Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.2010, Blaðsíða 28

Eftir furðulega fáar vikur getum
við „haldið upp á“ tveggja ára af-
mæli hrunsins. Það er undarleg
staðreynd. Því tvö ár geta verið svo
dæmalaust langur tími. Barn, sem
fæddist um þær mundir sem Þor-
steinn Már Baldursson fór sína
feigðarför til Davíðs Oddssonar í
Svörtuloftum Seðlabankans, það fór
að hjala um það leyti sem þjóðin rak
upp sitt ramakvein við Alþingishús-
ið og búsáhaldabyltingin hófst. Þeg-
ar kosningar til Alþingis fóru fram
og þjóðin sagði álit sitt á stjónar-
háttum undanfarinna missera, þá
sagði barnið „mamma“ og „pabbi“ í
fyrsta sinn. Þegar fyrra Icesave-mar-
aþonið stóð á Alþingi í fyrrasumar
var það farið að skríða, og það steig
sín fyrstu skref þegar seinni um-
ræðuhrinan stóð sem hæst. Og þá
orðið eins árs. Um það bil sem Ólaf-
ur Ragnar Grímsson reyndi að mála
yfir orðspor sitt sem gólftuska útrás-
arvíkinganna, þá var barnið komið
með tennur.
Núna, þegar við sitjum föst í ein-
hverju undarlegu millibilsástandi
þar sem okkur er annars vegar boð-
að þrefalt svarthol yfirvofandi, en
hins vegar að héðan í frá muni leið-
in liggja upp á við á ný, þá er barn-
ið farið að tala. Auðvitað ekki altal-
andi, en það er töluvert farið að tjá
sig.
Á þessum tæpu tveim árum hafa
foreldrar barnsins fylgst með þeim
galdri sem er þroski þess og vöxtur,
það hefur svo margt gerst, tilveran
hefur tekið ótal heljarstökk, hug-
arfar foreldranna er að ýmsu leyti
gjörbreytt og allt hefur tekið stakka-
skiptum mörgum sinnum – en nú
er þarna komin manneskja, sem
hleypur um öll gólf, kjaftar á henni
hver tuska, þess albúin að láta til sín
taka í lífinu.
En hvað hefur gerst á þessum
tveim árum í hugarfari íslensku
þjóðarinnar, hvað hrunið snertir?
Höfum við borið gæfu til að taka
heljarstökk til að hindra að hrun
geti aftur orðið, er hugarfar okkar
á einhvern hátt nýtt, hefur eitthvað
raunverulega breyst?
Því miður – sorglega fátt. Við vit-
um hvað gerðist, við vitum hverj-
ir eiga sökina, við vitum að þeir
gera hvaðeina til að koma í veg fyr-
ir að þeir axli nokkra raunverulega
ábyrgð á þeirri sök, við vitum þetta
allt, en við höfum samt engan veg-
inn borið gæfu til að þroskast jafn
mikið þessi tvö ár og við hefðum átt
að gera.
Jafnaldrar bankahrunsins þrosk-
ast hröðum skrefum, en við – sem
samfélag - sitjum í sömu súpunni
og fyrr.
DÖSUÐ OG RINGLUÐ AF
BÖLMÓÐI KREPPUNNAR
Að sjálfsögðu gat þetta aldrei orðið
auðvelt. Þótt sú kreppa sem nú geng-
ur yfir okkur geti auðvitað ekki talist
neitt ógnarleg svona í samanburði
við alvöru hörmungar erlendis, þá er
hún samt skelfilegt áfall. Það versta
er kannski ef heil kynslóð Íslendinga
verður eftir hrunin hneppt í skulda-
fjötra allt sitt líf, án þess að hafa til
þeirra saka unnið. Því börn þessarar
kynslóðar munu hafa sig á brott við
fyrsta tækifæri, frekar en sitja uppi
með armæðu foreldra sinna, og þau
munu ekkert endilega snúa aftur. En
verði skuldavandinn einhvern veginn
leiðréttur í alvöru, og ef tekst að auka
atvinnu á ný, þá verðum við líklega
fljót að ná okkur á strik á ný – eða gæt-
um að minnsta kosti verið það.
