Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.2010, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIR 16. júlí 2010 FÖSTUDAGUR
MENGUNARVÖLDUM
BREYTT Í ELDSNEYTI
Bandaríkjamaðurinn Karl Kuschner
er doktor í eðlisfræði sem vinnur að
því að breyta mengunarefnum í elds-
neyti framtíðarinnar. Hann er kvænt-
ur íslenskri konu og barðist gegn
öflum Saddams Hussein í fyrra Íraks-
stríðinu. Eftir starfslok hjá hernum
kláraði hann doktorsritgerð sína og
vinnur nú að þessu metnaðarfulla
verkefni í orkubransanum, styrktur
af olíufyrirtæki.
Eldsneytið sem hann vinnur að
þróun á er lífræn dísilolía úr þörung-
um. Ef verkefnið heppnast mun það
líklega leysa gríðarlega stóran meng-
unarvanda við austurströnd Banda-
ríkjanna. Þörungarnir sem dísilolían
er unnin úr valda því að fjöldi fiska og
annarra sjávardýra drepst í stærsta
árósi Bandaríkjanna og það myndast
svokölluð „dauð svæði“ þar sem ekk-
ert súrefnisháð líf þrífst. Hópurinn
sem Karl er hluti af hefur hugsanlega
þróað aðferð til að ráða bót á þessu
vandamáli – að fjarlægja þörungana
og vinna úr þeim eldsneyti.
Mengandi þörungar
Chesapeake-flói í Bandaríkjunum er
stærsti árós þar í landi. Þörungarnir
sem Karl og kollegar hans hyggjast
nýta valda miklum skaða fyrir fisk-
veiðar í þessum flóa og því væri nýt-
ing þeirra bæði nytsamleg sem um-
hverfisvæn orkulind og sem lausn á
þessu vandamáli. Árnar sem renna í
flóann bera með sér áburð frá ökrum
inni í landi sem inniheldur efni skað-
leg sjávarlífinu. „Það sem gerist er að
þegar bændur inni í landi bera áburð
á akrana sína berst köfnunarefni
og fosfórsýrur niður í flóann.“ Agn-
arsmáir dreifkjarna þörungar eru í
gríðarlegu magni í flóanum (vatn-
ið virðist grænt á lit, þegar mikið er
um þá) og þeir sjúga efnin í sig og
þá myndast vandamál. Þörungarnir
drepast, efnin sleppa út og í dauða-
teygjunum taka þeir með sér allt súr-
efni í kringum sig. Við það drepst
allt súrefnisháð líf í kring. „Þetta er
mjög stórt vandamál, meðal annars
fyrir fisk- og ostruiðnaðinn. Mikið
af lífverunum deyr og veiðar dragast
saman.“
Þess vegna fékk rannsóknarhóp-
urinn, sem Karl er hluti af, þá hug-
dettu að fjarlægja þörungana úr
vatninu áður en þeir drepast: „Ef þú
fjarlægir þá úr vatninu áður, færðu
súrefni í andrúmsloftið og ekkert
deyr af völdum þeirra.“ Enn fremur
hverfur mengunin úr vatninu með
þörungunum. Eftir það er hægt að
breyta þeim í eldsneyti, eða endur-
nýta efnin sem áburð.
Eldsneyti „ræktað“ neðansjávar
Vanalega hafa þörungar til eldsneyt-
isvinnslu verið ræktaðir á landi. Það
er gert í löngum rennum, sem eru
líkt og flöt rennibraut. „Vatnið er látið
flæða inn á öðrum endanum og yfir á
hinn. Þá vaxa þörungarnir meðfram
rennunni og er þeim einfaldlega aus-
ið upp seinna.“
Það sem Karl og kollegar hans sjá
fyrir sér er þó örlítið öðruvísi. „Auð-
vitað byrjuðum við að hugsa ræktun-
ina sem flata, en við komumst að því
að þörungarnir höfðu það fínt þó að
við létum rennuna á hlið.“ Hún verð-
ur höfð neðansjávar og hugsunin er
að búa til eins konar fjögurra hliða
rennu, líkt og bunustokk á húsi. Þá
er mögulegt að rækta mun meira.
