Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.2010, Síða 24

É
g vaknaði eins og fleiri í gær-
morgun til að horfa á tungl-
myrkvann. Þó skömm sé frá að
segja, þá fannst mér ekki alveg
nógu mikið til um hann. Vissulega
var merkilegt að sjá hvað tunglið var
rauðleitt eða jafnvel brúnt, en ég hef
nú samt áður séð tunglið flottara. Það
var þegar ég var fimm ára í sveitinni á
Miklaholtsseli á Snæfellsnesi.
ÞEGAR TUNGLIÐ VAR BLEIKT
Eina nóttina vaknaði ég og fór á kló-
settið að pissa, og þar sem ég stóð
þarna í svefnrofunum, þá leit ég upp
og út um glugga, og þá blasti tungl-
ið við mér. Það lá rétt yfir hæðardrög-
um í fjarska, það var risastórt fannst
mér, fyllti alveg út í gluggann, og var
skínandi gult á litinn. Ég stóð þarna
sem þrumu lostinn og hef aldrei get-
að gleymt þessari mikilfenglegu sjón –
en æ síðan hefur tunglið þurft að grípa
til ansi tilþrifamikilla bragða til að slá
út þessa mynd sína í mínum huga. Í
desember í fyrra var ég að planta birki-
trjám uppi undir Heklu þegar dimma
tók og tunglið kom upp vestan við
Heklu skjannahvítt og valt síðan rólega
upp eftir hlíðum fjallsins, þar til það
tók sig á loft af tindinum. Og einhvern
tíma síðsumars var ég að aka Mosfells-
heiðina snemma nætur þegar tunglið
fylgdi mér eftir góðan hluta leiðarinn-
ar, og það var bleikt á litinn. Í einhverj-
um svona fáránlegum Barbie-bleikum
lit. Þetta mun hafa stafað af öskunni frá
Eyjafjallajökli sem þá mettaði enn loft-
ið yfir Suðurlandsundirlendinu, en leit
algjörlega ónáttúrulega út.
Þessi þrjú tungl fannst mér nú satt
að segja ennþá glæsilegri en þetta
rauða tungl í gærmorgun, og jafnvel
þótt tunglmyrkvinn bættist ofan á. En
það var samt gaman að fá tækifæri til
að votta tunglinu virðingu – þótt menn
gangi gjarnan að því vísu, þá hefur
það skipt okkur Jarðarbúa miklu máli,
bæði fyrr og síðar.
„HRUNIГ SEM FÆDDI TUNGLIÐ
Það vill svo til að fyrir nokkrum
kvöldum var ég einmitt að horfa
á þátt á einhverri National Geo-
graphic-stöðinni þar sem fjallað var
um tilurð tunglsins og mikilvægi
þess fyrir Jarðarbúa. Það er skringi-
legt til þess að hugsa að þessi fjar-
lægi og friðsæli hnöttur hafi orðið til
við ægilegustu hamfarir í sögu Jarð-
arinnar – þegar plánetan Theia rakst
á Jörðina fyrir meira en fjórum millj-
örðum ára, kannski ekki nema 30–
50 milljón árum eftir að Jörðin varð
til. Vitaskuld stórsá á Jörðinni eftir
að hnöttur á stærð við Mars rakst á
fullri ferð á hana, enda var það ekk-
ert smáræðis „hrun“, og úr brakinu
sem þeyttist út í loftið varð tunglið til.
Tunglið var í fyrstu miklu nær Jörð-
inni en nú er, en tók síðan að fjarlægj-
ast smátt og smátt. Og það er enn að
fjarlægjast og reyndar töluvert hrað-
ar en ég hafði áttað mig á. Fjarlægðin
milli Jarðar og tungls mun aukast um
hvorki meira né minna en 3,8 sentí-
metra á hverju einasta ári. Það gera
þrír metrar á hundrað árum, altso
vel marktæk vegalengd á einni góðri
mannsævi. Og eftir því sem tunglið
fjarlægist minnka áhrif þess á Jörð-
ina, bæði á snúning Jarðarinnar og
flóð og fjöru. Á hverju ári skilst mér
að árið lengist um 15 míkrósekúnd-
ur vegna aukinnar fjarlægðar tungls-
ins. Það eru reyndar engin ósköp –
míkrósekúnda er einn milljónasti úr
sekúndu.
