bótarétti, án
árangurs. Nú á að reyna í þriðja
skiptið. Það alvarlega í málinu er, að
ólögmæti skerðinga hefur verið á vit-
orði Alþingis og stjórnvalda allt frá
1997 þegar fyrst var reynt að breyta
félagsþjónustulögum í þessa veru.
Jafnvel þótt skerðingar og refsingar
öðlist stoð í félagsþjónustulögum, eru
mikil takmörk á því hversu löggjaf-
inn má ganga langt, þar sem fram-
færslurétturinn hefur öðlast efn-
islegt inntak, sbr. Öryrkja-
bandalagsdóm I.
Ber einnig að nefna að aðeins
nokkur sveitarfélög hafa birt reglur
um framkvæmd fjárhagsaðstoðar í
B-deild Stjórnartíðinda, þrátt fyrir
að félagsþjónustulög hafi verið í gildi
um aldarfjórðung. Samkvæmt 1.
mgr. 3. gr. laga um Stjórnartíðindi og
Lögbirtingarblað nr. 15/2005 ber
sveitarfélögum að birta reglurnar.
Sveitarfélögum er óheimilt að byggja
skerðingar eða skilyrðingar á óbirt-
um reglum, einkum m.t.t. réttmætra
væntinga umsækjenda. Sjá UA 3. júlí
2003 (2625/1998).
Samtökin telja að óeðlilegt samspil
sé á milli framkvæmdar atvinnuleys-
isbóta og fjárhagsaðstoðar. Umboðs-
vandi felst í því að Alþingi og æðri
stjórnvöld geta fært verkefni yfir á
sveitarfélög án fjármögnunar og
komið þannig ábyrgð á réttar-
framkvæmd frá ríkinu og kjörnum
fulltrúum Alþingis yfir á kjörna full-
trúa á sveitarstjórnarstiginu. Að auki
telja samtökin að sumar skerðingar í
atvinnuleysistryggingakerfinu gangi
í berhögg við gildandi rétt.
Samtökin telja hættu á að sífellt
meiri pólitískur þrýstingur verði á að
skerða lágmarksréttindi borgaranna
á næstu árum, vegna skuldastöðu
ríkisins og hækkandi meðalaldurs
þjóðarinnar. Því er mikilvægt að
þessir þjóðfélagshópar eigi sér
sterka málsvara og regluverði til að
gæta að réttaröryggi þeirra, sem er
nú í molum, og sú staðreynd hagnýtt
af stjórnmálamönnum. Allar rann-
sóknir sýna að umsækjendur fjár-
hagsaðstoðar búa við verri félags-
legar aðstæður og heilsu en aðrir
borgarar og eiga því erfiðara um vik
að verja hendur sínar gagnvart hinu
opinbera. Þar sem launþegasamtök
hafa skilað auðu í málefnum þessara
þjóðfélagshópa, verður talið að sér-
stök ábyrgð sé á stjórnvöldum að
fjármagna félagasamtök til slíkrar
réttindagæslu.
Telja verður að ef nefnt frumvarp
nái fram að ganga á Alþingi þurfi að
láta reyna á lögmæti þeirra laga fyrir
dómstólum. Skora samtökin á alþing-
ismenn að hafna nýju frumvarpi til
félagsþjónustulaga og tryggja að
réttarframkvæmd fjárhagsaðstoðar
verði eftirleiðis í samræmi við gild-
andi rétt.
Mannhelgi okkar minnstu
bræðra og systra
Eftir Gunnar
Kristin Þórðarson » Samtökin skora á
þingmenn að hafna
nýju frumvarpi til fé-
lagsþjónustulaga og
tryggja að réttarfram-
kvæmd fjárhagsaðstoðar
komist í lögmætt horf.
Gunnar Kristinn
Þórðarson
Höfundur er formaður Samtaka um
framfærsluréttindi og nemi í opin-
berri stjórnsýslu.
