Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.2011, Blaðsíða 13

Fréttir | 13Helgarblað 1.–3. apríl 2011
Prófessor Hannes Hólmsteinn Giss-
urarson skilaði fjármálaráðuneytinu
skýrslu um skatta og velferð á Íslandi
í samfelldri stjórnartíð Sjálfstæðis-
flokksins 1991 til 2007 í nóvember
2009, liðlega ári eftir bankahrunið.
Skýrslan, sem er um 80 blaðsíður, er
lokaskýrsla vegna verkefnis um mat
á skattabreytingum sem Félagsvís-
indastofnun gerði samkvæmt samn-
ingi við Árna Mathiesen, þáverandi
fjármálaráðherra, 3. september árið
2007. Samdist svo um að fyrir verkið
skyldi fjármálaráðuneytið greiða 10
milljónir króna án virðisaukaskatts.
Samkvæmt gögnum sem DV hef-
ur fengið afhent runnu að minnsta
kosti 13,2 milljónir króna til verks-
ins.
Áskilið var í samningi að Hannes
Hólmsteinn annaðist verkefnið fyrir
hönd Félagsvísindastofnunar enda
ritar hann skýrsluna og er aðalhöf-
undur hennar. Eins og DV hefur
þegar greint frá skyldi vinna verkið
á tímabilinu frá sepember 2007 til
nóvember 2008. Við verklok átti að
lokagreiðslan að berast gegn fram-
vísun skýrslu. Sú skýrsla barst ekki
og neitaði Baldur Guðlaugsson, þá-
verandi ráðuneytisstjóri, að inna
lokagreiðsluna af hendi nema slík
skýrsla bærist. Bréf þess efnis hefur
DV birt á vef sínum DV.is.
Um ári síðar barst ráðuneytinu
skýrsla Hannesar Hólmsteins eins
og áður segir. Sjálfur neitaði hann að
afhenda DV skýrsluna og taldi eðli-
legt að blaðið fengi hana hjá ráðu-
neytinu. Það hefur DV nú gert.
Með aðstoð gamalla samherja
Undir inngang skýrslunnar ritar
Hannes Hólmsteinn þann 1.
nóvember 2009. Í honum honum
segir meðal annars að samkvæmt
verksamningi við fjármálaráðu-
neytið hafi dr. Hannesi Hólmsteini
Gissurarsyni, prófessor í stjórn-
málafræði, verið falið að hafa um-
sjón með verkefninu fyrir hönd
Félagsvísindastofnunar Háskóla Ís-
lands. Fram kemur að fyrirlestrar
hafi verið teknir saman á bók, Cutt-
ing Taxes to Increase Prosperity,
eða skattalækkun í þágu hag-
sældar í árslok 2007. Bókinni rit-
stýrði Tryggvi Þór Herbertsson auk
Hannesar en hún hefur að geyma
fyrirlestra þekktra hagfræðinga
sem komu í boði verkefnisins til
landsins.
„Þá veittu Snorri G. Bergs-
son sagnfræðingur, Sigurgeir Orri
Sigur geirsson, bókmenntafræð-
ingur og hönnuður, Friðbjörn Orri
Ketilsson hagfræðinemi og George
Leit viðskiptafræðinemi umsjón-
armanni margvíslega aðstoð við
rannsóknir,“ eins og segir í inngang-
inum. Sigurgeir Orri er sá sami og
gerði um aldamótin þrjá þætti fyr-
ir Ríkissjónvarpið í tilefni af 50 ára
afmæli Atlantshafsbandalagsins
(NATO). Friðbjörn Orri Ketils-
son, hagfræðinemi og starfsmaður
AMX-vefjarins, er náinn samstarfs-
maður Hannesar Hólmsteins til
margra ára. Friðbjörn Orri er eig-
andi félagsins Skipakletts en það
á nú annað fyrirtæki, Conferences
and Ideas, sem eitt sinn var eign
Hannesar Hólmsteins. Þess má
geta að Friðbjörn Orri er tengda-
sonur Gunnlaugs Sævars Gunn-
laugssonar, sem um árabil hefur
verið nánasti samstarfsmaður og
framkvæmdastjóri hjá Guðbjörgu
Matthíasdóttur, eiganda Ísfélags-
ins og aðaleiganda Morgunblaðs-
ins. Þess má og geta að á þeim tíma
sem Hannes Hólmsteinn gerði
fjölda þátta, um og fyrir aldamótin,
fyrir Ríkissjónvarpið var Gunnlaug-
ur Sævar formaður útvarpsráðs en
hann gegndi þeirri stöðu í meira en
áratug fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Breytt sjónarhorn vegna
kreppu!
Í inngangi skýrslunnar er þess get-
ið að vegna hinnar alþjóðlegu láns-
fjárkreppu og bankahruns á Íslandi
hafi aðstæður gerbreyst á Íslandi.
Rétt hafi því þótt að doka við og
skoða framvinduna og því hafi
verklokum skattaverkefnisins fyr-
ir fjármálaráðuneytið verið skotið
aftur til haustsins 2009. „Nú er það
hins vegar mat okkar, mín og Fé-
lagsvísindastofnunar, að tímabært
sé að ljúka verkinu. Skýrsla sú, sem
hér fer á eftir, markar lok verksins. Í
því var sá kostur tekinn að hafa vítt
sjónarhorn og heimspekilegt ekki
síður en hagfræðilegt, alþjóðlegt
ekki síður en íslenskt, enda hafði
ráð verið fyrir því gert í verksamn-
ingnum,“ segir orðrétt.