„LEIÐINLEG“
SAMFÉLAGSUMRÆÐA
Já, það var gott að hafa fengið tóm til
að hugsa um tunglið. Þökk sé þess-
um tunglmyrkva, og það á vetrar-
sólstöðum. Maður tekur öllu feg-
ins hendi sem gefur manni færi
til að hugsa um eitthvað annað en
„ástandið“ sem nú hefur staðið í
meira en tvö ár, og er löngu orðið allt
að því óbærilega langt og já, leiðin-
legt. Það hljómar kannski óábyrgt að
kvarta undan „leiðindum“ við samfé-
lagsumræðuna, sem ætti auðvitað að
vera nauðsynleg, en það er nú samt
svo að stór hluti þess þrefs sem enn
heltekur samfélagið er svo ófrjór og
gagnslaus að hann er fyrst og fremst
leiðinlegur. Og það eru kannski fyrst
og fremst þau lamandi leiðindi sem
við verðum að vinna bug á til að geta
farið að skyggnast um upp á nýtt í
kringum okkar, og vonandi séð eitt-
hvað annað en hina meintu eymd og
volæði sem við teljum okkur flest-
öll eiga við að stríða. Allt sem hrist-
ir upp í þrefinu er í sjálfu sér ágætt,
því var tunglmyrkvinn kærkominn
þó ég þykist sem sagt hafa séð mán-
ann ennþá magnaðri áður. Og jólin
sjálf eru líka þannig atburður að þau
geta – ef við ákveðum það – markað
þáttaskil, þannig að sá griðastaður
fyrir hrjáða og þreytta huga sem jól-
in eru, geta orðið okkur tilefni til að
hugsa hlutina upp á nýtt.
VERULEGA VOND JÓLALÖG!
Jólin eru annars stórskrýtinn tími.
Ef maður hugsar út í það, þá er eitt-
hvað verulega furðulegt við hvernig
fólk hagar sér í desember. Allt í einu
verður alls konar barnaleg hegðun
góð og gild. Framferði sem yrði talið
undarlegt og jafnvel hjákátlegt verð-
ur í þessum mánuði æskilegt. Það er
skyndilega í góðu lagi að skarta rauð-
um skotthúfum, tala af fúlustu al-
vöru um tröllabörn sem komi ofan
úr fjöllum á nóttunni og hafa gaman
af verulega vondum jólalögum.
Gleðileg jól!
Tóm til að hugsa
um tunglið
Frumburður minn á 11 ára af-mæli á morgun, Þorláksmessu. Ég hafði ekki ráðgert að eyða
jólunum fyrir ellefu árum á fæðing-
ardeildinni. Ég átti nefnilega að eiga
um miðjan janúar og það var því alls
óvænt að fá harðar hríðir í miðjum
jólainnkaupum á Laugaveginum. Ég
þakka enn fyrir að vatnið fór ekki þá
og þegar og streymdi undir skó veg-
farenda.
Fæðingin var löng og ströng. Ég öskraði mig hása og varð hugsað til Godzillu. Ég hafði umbreyst í
fjarskyldan ættingja óðu górillunnar,
móður-zillu, þarna sem ég lá öskr-
andi og frekar illskeytt. Eftir tuttugu
tíma hríðir spurði ég ljósmóðurina
hvort ég skyldi í tvennt? Það gerðist
ekki frekar en fyrri daginn og ég hélt
glöð og sæl á syni mínum stuttu síð-
ar.
