Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.2009, Blaðsíða 16

„Þetta er miklu verra og og yfirgrips-
meira en mig óraði fyrir,“ segir Svan-
ur Kristjánsson, stjórnmálafræði-
prófessor við Háskóla Íslands, um
framlög fyrirtækja og viðskiptajöfra
til frambjóðenda og stjórnmála-
flokka. „Ég bendi á að Guðlaugur Þór
Þórðarson, Sjálfstæðisflokki, seg-
ist í sjónvarpi hafa þegið framlög frá
fjörutíu aðilum árið 2006 eftir að ljóst
er að hann hefur tekið við fjórum
milljónum króna frá aðeins tveim-
ur fyrirtækjum. Illugi Gunnarsson,
Sjálfstæðisflokki, hefur upplýst að
prófkjör hans hafi kostað um 8 millj-
ónir króna fyrir síðustu þingkosning-
ar. Athyglisvert er að framlögin tengj-
ast í raun og veru ekki lengur því að
komast í öruggt sæti á framboðslista,
heldur hafa prófkjörin farið að snú-
ast æ meir um toppbaráttuna sem
ræður úrslitum um möguleika á ráð-
herraembætti. Þetta er í samræmi
við íslenska ráðherraræðið; þing-
menn ráða litlu en ráðherrar miklu.
Þetta sást best þegar ráðherrar snið-
gengu utanríkismálanefnd og Al-
þingi og brutu landslög til þess að
tryggja aðild Íslands að Íraksstríðinu
árið 2003,“ segir Svanur.
Hann segir að af framangreindum
ástæðum hafi harkan aukist í próf-
kjörunum og kostnaðurinn aukist.
„Þessi þróun prófkjaranna beinir jafn-
framt sjónum að átökum blokkanna í
viðskiptalífinu. Þetta eru átök gömlu
og nýju peninganna og átök útrás-
arvíkinga og fyr- irtækja
þeirra. Þeir virð-
ast hafa
dælt
pen-
ing-
um gegndarlaust til frambjóðenda
og stjórnmálaflokka út árið 2006 í
það minnsta.“
Ýtir undir grun um mútubrot
Svanur segir að upplýsingar um risa-
framlög til stjórnmálaflokka og millj-
ónaframlög til einstakra frambjóð-
enda ýti undir grunsemdir um mútur
og mútuþægni. „Slíkar spurningar
verða áleitnari eftir það sem upp-
lýst hefur verið að undanförnu. Við
verðum að átta okkur á að stórfyrir-
tækin eru engar góðgerðarstofnanir.
Þetta er býsna hrá hagsmunabarátta
og æ sér gjöf til gjalda. Ég hef minnst
á sjálfstæðismenn. Það vekur líka at-
hygli að til dæmis Steinunn Valdís
Óskarsdóttir og Helgi Hjörvar í Sam-
fylkingunni hafa tekið við miklu fé.
Mér finnst það ekki boðlegt að fram-
bjóendur neiti því að upplýsa hverjir
það eru sem rétta þeim pening. Allir
sem nú eru í framboði sem fulltrúar
almennings eiga að upplýsa hverjir
það eru sem leggja þeim til fé. Það
á að vera skýlaus krafa til allra sem
tóku þátt í prófkjörum árið 2006 að
þeir gefi tæmandi upplýsingar um
það hvaðan peningarnir koma. Það
er gagnsæið sem þarf að vera. Ann-
að er beinlínis móðgun við kjósend-
ur,“ segir Svanur.
Engin mútubrot rannsökuð enn
Valtýr Sigurðsson ríkissaksóknari
segir að verið sé að kanna styrki og
framlög til frambjóðenda og stjórn-
málaflokka eftir að ný lög um fjármál
þeirra tóku gildi 1. janúar árið 2007.
Hann kveðst ekki hafa til rannsókn-
ar framlög og greiðslur til frambjóð-
enda og flokka fyrir þann tíma. „Það
er ekki refsivert að kaupa sér stjórn-
málaáhrif og það hefur tíðkast að afla
fjár til stjórnmálastarfseminnar. Fyr-
irtækin sem við sögu koma að undan-
förnu virðast hafa dreift framlögum
sínum á marga frambjóðendur.