„Auðvitað tekur þetta þá ekkert pláss
uppi á landi,“ sem Karl bendir á að
sé augljós kostur. „Við teljum með
rennunni sem við vinnum að núna,
sem er um 15 metrar á lengd og 1 á
breidd, náist að hreinsa upp 5–10
prósent af allri mengun í flóanum.“
Það þarf því ekki mikið til að hreinsa
þennan 300 kílómetra langa flóa.
Lærði eðlisfræði og flug í
herskóla
„Þegar ég var 17 ára sótti ég um í há-
skóla flughersins í Bandaríkjunum
og lærði að fljúga flugvélum.“ Karl
gerir ekki mikið úr þessari staðreynd,
en skólinn er einn sá besti í Banda-
ríkjunum. Mjög háar kröfur eru gerð-
ar til nemenda þar og þurfa þeir
meðal annars að standast strangt
þolpróf, sýna leiðtogahæfileika og
góðan námsárangur. Hann hefur
verið listaður sem annar besti rík-
isháskóli Bandaríkjanna af Forbes-
tímaritinu og sem sjöundi besti af
öllum háskólum þarlendis. Aðspurð-
ur um námsárin þar segir Karl: „Við
fórum í tíma eins og aðrir háskóla-
nemar, en þegar allir aðrir voru að
skemmta sér vorum við úti að mars-
éra.“ Hann útskrifaðist þaðan með
BS-gráðu í stærðfræði og eðlisfræði
og fór þaðan til Þýskalands.
„Við sáum um að vakta landa-
mærin á milli Austur- og Vestur-
Þýskalands. Ef stríð brytist út vorum
við til staðar til að verja þessi landa-
mæri.“ Þetta var í miðju kalda stríð-
inu, þegar stórveldin tvö, Bandaríkin
og Rússland, elduðu grátt silfur. „Mitt
starf var að taka varnarflaugar óvin-
arins úr umferð, S.A.M.-flaugar eru
þær kallaðar, svo að við kæmumst
yfir landamærin ef við þyrftum þess
við.“ Seinna var hann færður til Jap-
an, þar sem hann flaug F-15 orrustu-
vél. Vélin er talin ein sú best heppn-
aða af nútímaflugtækjum og er mikið
notuð af Bandaríkjaher. „Þar var
verkefni mitt að varna því að flug-
vélar óvinarins kæmust að landinu,“
segir Karl er hann minnist áranna í
hernum.
Barðist við Saddam og kláraði
doktorsgráðuna
Í Japan var Karl foringi flugsveitar
sinnar. Í hverri sveit eru að jafnaði 24
flugvélar og 36 flugmenn. „En sveitin
sem ég leiddi var einungis helmingur
af þessu,“ segir hann hógvær. Frá Jap-
an lá leið hans aftur til Þýskalands,
en þaðan flaug hann til Íraks, þegar
Persaflóastríðið geisaði. „Ég fór frá
Þýskalandi með liðsafla NATO, sem
sendur var frá Tyrklandi.“ Þessi liðs-
afli var sendur til Norður-Íraks. „Við
áttum að ráðast á norðurhluta Íraks,
norðan við Bagdad, en orrustan þar
var miklu minni en stríðið sjálft, sem
var háð frá Sádi-Arabíu,“ sem liggur
sunnan Íraks.