En ég er smeykur um að hugarfar-
ið gæti reynst okkur verst. Við erum
flest hver orðin svo dösuð og ringluð
af hruninu og krepputali og bölmóði
þessara síðustu tveggja ára, að ef okk-
ur tekst ekki að brjóta okkur úr víta-
hring svartsýninnar, þá mun jafnvel
efnahagslegur bati ekki megna að
létta okkur lund.
Ég skal viðurkenna að ég á svolít-
ið erfitt með að þola það þegar fólk
atyrðir núverandi ríkisstjórn og telur
hana bera sök á öllum okkar vanda.
Það er svo fjarri lagi. Sökin á hrun-
inu liggur hjá stjórnvöldum fyrri ára,
ríkisstjórnum Davíðs Oddssonar og
Halldórs Ásgrímssonar, og ég leyfi
mér að fullyrða að engin önnur sjáan-
leg ríkisstjórn hefði staðið sig öllu bet-
ur en stjórn Jóhönnu Sigurðardóttur.
Vandinn sem við er að eiga er einfald-
lega meiri en svo.
Í gær hitti ég gamlan vin minn
sem starfar hjá íslensku fyrirtæki sem
rekur mestöll sín viðskipti erlendis. Í
raun væri væntanlega eðlilegast að
fyrirtækið færi að öllu leyti úr landi.
En ennþá er haldið úti starfsstöð hér
á landi, og vitiði af hverju?
HRÆÓDÝRIR
SKRIFSTOFUMENN
Af því að hér er svo ódýrt vinnuafl.
Ekki þarf að borga fólkinu sem vinn-
ur á skrifstofunni nema hluta af því
sem þyrfti að borga starfsfólki til
dæmis á Norðurlöndum. Þetta viss-
um við kannski öll, en vitiði hversu
miklu munar? Þá datt nefnilega af
mér andlitið, þegar hann sagði mér
það.
Skrifstofumaður á Íslandi kostar
30 prósent af því sem skrifstofumað-
ur á Norðurlöndunum myndi kosta.
Segi og skrifa 30 prósent!
Auðvitað er það ekki ríkisstjórn
Jóhönnu Sigurðardóttur að kenna
þegar við höfum dregist svo langt,
langt aftur úr hinum Norðurlanda-
þjóðunum. Þeim Norðurlandaþjóð-
um, sem íslenska Viðskiptaráðið
taldi á hátindi „góðærisins“, rétt fyr-
ir Davíðshrunið, að við ættum að
hætta að bera okkur saman við, því
við stæðum þeim svo miklu framar.
Þessi hryllingur, að við séum ekki
einu sinni hálfdrættingar á við Norð-
urlandaþjóðirnar, er annars vegar
stjórnarfarinu síðasta hálfan annan
áratug að kenna, og hins vegar ís-
lensku krónunni. Og fléttast þær sak-
ir þó saman, því það voru jú sömu
menn sem blésu upp góðærisbóluna
og tóku ekki í mál að við kæmum
okkur í samband við siðaðar þjóðir
og tækjum upp alvöru mynt. Evran
er ekki fullkomin, og hún hefur mátt
þola ágjöf síðustu misseri, en mér
sýnist hún bara ætla að komast ljóm-
andi vel frá þeim hildarleik.
Ólíkt okkar íslensku krónu, en
hræ hennar liggur nú á sextugu dýpi
út af Svörtuloftum.
SKORTIR HINA ANDLEGU
LEIÐSÖGN
Nei, kreppan nú er ekki ríkisstjórn-
inni að kenna. Það má alveg finna
til hitt og þetta, sem hún hefði átt að
gera betur. Og getur enn gert. Hvar
eru til dæmis einhver merki þess
að það verði skorin upp herör gegn
hinum klassísku peningastéttum
sem sitja nú eins og púkar á fjósbit-
um slitastjórnanna og maka krók-
inn? Gerið svo vel að skera upp þá
herör strax, hæstvirt ríkisstjórn – þá
mun þér vel farnast. En það sem nú-
verandi ríkisstórn hefur hins vegar
flaskað allra verst á, og það býsna
illilega, það er hin andlega leiðsögn.
