Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.2010, Qupperneq 18

SANDKORN
n Mikill spenningur ríkir víða
í Samfylkingunni fyrir próf-
kjör víða á landinu um helgina.
Mesta athygli á sennilega eftir að
vekja baráttan um annað sæti á
lista flokks-
ins í Reykja-
vík. Dagur
B. Eggerts-
son, oddviti
listans, fær
enga sam-
keppni um
fyrsta sætið
en fjórir
keppa um annað sætið. Borgar-
fulltrúarnir Björk Vilhelmsdótt-
ir, Oddný Sturludóttir og Sigrún
Elsa Smáradóttir stefna allar á
sætið auk varaborgarfulltrúans
Dofra Hermannssonar.
n Athyglisvert getur verið að
fylgjast með hvernig nýliðunum
í prófkjöri Samfylkingarinnar
gengur. Sóknarpresturinn Bjarni
Karlsson og útvarpsmaðurinn
Hjálmar Sveinsson eru að stíga
sín fyrstu skref í stjórnmálum og
stefna á að
verða borg-
arfulltrúar.
Þá er ekki
síður fróðlegt
að sjá hvern-
ig kosningu
Margrét
K. Sverris-
dóttir fær í
prófkjörinu. Hún höfðaði löng-
um til ýmissa í Samfylkingunni
og hefur auðvitað starfað með
flokknum í borgarmálum eftir að
Ólafur F. Magnússon sneri aftur
í borgarstjórn og leiðir hennar til
áhrifa innan F-lista lokuðust.
n Búast má við harðri baráttu
um oddvitasætið hjá Samfylk-
ingarfólki í Mosfellsbæ. Þar er
gerð hörð atlaga að Jónasi Sig-
urðssyni bæjarfulltrúa og odd-
vita flokksins síðustu ár. Ýmsir
töldu að hann myndi hætta núna
en hann kom þeim hinum sömu
á óvart með að halda áfram. Þrír
bjóða sig fram gegn honum, þar
á meðal Gunnlaugur B. Ólafs-
son framhaldsskólakennari og
Sigrún Pálsdóttir verkefnisstjóri
sem bæði stefna á 1. til 3. sæti.
Mesta samkeppni fær hann þó
líklega frá fyrrverandi þingmanni
Samfylkingar og Frjálslynda
flokksins, Valdimar Leó Friðriks-
syni, sem hefur starfað að bæj-
armálum með Samfylkingu og
stefnir ótrauður á oddvitasætið.
n Sjálfstæðismenn í Hafnar-
firði velja frambjóðendur sína
fyrir sveitarstjórnarkosningar á
laugardag. Rósa Guðbjartsdótt-
ir er eini bæjarfulltrúi flokksins
sem gefur kost á sér. Síðast fékk
flokkurinn einhverja sína verstu
útkomu í bænum. Nú er stefn-
an sett á að
bæta stór-
lega við fylgi
flokksins og
veðja flestir
á Rósu í það
verkefni.
Tveir aðrir
gefa þó kost
á sér í efsta
sætið, Valdimar Svavarsson og
Geir Jónsson en sá seinni reynd-
ar í fyrsta til fjórða sætið.
LYNGHÁLS 5, 110 REYKJAVÍK
ÚTGÁFUFÉLAG: Útgáfufélagið Birtíngur ehf.
STJÓRNARFORMAÐUR: Hreinn Loftsson
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Sverrir Arngrímsson
RITSTJÓRAR:
Jón Trausti Reynisson, jontrausti@dv.is
og Reynir Traustason, rt@dv.is
FRÉTTASTJÓRAR:
Brynjólfur Þór Guðmundsson, brynjolfur@dv.is
og Þórarinn Þórarinsson, toti@dv.is
AUGLÝSINGASTJÓRI:
Elísabet Austmann, elisabet@birtingur.is
DV Á NETINU: DV.IS
AÐALNÚMER: 512 7000, RITSTJÓRN: 512 7010,
ÁSKRIFTARSÍMI: 512 7080, AUGLÝSINGAR: 512 7050.
SMÁAUGLÝSINGAR: 515 5550.
Umbrot: DV. Prentvinnsla: Landsprent. Dreifing: Árvakur.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
Hagsmunir fjölmiðla
LEIÐARI
Ríkisútvarpið hefur villst af leið und-anfarin ár og undirstrikað að það er ekki aðeins óþarft, heldur jafnvel skaðlegt samfélaginu.
