Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.2011, Blaðsíða 24

Það er bjartur morgunn og mars er á enda. Skeleggur digurbarki úr leikskólageiranum þusar um
kvolitítæm í morgunútvarpinu af svo
mikilli þekkingu að manni líður eins­
og maður hafi aldrei fæðst. Sann­
leikurinn allur kemur í einni gusu
og skyndilega er heilinn fullur af
svo kjarngóðu morgunkorni að lífs­
hlaupinu er borgið. Við erum tveir
í bílnum feðgarnir, stopp á rauðu
ljósi, og í bílnum við hliðina er ung­
ur maður kominn með herðakistil af
stressi og iðar einsog hann sé eitt af
fórnarlömbum óþrifnaðar í skólum;
einn af þeim sem fengið hafa njálg­
inn frá börnunum. Stressarinn brun­
ar af stað, sikksakkar á milli allra bíla
sem á vegi hans verða. Við feðgarn­
ir förum þetta í ró og á næsta rauða
ljósi er herðakistilberinn búinn að
bíða – froðufellandi af spenningi –
um stund þegar okkur ber að garði.
Svo koma fréttir. Minnst er á
bændasamtök, beingreiðslur, full­
virðisrétt og óæskilega hagsmuna­
árekstra innan bændamafíunnar. En
þar er staðan víst sú, að menn sitja
beggja vegna borðsins, liggja undir
því og svífa yfir. Og ég hugleiði stöð­
una út frá þessu þarna í stjórnar­
skránni sem fjallar um jafnan rétt og
svoleiðis. Þetta kallast víst jafnræð­
isregla. Og reglan sú arna á víst að
tryggja okkur öllum jafnan aðgang
að auðlindum landsins. Eða þetta
er allavega sú túlkun sem beturvit­
arnir leggja í bókstafinn. Mér verð­
ur hugsað til þess, að Guðni Ágústs­
son (sá sem sagði að betra væri að
hafa góðar hægðir en miklar gáfur),
var eitt sinn landbúnaðarráðherra.
Og ekki var nú ofbirta af því gáfna­
ljósi. En þegar þjófafélag Framsókn­
ar beitti sér fyrir hagsæld bænda, gat
Guðni tekið í nefið með búandkörl­
um og leyft vinum sínum að byggja
reiðhallir. Og svo notaði hann pen­
inga bændamafíunnar til að fjárfesta
í einhverjum banka. Og skyndilega
er hugsunin komin í hring. Já ... all­
ir eru jafnir. Já, alveg rétt. Bændur fá
borgað fyrir að vera með rollur og ef
þeir éta kjötið þá fá þeir borgað fyrir
að fá sér rollu í staðinn fyrir þær sem
þeir átu. Og þeir fá þetta með bein­
greiðslu beint í vasann; milliliða­
laust.
Hvernig myndi þetta virka ef, t.d.
Hjálparsveit skálda myndi beita sér
fyrir því að fullvirðisréttur tækni­
fræðinga yrði virtur? Þá gætu tækni­
fræðingar mætt til vinnu, kveikt á
tölvunum sínum, þurrkað af og feng­
ið svo greitt fyrir þau verk sem þeir
þurfa ekki að vinna. Já, beingreiðslur
til tæknifræðinga.
Það er eitthvað bogið við þetta
bændabrask. Já, þar er maðkur í
mysunni.
Oft er banki innan frá
öllu klinki rændur,
grunsamlegir þykja þá
þjóðarinnar bændur.
24 | Umræða 1.–3. apríl 2011 Helgarblað
„Ef ég hefði leyft
mér að niður-
lægja og skrifa
þvílíkan óþverra
um nokkurn mann á
mínum Séð og Heyrt
dögum hefði ritstjóri
minn slegið mig utan
undir með hrærivél.“
n Þorbjörg Marinósdóttir, eða Tobba
eins og hún er kölluð, skrifaði svarbréf til
Reykjavík Grapevine vegna greinar þar
sem hörðum orðum var farið um nokkra
þekkta einstaklinga í íslensku samfélagi.