Vert er að hafa í huga að að-
eins örfáum misserum áður, fyrir
bankahrun og enn undir samfelldri
16 ára stjórnartíð Sjálfstæðisflokks-
ins, ritaði Hannes Hólmsteinn
fremur undir fyrirsögnum eins og
„Íslenska efnahagsundrið“. Þannig
þarf að hafa í huga gagngerar breyt-
ingar á þjóðfélagsaðstæðum þegar
til skattaverkefnisins var stofnað
milli Hannesar Hólmsteins og Árna
Mathiesen í góðærinu 2007 og þar
til Hannes vann þá lokaskýrsluna
ári eftir bankahrunið.
Íslenska leiðin
Í verksamningnum 2007 var spurt
tiltekinna tæknilegra spurninga
sem fjármálaráðuneytið vildi fá
svör við, en DV birti þessar spurn-
ingar í byrjun vikunnar. Í saman-
tekt skýrslunnar er að finna drög að
svörum sem útskýrð eru frekar og
rökstudd í 22 köflum. Þar er meðal
annars fjallað um það sem Hannes
Hólmsteinn kallaði íslensku leið-
ina sem átti að hafa þau sérkenni
að vera hvorki bandarísk né að
norrænni velferðarfyrirmynd og
Hannes Hólmsteinn telur að eigi
upphaf sitt árið 1991 í fyrstu ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar. Fjallað
er um írsku leiðina, þá svissnesku,
Laffer-áhrifin á Íslandi, fátækt og
áhrif skatta á vinnusemi svo nokk-
uð sé nefnt. Ekki er vitað til þess að
skýrslan hafi verið gefin út eða gerð
aðgengileg fræðimönnum eða al-
menningi enda hvergi tekið fram í
samningum að slíkt skyldi gert.
Fengu enga hjálp
Ekki er færi á að gera allri skýrslunni
skil. Sem dæmi má nefna að Hann-
es Hólmsteinn vísar til Írlands og
Sviss um stækkun skattstofna ríkis-
sjóðs með því að laða fyrirtæki til
viðkomandi landa. „Dæmin af Sviss
og Írlandi í 15. og 16. kafla má nota
til að svara þeirri spurningu undir
venjulegum kringumstæðum. Eng-
inn vafi leikur á því, að þetta getur
gerst, þótt vitanlega hafi eitthvað af
hinum stækkuðu skattstofnum af ís-
lenskum fyrirtækjum orðið til vegna
lánsfjárbólunnar 2004 til 2007, eins
og tekið er fram í 18. kafla.“ Vísað
er til þess að erlend fyrirtæki hafi
ekki komið til Íslands heldur hafi ís-
lensk fyrirtæki fært út kvíarnar, tek-
ið að sér starfsemi erlendis en greitt
að mestu skatta hérlendis. „Annað
mál er það, að Íslendingar hafa eins
og Írar og Svisslendingar kynnst því
að slík starfsemi getur verið mjög
áhættusöm, þótt sá munur sé á,
að Íslendingar fengu enga hjálp
frá öðrum þjóðum, þegar lánsfjár-
kreppa skall á þeim af meiri þunga
en flestum öðrum þjóðum, með
þeim afleiðingum, að bankarnir ís-
lensku komust í þrot haustið 2008.“
Hver vill slíkan jöfnuð?
Spurt var af hálfu ráðuneytisins
hvernig hagur láglaunafólks yrði
best tryggður með skattbreytingum.
Svar Hannesar og félaga liggur með-
al annars í frjálsu atvinnulífi. „Eðli-
legast er að fjölga tækifærum þess
[fólksins, innsk. blm.] til að hætta
að vera láglaunafólk og þurfa ekki
að þiggja bætur, og það gerist helst
í frjálsu atvinnulífi... Lágir skattar
eru með öðrum orðum öllum í hag,
líka láglaunafólki, að minnsta kosti
því láglaunafólki, sem hefur vilja og
getu til að hætta að vera láglauna-
fólk.“
Í lok inngangsins telur Hannes
Hólmsteinn miklar líkur til þess að
betur hafi tekist hér á landi en ann-
ars staðar að gera hag hinna verst
settu eins góðan og hann geti orð-
ið. „Hið sorglega er, að kreppan eft-
ir 2007 hefur áreiðanlega haft í för
með sér jafnari tekjuskiptingu og
lægra skatthlutfall ríkisins en áður
(að óbreyttri skattheimtu), en flestir
vilja eflaust ekki slíka tegund jöfn-
unar og skattalækkunar.“
GÓÐÆRISSKÝRSLUNNI
SKILAÐ Í SKUGGA KREPPU
n Skýrsla Hannesar Hólmsteins um
skattabreytingar 1991 til 2007 barst fjár-
málaráðuneytinu ári eftir hrun n Friðbjörn
Orri Ketilsson hjá AMX liðsinnti honum við
gerð skýrslunnar n Íslendingar fengu enga
hjálp frá öðrum þjóðum n Hagur hinna
verst settu betur tryggður 1991 til 2007 en í
öðrum löndum, segir í skýrslunni
Jóhann Hauksson
blaðamaður skrifar johann@dv.is
„En flestir vilja ef-
laust ekki slíka
tegund jöfnunar og
skattalækkunar.
Umskiptin frá því verkið hófst Hannes
Hólmsteinn Gissurarson vildi gera grein fyrir
jákvæðum áhrifum skattalækkana. Fjármála-
kerfið hrundi áður en hann skilaði skýrslu sinni.
Starfsmaður AMX og skoðanabróðir
Friðbjörn Orri Ketilsson starfsmaður AMX-
vefjarins liðsinnti Hannesi Hólmsteini við
gerð 80 blaðsíðna skýrslu.
Hagfræðingurinn og þingmaðurinn
Tryggvi Þór Herbertssson ritstýrði útgáfu
á fyrirlestrum frjálshyggjuhagfræðinga í
tengslum við verkefni Hannesar.