Í aðdraganda hrunsins lagði Ríkisútvarpið
ekkert til umfjöllunar um háskann í efnahags-
lífinu umfram aðra fjölmiðla. Gagnrýnislaus
áróður stjórnmálamanna og útrásarvíkinga
var sérstaklega áberandi. Áður en yfir lauk
hafði RÚV tengt hagsmuni sína við Björgólf
Guðmundsson, siðlausan eiganda Lands-
bankans. Páll Magnússon útvarpsstjóri og
Þórhallur Gunnarsson dagskrárstjóri gerðu
samning við auðmanninn, sem nokkru fyrr
hreykti sér af því að hafa reynt að kaupa DV
til að leggja það niður, vegna þess að frétta-
flutningur blaðsins af honum var honum ekki
að skapi. En RÚV var ritskoðaranum að skapi,
sem segir auðvitað meira um RÚV en hann.
Hagsmunir fjölmiðla liggja fyrst og fremst
í því að lifa af. Ef fjölmiðill er í taprekstri til
lengri tíma veltur líf hans á þeim sem dælir í
hann fé. Þannig lifir Morgunblaðið á eigend-
um blaðsins sem niðurgreiða það og þannig
lifir Ríkisútvarpið á vilja ráðherra hverju sinni
til að borga meira af almannafé í reksturinn.
Hagsmunir stjórnanda fjölmiðils liggja yfir-
leitt í því að hann haldi vinnunni. Ef fjölmið-
ill hans er í taprekstri velta hagsmunir hans
annaðhvort á getu hans til að snúa rekstr-
inum í plús eða velvild eigandans gagnvart
honum. Seinna tilfellið býður upp á að hags-
munum almennings verði fórnað á kostnað
hagsmuna eigandans, enda er að öðru leyti
óskiljanlegt að menn haldi vinnunni sem
tapa peningum.
Ef hagnaður er af fjölmiðli á hann líf sitt
undir tekjulindinni. Þannig er tekjulind
Fréttablaðsins eingöngu auglýsendur, sem
fyrst og fremst eru stærri fyrirtæki. Lang-
stærsti hluti tekna DV kemur beint frá lesend-
um, ýmist þeim sem kjósa að gerast áskrif-
endur eða kjósa að kaupa blaðið í verslunum.
DV lendir í vanda ef blaðið vinnur gegn
hagsmunum almennings, tekjulindar sinn-
ar. Fréttablaðið er í vanda ef það móðgar fyr-
irtæki, til dæmis bankana, olíufélögin eða
stóru verslanakeðjurnar. Þau hafa ítrekað
sýnt viljann í verki og refsað fjölmiðlum fyrir
umfjöllun. Þannig hafa Arion banki og Lands-
bankinn einungis viljað auglýsa í Fréttablað-
inu og Morgunblaðinu, en aldrei í DV. Ástæð-
an er mjög skiljanleg. Bankar vilja helst ekki
birta sérhannaðan boðskap sinn á sama stað
og komið er upp um blekkingar þeirra gegn
almenningi.
Morgunblaðið kemst fyrst í vanda ef það
móðgar eigendahópinn sem niðurgreiðir
stórfellt tapið á útgáfu þess. Áhrif almenn-
ings á blaðið eru hverfandi. Jafnvel uppsögn
10 þúsund áskrifenda í mótmælaskyni dug-
ir ekki til að hafa áhrif á blaðið, enda er það
niðurgreitt í áróðurstilgangi af hópi sem hef-
ur sameiginlega fjárhagslega hagsmuni af því
að vinna gegn fyrningu kvótans og inngöngu
í Evrópusambandið. Og af nógu er að taka hjá
aðaleigandanum, ríkustu konu landsins, eins
og fjallað er um í helgarblaði DV.
Frá því að Fréttablaðið styrkti stöðu sína í
góðærinu, fjármagnað af auglýsendum sem
líkaði umfangsmikil dreifing og jákvæður
fréttaflutningur af fyrirtækjum, veiktust aðr-
ir fjölmiðlar. Á sama hátt veikjast fjölmiðlar
sem eru í samkeppni við niðurgreidda starf-
semi Ríkisútvarpsins. Stærstu fréttastofur
landsins eru þannig alfarið niðurgreiddar af
pólitíska valdinu annars vegar og viðskipta-
valdinu hins vegar. DV er að mestu fjármagn-
að beint af almenningi.