– Bréf til Reykjavík Grapevine
„Við erum ekki með ríkis-
borgararétt til sölu. Allt
tal um að það sé verið að
fara að selja orkuauðlindir
eða landið á bara ekki við
nein rök að styðjast.“
n Róbert Marshall, formaður
allsherjarnefndar Alþingis, segir Ísland
ekki til sölu. Nokkrir erlendir fjárfestar
hafa sótt um íslenskan ríkisborgararétt
til að geta fjárfest í orkuiðnaði. – Vísir
„Ágætu blaða-
menn. Það, sem
er nýtt í fréttum
ykkar, er rangt.
Það, sem er rétt í
fréttum ykkar, er gamalt.“
n Hannes Hólmsteinn Gissurarson um
fréttaflutning DV af 13 milljóna greiðslum
ríkisins til verkefna sem hann stýrði.
– Pressan
Afturgöngur góðærisins
Leiðari
Bókstaflega
Jón Trausti Reynisson ritstjóri skrifar
Hjálparsveit skálda
Skáldið skrifar
Kristján
Hreinsson
„Og skyndilega er
hugsunin komin í
hring.
Skiljanleg ofurlaun
n Hrannar B. Arnarsson, aðstoðarmaður
forsætisráðherra, lét í ljósi árið 2007
ofsahrifningu á kaupréttarsamn­
ingum Hreiðars
Más Sigurðar-
sonar og Sigurðar
Einarssonar sem
færðu þeim
ævintýralegan en
umdeildan gróða.
Óskaði hann
félögunum „til
hamingju“ með
milljarðana. „Það er ekki lítils virði
fyrir Ísland, bæði efnahagslega og
samfélagslega, að slíkir afreksmenn
í viðskiptum finni sér starfsvettang
í íslensku atvinnulífi,“ bloggaði að­
stoðarmaðurinn árið 2007 og klykkti
út með þeirri ósk að tvímenningarnir
yrðu ekki „kosnir úr landi“.
Ekki fífldirfska!
n Hrannar B. Arnarsson dásamaði
útrásarvíkingana fyrir það sem hann
kallaði „íslenska stjórnunarstílinn“ og
hann kynnti sér í boðsferð til London
árið 2007. „„Ís­
lenski stjórnunar­
stíllinn“ er að vísu
ekki það orð sem
viðmælendur
okkar notuðu,
en allir lýstu
þeir svipuðum
eiginleikum eða
aðferðafræði sem
mér finnst vel mega kalla þessu nafni.
Stuttar boðleiðir í æðstu stjórnendur,
þátttaka þeirra í öflun og ræktun
viðskiptasambanda, áræðni og „just
do it“ hugarfar í flestu tilliti. Auðvitað
ekki nein ævintýramennska eða fífl­
dirfska,“ bloggaði stórhrifinn Hrannar.
Vefkóngurinn
n Óhætt er að segja að Vefpressu
Björns Inga Hrafnssonar hafi vaxið
fiskur um hrygg frá því Pressan var
stofnuð á sínum
tíma. Vefritið
hefur stöðugt sótt
í sig veðrið og var
fjórði mest lesni
vefurinn á eftir
DV.is í vikubyrjun.
Þá hefur
kvennavefurinn
bleikt.is verið að
rokka hressilega og er með yfir 100
þúsund gesti á viku. Og það er ekkert
lát á auknum umsvifum því eftir að
Eyjan bættist í hópinn hefur Björn
Ingi stofnað menn.is. Hann er því
sannkallaður vefkóngur.
