Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.06.2015, Blaðsíða 36

36 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.6. 2015
M
örg hugtök lúta landafræðinni
þegar kemur að túlkun
þeirra og skilningi. Eftir því
sem nágrenni mannkynsins
eykst liggur það enn frekar í
augum uppi. Eftir ferðalag í
fáeinar klukkustundir er maður kominn í veröld þar
sem haf og himinn skilja að merkingu samhljóða orða.
Fundið en ekki tapað
Um aldir fóru frægir landkönnuðir um og hlutu frægð
og frama heima fyrir er þeir kynntu fund á framandi
slóð, sem var þó ekki týnd.
Dregin var upp mynd af frumstæðu fólki með allt
önnur gildi og viðhorf en tíðkuðust í hámenningarnafla
jarðar. Stundum voru tekin með heim sýnishorn af
slíku fólki.
Í sjálfumgleði Vesturlandabúa þótti þeim víst að
afrek landkönnuða væri um leið happ fyrir þá sem
„fundust“ og höfðu ekki vitað að þeir voru týndir. Það
er þó fjarri því að vera augljóst enn þann dag í dag.
Ekki er hægt að gefa sér mynd af því, hvernig mannlíf,
dýralíf og náttúra hefðu þróast í álfum Ameríku ef Kól-
umbus eða einhverjir síðbúnari hefðu látið vera að
„finna“ þær.
Haft var eftir Oscar Wilde, að Leifur okkar heppni
hefði uppgötvað Ameríku, en hann hefði sýnt það vel-
sæmi að týna henni aftur. Vel má vera að Wilde hafi
einungis viljað sýna snilldartakta sína í sniðugheitum,
en meira kann þó að búa undir.
Allt fram á síðustu öld voru landkönnuðir að finna
búta úr Afríku, „halanegra“ og „hottintotta“ og halda
lærða fyrirlestra um það allt og troðfylla sali og selja
bækur í stóru upplagi. Það komu meira að segja eins
konar landkönnuðir til Íslands og gáfu út rit og bækur
en af því hlaust enginn varanlegur skaði.
Enda hafði Ísland um aldir verið þinglýst sínum
kóngum og að auki ekki eftir miklu að slægjast.
Breyttur heimur
Ekki skal gert lítið úr því að landafræðin efldist með
verkum þessara afreksmanna, landakort sýndu réttari
útlínur fyrir vikið og heimsmyndin varð ljósari. Flota-
kapphlaup hófst og grundvöllur nýlendustefnunnar
var lagður. Heimamenn voru ekki spurðir hvernig
reytunum var skipt. Þeir voru ekki á því menning-
arstigi að verðskulda slíka spurningu.
Vestræn ríki bjuggu yfir þekkingu og tækni til að
nýta sér bæði náttúruauðlindir hinna nýfundnu staða
og heimamenn sem vinnuafl, fyrst sem þræla og, eftir
að heimurinn tók að sýna þann manndóm að banna
það, hræódýrt vinnuafl. Nýlenduhald er formlega um
garð gengið en hins gamla auðs sér víða stað.
Stórríkin telja enn, án þess að segja það upphátt, að
tiltekin lönd og svæði séu á sínu „áhrifasvæði“ og taka
það óstinnt upp sé gegn slíku gengið.
Ofdekrun leiðir til oftúlkunar
Hugtök eins og málfrelsi og mannréttindi hafa allt
aðra merkingu í Afríku, löndum múhameðstrúar-
manna, Indlandi, Kína, Norður-Kóreu og fjölmörgum
öðrum löndum en lögð er í þau hér og í allra næsta ná-
grenni.
Umræðan um „þak yfir höfuðið“ eða hafa „til hnífs
og skeiðar“ og „salt í grautinn“ er um eitthvað allt ann-
að hér en þar.
Einhver í hátíðarskapi sagði í gær, að enn ættu kon-
ur á Íslandi langt í land í jafnréttismálum. Það kom
ekki að sök, en það er sjálfsagt óhætt að spara sér að
þýða þann vísdóm á mörg tungumál.
Reykjavíkurborg eyðir stórfé í „mannréttindaráð“
og „mannréttindaskrifstofu“ sem ekki er vitað til að
komi að nokkru gagni. Félagsmálastofnun og fræðslu-
skrifstofa borgarinnar voru forðum tíð raunverulegar
mannréttindastofnanir og unnu stórvirki, og menn
þeirrar tíðar upphöfðu sig ekki með merkingarleysum
til að tolla í ímyndaðri tísku.
Á meðan raunverulegur ógnarskortur er á lág-
marksmannréttindum svo víða er svona pjattrekstur
hér um ekkert í besta falli sérkennilegur.
Málfrelsismisskilningur
Á Íslandi ríkir málfrelsi, ef það ríkir einhvers staðar.
Endalaust gætu menn þó spurt sig hvort fullt málfrelsi
ríki og hafa, vegna þess, ótæpilegt svigrúm til að
þrátta um það.
Ritstjórnir blaða finna iðulega fyrir því að sumir
þeirra, sem telja mikilvægt að þeir nýti málfrelsið bet-
ur en aðrir, vita þó ekki hvað í orðinu felst.
Fái einhver af því taginu ekki birt eftir sig efni í blaði
Engin mörk eru
sjálfsmörk sagði
María í Þórsmörk
*Og Ríkisútvarpið lét ekki þessaaðkomu duga. Það útvarpaðiskilaboðum ræðumanna og „skipu-
leggjandans“ um það hvar tilteknir
embættismenn byggju með
fjölskyldum sínum.
Reykjavíkurbréf 19.06.15