Samningurinn við Björgólf Guðmundsson
var aðeins hluti af afleiðingum þess að Rík-
isútvarpið villtist af leið í peningaleit sinni. Í
stað þess að halda sig við menningarlegt og
lýðræðislegt hlutverk sitt varð aðaláhersl-
an að stunda virka samkeppni við aðra fjöl-
miðla og ná af þeim auglýsingatekjum. RÚV
seldi meira að segja Áramótaskaupið til fast-
eignasölu. Smám saman fór RÚV að leggja
meiri áherslu á vinsælt efni sem myndi skapa
stofnuninni auknar tekjur. En tilgangur RÚV
er einmitt að bjóða upp á menningarlega gilt
efni sem er ekki nógu vinsælt til að geta staðið
undir sér með fjármagni frá fyrirtækjum sem
vilja auglýsa.
Ríkisútvarpið hefur tvenns konar meg-
inhlutverk, menningarlegt og lýðræðislegt.
Menningarlega hlutverkið má auðveldlega
rækja öðruvísi, til dæmis með ríkiksstyrkj-
um til allra annarra fjölmiðla fyrir menning-
arumfjöllun og með því að takmarka rekstur
RÚV við Rás 1 og menningarefni í Sjónvarp-
inu.
Útvarpsstöðvum RÚV hefur hnignað hratt
síðustu ár. Íslendingar hlustuðu að meðaltali
á Rás 1 og Rás 2 í 8,5 tíma á viku árið 2008. Á
tveimur árum hefur hlustunin fallið niður í
6,3 tíma á viku. Þeir sem eru yngri en 49 ára
hlusta reyndar aðeins á þessar stöðvar í 2,8
tíma á viku. Enda er það ekki forsendan fyrir
rekstri Ríkisútvarpsins að fólk vilji nota það.
Ef okkur mislíkar Ríkisútvarpið, til dæmis
vegna gagnrýnisleysis þess gagnvart yfirvöld-
um og stórfyrirtækjum, getum við ekkert gert.
Við getum ekki sagt upp áskriftinni. Í raun fel-
ast áhrif okkar í því að geta kosið stjórnmála-
flokka á fjögurra ára fresti, sem hafa hina eða
þessa afstöðu til RÚV. Það eru engin raun-
veruleg áhrif. RÚV sækir fjármögnun sína til
ráðherra, en ekki beint til almennings. Lengst
af hafa hinir einráðu útvarpsstjórar ver-
ið valdamenn í stjórnmálaflokkum, eins og
Markús Örn Antonsson, fyrrverandi borgar-
stjóri Sjálfstæðisflokksins. Ríkisútvarpið hef-
ur verið misnotað af hinu pólitíska valdi og
verður misnotað aftur. Enda eru stjórnmála-
flokkarnir það eina sem veitir RÚV aðhald.
Ekki getur almenningur það.
Rekstur Ríkisútvarpsins í núverandi formi
er skaðlegur hagsmunum almennings. Hann
treystir í sessi það form fjölmiðils sem er hvað
ólíklegast til að gæta hagsmuna almennings,
ef frá eru taldir fjölmiðlar sem eru niður-
greiddir af valdaklíkum. Tilvist RÚV er ekki
forsenda þess að hið vandaða fjölmiðlafólk
sem þar starfar haldi áfram störfum í fjöl-
miðlum. Spyrlar Kastljóssins, Egill Helgason
og fréttamenn Spegilsins myndu án nokkurs
vafa verða ráðnir á aðra fjölmiðla til að halda
áfram góðu starfi sínu, sem almenningur vill
njóta.
Ríkisútvarpið er ekki aðeins í heildina
óþarft, heldur skaðlegt. Það snýst ekki um
persónur, heldur um formið. Niðurgreiðslan
á RÚV eykur líkurnar á því að aðrir íslenskir
fjölmiðlar þarfnist niðurgreiðslna til að lifa af
samkeppnina. RÚV er því ekki aðeins ófrjálst
að forminu til, heldur ýtir það undir að aðr-
ir fjölmiðlar verði ófrjálsir og fjarlægist hags-
muni almennings. Niðurgreiddir fjölmiðlar
starfa á endanum í þágu þess sem fjármagn-
ar tapið, en ekki fólksins í landinu. Og yfirleitt
er það fjölmiðlaefni þjóðfélagslega mikilvæg-
ast sem hvorki stórfyrirtækin né ráðherrarnir
vilja að líti dagsins ljós.