Eftir átök móður-zillunnar hóf hjartað að mýkjast. Fullmik-ið fyrir minn smekk þegar ég
komst að því hversu ofvirkir tára-
kirtlarnir voru. Ég táraðist í tíma og
ótíma; grét yfir fagurri mynd á kon-
fektdós sem mér var gefin, grét yfir
konum sem lágu frammi á gangin-
um með börn sín, yfir snjókomunni
og fórnfúsum ljósmæðrum sem tóku
vaktina á jólunum og öllu mögulegu
og ómögulegu. Notið ímyndunar-
aflið.
En ég var alls óvarin því sem koma skyldi. Ég heyrði óminn af söng inn ganginn. Kór sem blíð-
lega söng Helg eru jól færðist nær
og nær. Ég fann ekkabylgjur ganga
um líkamann, þetta var forskjálft-
inn á undan því sem koma skyldi. Ég
fann hvernig ég hitnaði í kinnum og
hvernig varirnar byrjuðu að titra. Ég
náði ekki að hemja tárin sem byrjuðu
að streyma niður kinnarnar. Söngur-
inn efldist eftir því sem hann færðist
nær og það stefndi allt í miklar ham-
farir.
Hafið þið séð flóðgarð bresta? Hvernig vatnið brýtur sér fyrst leið í gegnum veikustu
varnirnar, nær svo í gegnum styrk-
ustu stoðirnar þangað til –BÚMM–
vatnið kastast fram í ógnarflaumi.
Of drama tískt? Það held ég ekki.
Flóðgarður sængurkvennanna brast
nefnilega með látum þegar kórinn
stóð loks inni í herberginu og kór-
meðlimir sungu með logandi kerti
við rúmstokkinn. Kórmeðlimir
kipptu sér ekki upp við allar þessar
tilfinningar, þeir voru eins og verð-
irnir við höll drottningar þrátt fyr-
ir ögn pínlega nándina. En það er á
hreinu að það finnast varla hrifnæm-
ari hlustendur en sængurkonur sem
gráta með látum og ekkasogum með
nýfætt barn sitt í fanginu.
Þegar kórinn hafði sungið nægju sína og konurnar að orðn-ar þreyttar á grátnum bakkaði
kórinn út og konurnar fengu frið. En
ekki langan frið. Ónei, því nú skyldi
grátið yfir allt öðru. Nefnilega jóla-
steikinni. En þar sem við vorum fast-
ar þarna yfir jól áttum við að fá svo-
lítinn jólamat og til okkar var rúllað
matarvagni. Á honum skyldu vera
einhverjar kræsingar. Gulum matar-
bökkunum var komið fyrir á borð-
um okkar. Það ríkti dauðaþögn þegar
konurnar opnuðu matarsendingarn-
ar. Svo heyrðist lágt andvarp. Í bakk-
anum var soðið og ósaltað grísa-
kjöt, nærri því hvítt á litinn í ljósri
sósu sem kjötið synti í. Hnullungur-
inn sem þóttist vera jólasteik lyktaði
eins og soðin ýsa. Ég vildi ekki vera
vanþakklát svona um jól þannig að
kjöthnullunginn borðaði ég sam-
viskusamlega og táraðist aðeins yfir
þessum pyntingum öllum saman.
Mest táraðist ég þó yfir því að borða jólamatinn úr bakka og hvar var kærastinn? Ég
teygði mig í símann og tók móður-
zilluna á þetta í einu harðskeyttasta
sms-i fyrr og síðar sem er auðvitað
ekki prenthæft. Móður-zillur ná frá-
bærum árangri, mæli með þeirra
aðferðum og kærastinn var kominn
eftir fimm mínútur með hamborg-
arhrygg með rauðkáli og grænum
baunum, pakka, konfekt og mjög
góða afsökun. Hann var nefnilega
heima að laga til. Og þá fór mér aft-
ur að vökna um augu...
24 | Umræða 22.–26. desember 2010 Jólablað
Trésmiðjan
Illugi
Jökulsson
Hafið þið séð
flóðgarð bresta?
Helgarpistill
Kristjana
Guðbrandsdóttir
„Ef maður hugsar út
í það, þá er eitthvað
verulega furðulegt við hvernig
fólk hagar sér í desember.
M
Y
N
D
R
EU
TE
R
S