Það nægir ekki að málin líkist
mútubrotum, það þarf meira
að koma til áður en mál er tek-
ið til rannsóknar sem hugsan-
legt mútubrot. Þetta er vand-
meðfarið og ástæða til að gera
mönnum ekki upp sakir út
í loftið. Það er munur á að
láta fé af hendi rakna gegn
endurgjaldi eða styrkja
stjórnmálabaráttu með
hefðbundnu
sniði.“
Valtýr kveðst geta vísað meintum
mútubrotum til rannsóknar hjá efna-
hagsbrotadeild ríkislögreglustjóra
eða sérstökum saksóknara. Ekkert
slíkt hafi verið gert að svo komnu
máli.
Vill senda réttarkerfið
í endurhæfingu
Svanur Kristjánsson kveðst ekki skilja
afstöðu ríkissaksóknara. „Það er fá-
ránlegt að ganga að því sem gefnu að
engin ástæða sé til að rannsaka neitt.
Ég skil ekki yfirlýsingar hans. Valda-
menn hafa verið að taka við milljón-
um frá fyrirtækjum sem einstakling-
ar og inn í flokkssjóði og í mörgum
tilvikum blasa hagsmunir fyrirtækj-
anna við.“
Svanur vísar í þessu sambandi til
GRECO-nefndarinnar í Strassborg,
en hún er sú stofnun Evrópuráðs-
ins sem fylgist með spillingu í aðild-
arlöndunum og leggur fram tillögur
um umbætur og breytingar. GRECO
hefur á einum áratug gefið út nokkr-
ar skýrslur um Ísland. Þar
koma fram margvísleg-
ar viðvaranir og
ábending-
ar um
hættu
á spill-
ingu,
með-
al
ann-
ars í
skýrslum frá 2001, 2004 og 2008.
„Ummæli Valtýs ríkissaksókn-
ara vekja grun um að íslenska rétt-
arkerfið hafi ekki enn unnið heima-
vinnuna sína. GRECO hefur bent
á að hér skorti þjálfun sérfræðinga
til að rannsaka, ákæra og dæma í
mútubrotum. Nefndin hefur bent á
að hér á landi hafi ekki einn einasti
maður utan einn verið dæmdur fyr-
ir mútuþægni í að minnsta kosti 10
ár. Það var Árni Johnsen, sem með-
al annars var dæmdur fyrir að taka
við nokkur hundruð þúsund krónum
sem formaður framkvæmdanefnd-
ar Þjóðleikhússins. Ég held að ýms-
ir menn innan réttarvörslukerfisins
ættu að drífa sig á endurmenntunar-
námskeið í samræmi við ábendingar
GRECO. Það eykur kannski líkur á að
menn fari að horfa á mútubrot með
sama hætti og siðmenntaðar þjóð-
ir gera í nágrannalöndunum,“ segir
Svanur.
föstudagur 24. apríl 200916 Fréttir
Áleitnar spurningar um mútubrot
„Við verðum að átta
okkur á að stórfyrir-
tækin eru engar góð-
gerðarstofnanir. Þetta
er býsna hrá hags-
munabarátta og æ sér
gjöf til gjalda.“
Jóhann hauksson
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
xxxx
xxxxxx
Fráleitt er að rannsaka ekki framlög til stjórnmálaflokka eða
einstakra frambjóðenda sem möguleg mútubrot segir Svanur
Kristjánsson stjórnmálafræðiprófessor. Íslendingum hafi verið
bent á að hér á landi sé skortur á þekkingu og þjálfun í réttar-
kerfinu til þess að fást við mútubrot. Ríkissaksóknari segir að
meira þurfi til en ásakanir til þess að skilgreina mál sem mögu-
legt mútubrot. Auk þess sé fjárstuðningur við stjórnmálin göm-
ul hefð. Alvarleg brot gegn nýju lögunum um fjármál frambjóð-
enda og stjórnmálaflokka geta varðað allt að sex ára fangelsi.
Guðlaugur Þór Þórðarson og steinunn
Valdís óskarsdóttir Hafa bæði tekið við
4 milljónum króna. Óboðlegt er að gefa
ekki allt upp um framlögin segir svanur
Kristjánsson stjórnmálafræðiprófessor.