Árið 2004 hóf hann aftur nám,
í William and Mary háskólanum í
Bandaríkjunum, eftir tugi ára í flug-
hernum. „Mig hafði alltaf langað til
þess að klára doktorsgráðuna mína,
en í hernum var það í raun og veru
ómögulegt.“ Hann þurfti þó að end-
urnýja kynnin við fræðin, eftir langa
fjarveru. „Ég þurfti að byrja aftur á
vinnu við mastersgráðuna mína,
það var liðinn svo langur tími síðan
ég stundaði nám.“ Hann hafði fengið
mastersgráðu í eðlisfræði frá Texas-
háskóla árið 1993, en þurfti að fríska
upp á hana. „Svo stundaði ég rann-
sóknir í þrjú ár og fékk doktorsgráð-
una árið 2009.“
Tengslin við Ísland sterk
Karl kynntist konunni sinni, Björk
Jónasdóttur, í Lúxemborg er hann
þjónaði í hernum í Þýskalandi. Þau
eiga tvö börn saman, Erin Kristjönu
og Erik Braga, og fjölskyldan reyn-
ir að ferðast til Íslands á allavega
tveggja ára fresti. „Við reynum að
koma oftar, núna þegar við eigum
börn, við viljum að þau þekki ætt-
ingja sína.“
Hann segir þó fjölskylduna ekki
vera eina hvatann til að heimsækja
Ísland. „Ég myndi líklega ekki koma
eins mikið hingað, en ég hrífst af
landinu, og fólkið hér er mjög vina-
legt.“ Hann bætir við að margir Ís-
lendingar búi á hans heimaslóðum.
„Margir eru á vegum Eimskips heima
og eru í vinnu þar.“ Hjónin fara á
hverju ári á þorrablót, sem um tvö
hundruð manns mæta á. „Ég fæ mér
kannski brennivín, en kindahausar
eru ekki fyrir mig,“ bætir hann við,
glaður í bragði.
Norskur olíurisi fjármagnar
vinnuna
Norska fyrirtækið StatoilHydro fjár-
magnar þörungaverkefnið. „Ég var
í raun mjög hissa þegar ég komst
að því hver fjármagnaði verkefnið,“
segir Karl, en bætir við að olíufyr-
irtækin verði að aðlagast breyttum
aðstæðum og leggja aukna áherslu
á aðra orkugjafa. Þau fyrirtæki sem
reyni ekki að haga seglum eftir vindi
munu einfaldlega leggja upp laup-
ana. Lífræna dísilolían sem unnin
er úr þörungum hefur einna mestu
möguleikana á því að verða sam-
keppnishæf jarðefnaeldsneytum.
Dísilolía hefur áður verið framleidd
úr maís og sojabaunum, en þörung-
ar eru betri kostur. „Við getum nýtt
hvern fermetra til fulls í ræktun og
við uppskerum allt árið um kring,
svo tekur hún auðvitað ekki pláss á
landi.“
Hlutverk Karls sem eðlisfræðings
er að hanna rennuna. „Það eru mjög
góðar eðlisfræðispurningar í verk-
efninu, til dæmis hvort vatnið geti
runnið auðveldlega í gegnum stokk-
inn eða hvort það þurfi að dæla
því, eða breyta stefnu þess,“ segir
Karl. „Svo eru eðlisfræðingar vanir
því að gera tilraunir og í háskólan-
um okkar er engin verkfræðideild.“
Eðlisfræðingarnir eru því þeir einu
sem eru þessu starfi vaxnir. Næstu
ár verður reynt að finna út hvern-
ig vél væri hentugast að nota til að
safna þörungunum, hvernig stokk-
inn megi endurbæta ef þess þarf og
hvernig best sé að vinna úr þörung-
unum. Einungis tíminn mun leiða í
ljós hvort dísilolía unnin úr þörung-
um reynist vera framtíðarorkugjafi
eður ei.
SÍMON ÖRN REYNISSON
blaðamaður skrifar: simon@dv.is
Mitt starf var að taka varnar-
flaugar óvinarins úr um-
ferð, S.A.M.-flaugar eru
þær kallaðar, svo að við
kæmumst yfir landa-
mærin ef við þyrftum
þess við.
Karl Kuschner er doktor í eðlisfræði og var flugsveitarforingi í bandaríska flughernum. Hann er giftur ís-
lenskri konu en hefur ekki smekk fyrir þorramat. Karl sá um landamæravarnir í Þýskalandi og átti að
verjast flugvélum kommúnista í Japan þegar kalda stríðið stóð sem hæst. Í dag vinnur hann ásamt kollegum
sínum að þróun á eldsneyti framtíðarinnar og kemur fjármögnunin frá olíurisa.
Karl Kuschner Karlerdoktoríeðlisfræði,en
áyngriárumflaughannF-15orrustuþotum.