Já, ég voga mér að segja það – upp-
örvun! Ég efast svo sem ekki um að
allir séu að gera sitt besta, þó það sé
reyndar nokkuð átakanlega misgott.
En það skortir alla viðleitni til að ráð-
ast gegn bölsýninni og armæðunni
sem gagntekur samfélagið.
Tveggja ára barnið hleypur skríkj-
andi út í lífið. Tveggja ára hrun hef-
ur hins vegar lagt á herðar okkar þær
byrðar vonleysis og deyfðar að við
gætum kiknað undir því. Það er hlut-
verk ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðar-
dóttur að koma í veg fyrir það.
Túristar fylla stræti og torg Reykjavíkur á þessum árstíma sem aldrei fyrr. Sú staðreynd leiddi huga
minn í vikunni að fyrstu utan-
landsferð minni án mömmu
og pabba. Það var túristaferð
til London með tveimur vinum
mínum fyrir tæpum fjórtán árum.
Eða við skulum segja að uppleggið
hafi verið „túristaferð“.
Stóra stundin var plön-uð helgi eina í nóv-ember árið 1996. Þá var ég sautján ára og
hafði farið í vikuferð með foreldrum mínum og litlu systur til Nova
Scotia sumarið áður. Eftir akstur um sveitir hins rómaða héraðs á
austurströnd Kanada í sjö langa daga, þar sem gist var á hlýlegum
gistiheimilum og ekki einu sinni umræðuflötur á því að maður fengi
að sleppa bara einu sinni við að vakna klukkan átta til að snæða
morgunmat með familíunni, var ljóst að utanlandsferðir í þessum
félagsskap yrðu saltaðar í bili. Þegar mamma heyrði fyrst af plönum
okkar félaganna um Londonferðina tók hún illa í hana. En ég var vel
undirbúinn fyrir samtalið við múttu eitt októberkvöld og talaði með
miklum spennutón í röddinni um hvað mig langaði að skoða vax-
myndirnar af fræga fólkinu í Madame Tussauds-safninu, gaupurn-
ar og gíraffana í dýragarðinum og jafnvel Big Ben og Buckingham
Palace ef tímist gæfi til. Hún samþykkti því eftir smá diskúteringar
að ég færi, og hugsaði sér um leið gott til glóðarinnar með kaup mín
á tilteknu ilmvatni fyrir hana sem fékkst fyrir spottprís í fríhöfninni.
Í framhaldinu var gengið frá flugmiðakaupum, hótelgistingu og um
mánaðarlöng biðin tók svo við. Hver dagur leið nú jafnvel hægar en
dagarnir sjö í Nova Scotia.
Flugið tók fljótt af þar sem táningarnir skemmtanaglöðu fóru á skólaball kvöldið áður. Svefnþörfin var það aðkallandi að við vorum nánast sofnaðir fyrir flugtak og rétt rumskuðum til þess að borða hinn ávallt ljúffenga flugvélamat um miðbik ferðar.
En segja má að hægst hafi aðeins á klukkunni þegar á hótelið var
komið. Við höfðum ekki beint efni á dýrri hótelgistingu og fyrir val-
inu varð hótel þar sem nóttin fyrir herbergi sem rétt rúmaði okkur
alla félagana kostaði um þrjú þúsund krónur. Believe it or not en við
afþökkuðum morgunverð með gistingunni.