Það er sorglegt til
þess að hugsa þegar ís-
lenskt samfélag er orð-
ið það fátækt að það
sjái ekki þörf á því að
hjálpa okkar minnstu
bræðrum. Fyrri kyn-
slóðir kenndu okkur
mikilvægi samstöðu og
að neita engum um
hjálp. Þetta verður
maður oft var við þegar
hjálpar er þörf. Síðast
fyrir rúmum mánuði er dekk fór
undan bíl sem ég var í. Margir
stoppuðu og buðu hjálp sína og eng-
inn var að flýta sér svo mikið að
hann hefði ekki tíma til
að hjálpa þeim sem var
hjálparþurfi. Fé-
lagslega kerfið er ekki
byggt upp í þeim til-
gangi að styðja við
sjálft sig, það er byggt
upp til að sinna þjón-
ustu við almenning,
ekki til að úthluta bót-
um gegnum litla lúgu,
heldur til að finna leiðir
til að skipta kökunni
með réttlátum hætti og
í þau verkefni sem þörf
er á. Jöfn tækifæri til
menntunar, heilbrigðisþjónustu og
grundvallar-lífsviðurværis er al-
menn sátt um í þessu samfélagi. Það
skýtur því skökku við þegar ég les í
Morgunblaðinu 4. mars 2015 að
„Óvirkir fái ekki lengur fjárhags-
aðstoð“ (bls. 18). Nú sé svo komið
fyrir okkur að unga fólkið vilji frek-
ar sitja heima en að vera í skóla eða
vinnu. Kerfið ætlar að sporna við
þessu og neita þeim sem leita sér
ekki að vinnu um aðstoð. Ég tel
þetta ekki boðlegt og er satt að segja
mjög brugðið.
Rannsóknir hafa sýnt að fólk vill
vinna, hin almenna tilhneiging er að
slíku fylgir betri heilsa, vellíðan, vel-
gengni svo ekki sé talað um aukin
tækifæri til að gera vel við sig í frí-
tímanum. Rannsóknir hafa einnig
sýnt að þegar fólk hefur upplifað
mikla erfiðleika á vinnumarkaði og
jafnvel líka í skóla sem hefur leitt til
brottfalls úr námi þá er hætta á því
að fólk einangrist, hætti jafnvel að
leita að vinnu. Þetta er kallað falið
atvinnuleysi (e. discourage worker).
Fólk er ekki á atvinnuleysisskrá, því
til þess að vera þar og þiggja bætur
þarf fólk að vera virkt í sinni at-
vinnuleit. Þegar tilveran hefur
brugðist fólki þá getur verið erfitt að
leggja af stað í þessa vegferð. Ráð-
gjöf sem innihaldslítið spjall er til lít-
ils og þætti mér eðlilegra að stjórn-
völd litu sér nær og könnuðu hvort
þau úrræði sem eru í boði séu að
skila nægilega góðum árangri. Það
verður að segjast eins og er að þau
störf sem eru í boði þurfa einnig að
vera boðleg. Það er fullkomlega eðli-
legt að fólk sem hefur fengið úrræði
hér og þar, farið í vinnu í stuttan
tíma og horfið þaðan aftur, sé hik-
andi í sinni atvinnuleit.
Mér finnst lágmarkskrafa að það
kerfi sem við setjum upp til að verja
okkar minnstu bræður snúist ekki í
andhverfu sína, það er að segja að
loka dyrunum á þá sem verst eru
settir og leggjast svo lágt að kerfið
verji sjálft sig með því að segja að
fólk vilji ekki vinna. Þegar litið er til
þess að við erum að koma út úr einu
því versta atvinnuástandi sem
þekkst hefur hér á landi, og kerfið
hefur leitað eftir nýjum aðferðum til
að aðstoða fólk til virkni, en raunin
er sú að enn liggur ekki fyrir hvern-
ig best skal að þessu staðið. Ég er al-
veg sannfærð um að ef okkur tekst
að aðstoða fólk, bjóða því mannsæm-
andi vinnu þá stendur ekki á neinum
að þiggja það. Ef kerfið ætlar ein-
göngu að sitja í hásæti valdsins,
benda á mann og annan, þá finnst
mér það merki um að endurskoð-
unar á kerfinu sé þörf.
Hjálpum þeim!
Eftir Jóhönnu Rósu
Arnardóttur » Það kerfi sem við
setjum upp til að
verja okkar minnstu
bræður má ekki snúast
upp í andhverfu sína og
loka dyrunum á þá sem
verst eru settir.
Jóhanna Rósa
Arnardóttir
Höfundur er félags- og mennt-
unarfræðingur.