Skjaldborg um skrattakolla
Kæru landsmenn, ef það er satt að
núverandi ríkisstjórn hafi ekki gert
neitt til að rétta hlut fólksins, sem til-
heyrir þeirri deild sem kallast heim-
ilin í landinu, þá er kominn tími til
að skipta um stjórn. Ef það er rétt að
einungis hafi verið slegið skjaldborg
um hagsmuni fjármagnseigenda, þá
er kominn tími til átaka. Ef skratta-
kollarnir eru þeir einu sem uppréttir
skulu standa, eftir að þeir lögðu hag-
kerfi þjóðarinnar í rúst, þá er kominn
tími til að gera hér byltingu.
Getur það verið að Steingrímur J.
sé í liði með auðvaldinu? Getur það
verið að hann sé að auðvelda mönn-
um leið að peningum, gegnum kerfi
sem byggt er á bókfærðu tapi? Get-
ur verið að orð Jóhönnu um skjald-
borgina hafi einungis átt að verða
að eyrnafyllingu? Eru hin frómu orð
einungis hjóm fyrir hnípna þjóð?
Kæru Íslendingar, í þúsundatali
horfist okkar fólk í augu við eymd og
volæði, á sama tíma og okkur er sagt
að ríkisvaldið sé að rétta skrattakoll-
um allt sem hugsast getur.
Núna og ekki seinna en núna
þurfum við að fá svör.
Okkur er sagt að í landinu sé
vinstristjórn – stjórn sem vinnur að
lausn flókinna vandamála. En það er
ekki endalaust hægt að ljúga því að
okkur að mál séu svo flókin að þau
verði ekki rædd. Vinstrimenn sem
leyfa AGS að smeygja snöru um háls
okkar og hundsa það að fara dóm-
stólaleið í samningum, til að rétta
hlut fjöldans, þeir eru ekki vinstri-
menn. Það þarf að vinna verk í þágu
fjöldans – ekki á næstunni heldur
strax í dag. Hingað til hefur allt verið
unnið í þágu fámennrar klíku. Víst er
það rétt að núverandi ríkisstjórn kom
að hruni og rústum, þar sem ríkisfyr-
irtækin höfðu verið einkavædd eða
sett í ohf-farveg, kvótinn gefinn sæ-
greifum, bankarnir seldir skuldu-
nautum og svona má lengi telja. En
góðum verkum í nútíð verður ekki
frestað með fláræði fyrri ára.
Núna þarf að taka til, vinna verk
í þágu fjöldans. Helst þurfum við
að komast hjá því að greiða skuld-
ir óreiðumanna og svo þarf að taka
til baka þær gjafir sem ríkið hefur
fært auðvaldsklíkum. Ef í ljós kemur
að menn hafi steypt þjóðinni í glöt-
un þá þarf að refsa þeim mönnum.
Það verður ekki fyrirgefið að eilífu að
stjórnmálamenn verndi sína örfáu
vini en veiti síðan fjöldanum náð-
arhögg í gáleysi. Ef þeir sem stjórna
landinu eru vanhæfir aular og all-
ir sem einn innvígðir og múraðir í
spillingu hrunsins þá þarf fjöldinn að
taka völdin.
Ég tilheyri hóp sem hingað til hef-
ur stutt þessa stjórn. En þolinmæði
mín er á þrotum.
Stjórnin ætlar enn á ný
með allar sínar þrautir
í fláræði að fresta því
að fara réttar brautir.
KRISTJÁN HREINSSON
skáld skrifar
„Getur það verið
að Steingrímur J.
sé í liði með
auðvaldinu?“
SKÁLDIÐ SKRIFAR
18 FÖSTUDAGUR 29. janúar 2010 UMRÆÐA
JÓN TRAUSTI REYNISSON RITSTJÓRI SKRIFAR. Niðurgreiddir fjölmiðlar starfa í þágu þess sem niðurgreiðir, en ekki almennings.