Staðsetningin var frábær, alveg við Piccadilly Circus, og þegar inn í anddyrið var komið varð ánægjan með hótelið enn meiri. Molluhiti tók hins vegar á móti okkur þegar við stigum út úr lyftunni á þriðju hæð með þungar töskurnar í eftirdragi. Og
herbergið var ekki upp á marga fiska, sirka 4 x 4 metrar að stærð,
með einu hjónarúmi og eins manns bedda sem ískruðu upp á 169
desíbel þegar lagst var til hvílu. Útsýnið út um gluggann var skítugt
og drungalegt húsasund, og klósettin tvö á hæðinni voru svo gott
sem ónothæf, alla vega fyrir páfaskák þar sem annað þeirra var
setulaust og fyrir framan hitt var svo stór pollur á teppinu á hótel-
ganginum alla helgina að Kanada hefði komist fyrir í honum.
Við létum vonbrigðin með hótelið þó ekki á okkur fá og eydd-um því sem eftir var dagsins í að rölta um stórborgina og taka inn þessi miklu tímamót í lífi okkar, að vera staddir í útlönd-um, fjarri öllum foreldrum og forráðamönnum. Frelsisitil-
finningin var engu lík. Um kvöldið var svo gert nokkuð sem ekki
hafði komið til tals í samtalinu við mömmu mánuði áður - sest inn
á breskan pöbb og pantaður bjór. Ekkert alvarlegra en það gerðist
það kvöld, að frátöldu skrúfjárninu sem pantað var skömmu síðar
á línuna. Daginn eftir túrhestuðumst við eins og ótemjur; fórum á
vaxmyndasafnið sem við mamma vorum sammála um að væri of-
boðslega skemmtilegt fyrirbæri, fengum okkur ís á Leicester Square
eða einhverju álíka torgi og örkuðum Oxfordstreet eins og kaupalkar
á túr. Lítið var þó um kaup enda fjárráð táninganna ekki mikil.
En svo rann upp föstudagskvöld og þá átti aðeins að hækka rána. Súlustaður skyldi það vera. Við vorum allir með sama ár-angur á afrekaskránni í þeim efnum – ein heimsókn á Bóhem við Grensásveg sumarið áður. Sátum þá frosnir í um klukku-
tíma, drukkum einn bjór á mann áður en við læddumst þöglir út. En
um þá heimsókn var talað mikið næstu vikur á eftir.
Í leit að góðum súlustað, hvernig svo sem þeir líta út að utan, römbum við inn í Soho-hverfið. Eftir mjög stutta stund þar sáum við bleikt neonskilti, með textanum „Sexy Dancing“, blikka á næsta horni við götuna sem við gengum eftir. Þegar við
nálgumst helgidóminn vindur hins vegar upp að okkur þybbinn
maður með skalla, í gráum frakka og svartri skyrtu. Hann spyr hvort
við séum á leiðinni „þangað inn“ og bendir á húsið með bleika
neonskiltinu. Um leið og við játtum því rétti hann okkur „flyer“, eða
dreifimiða, sem geymdi allar grunnupplýsingar um annan stað
með „sexy dancing“. Maðurinn benti yfir götuna þar sem neon-
skilti (einnig bleikt) með orðunum „Revue“ og „Bar“ glitraði framan
á einu húsanna, sagði þetta vera staðinn og að allt væri helmingi
ódýrara þar en á staðnum sem við ætluðum á. Við litum hver á ann-
an, ræddum mjög stuttlega þá stöðu sem upp var komin og enduð-
um á að ganga að boði Bretans þybbna.
(Framhald í næsta helgarblaði.)
BESTA LITLA
HÓRUHÚSIÐ Í
LONDON?
KRISTJÁN H. GUÐMUNDSSON skrifar
HELGARPISTILL
28 UMRÆÐA 16. júlí 2010 FÖSTUDAGUR
– FYRRI HLUTI
TRÉSMIÐJA ILLUGA
Evran hefur mátt
þola ágjöf en mér
sýnist hún ætla að
komast vel
frá þeim
hildarleik.
Illugi Jökulsson uppgötvaði að það styttist óðum í tveggja ára
afmæli hrunsins:
ER KREPPAN
FARIN AÐ TALA?