Mogginn gefins
n Morgunblaðið hefur örlítið hjarnað
við ef marka má mælingar þess
umdeilda fyrirtækis Capacent. Sam­
kvæmt mæling­
um hefur lestur
Morgunblaðsins
undir ritstjórn
Davíðs Oddssonar
aukist um rúmt
prósentustig milli
kannana og losar
nú 30 prósenta
uppsafn­
aðan lestur. Þar er þó ekki tilgreint að
Mogganum var í miklum mæli dreift
frítt í könnunarvikunni sem skekkir
auðvitað niðurstöðurnar.
Sandkorn
TRYGGVAGÖTU 11, 101 REYKJAVÍK
Útgáfufélag: DV ehf.
Stjórnarformaður:
Lilja Skaftadóttir
Ritstjórar:
Jón Trausti Reynisson, jontrausti@dv.is
og Reynir Traustason, rt@dv.is
Fréttastjóri:
Ingi Freyr Vilhjálmsson, ingi@dv.is
Ritstjórnarfulltrúi:
Jóhann Hauksson, johann@dv.is
Umsjón helgarblaðs:
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir, ingibjorg@dv.is
Umsjón innblaðs:
Ásgeir Jónsson, asgeir@dv.is
DV á netinu: dv.is
Aðalnúmer: 512 7000, Ritstjórn: 512 7010,
Áskriftarsími: 512 7080, Auglýsingar: 512 7050.
Smáauglýsingar: 512 7004.
Umbrot: DV. Prentvinnsla: Landsprent. Dreifing: Árvakur.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins
á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
Jón Gnarr borgarstjóri upp­lýsti réttilega fyrir nokkru að Orkuveitan væri í verulegum
fjárhagsvandræðum. Alfreð Þor­
steinsson, sem stýrði fyrirtækinu
fyrir hönd Framsóknarflokksins til
2006, og Kjartan Magnússon, sem
gegndi stjórnarformennsku á eft­
ir Alfreð, fyrir hönd Sjálfstæðis­
flokksins, fullyrða að Jón Gnarr
beri ábyrgð á slæmri stöðu fyrir­
tækisins nú, vegna þess að hann
talaði um hana.
Alfreð telur að trúnaðarbrest­
ur hafi orðið milli OR og lánveit­
enda. Auk þess að allt sé þetta vit­
leysa, því „það kom ekki fram að
orkuveitan hefur óhreyfða lána­
línu upp á 8 milljarða“. Orkuveitan
hefði sem sagt geta skuldsett sig út
úr skuldavandræðunum.
Alfreð og Kjartan halda því
fram að vandræði Orkuveitunn­
ar nú megi ekki síst rekja til þess
að forstjórar OR og fjármálastjór­
inn Anna Skúladóttir voru látin
sæta ábyrgð á slæmri stöðu fyrir­
tækisins. Þau hafi verið í svo góð­
um tengslum við lánveitendur og
getað útvegað lán. Í fyrra, þegar
alvarleg vandræði Orkuveitunnar
voru ljós og fyrirséð að almenning­
ur fengi sendan reikninginn, ákvað
Anna fjármálastjóri að eðlilegt
væri að Orkuveitan keypti 8 millj­
óna króna jeppa handa henni. Það
og hörmuleg staða fyrirtækisins
ætti að vera nóg til að segja henni
upp, en sú hugsun samræmist ekki
gildismati Kjartans og Alfreðs.
Það þarf að skoða yfirlýsing­
ar Alfreðs, Kjartans og Guðlaugs
Sverrissonar í samhengi. Gildin
sem þeir byggja á eru hluti af hinu
stökkbreytta gildismati sem kaf­
færði Íslendinga í skuldum. Allt
miðaðist við að halda skuldatrygg­
ingarálaginu lágu svo við gætum
tekið lán. Æðsta dyggðin var að há­
marka veðhæfni svo hægt væri að
taka lán. Þetta var ofar sannleikan­
um og ofar hinni heilbrigðu skyn­
semi, að varast að safna skuldum
og reyna að borga þær niður. Sam­
kvæmt góðærisgildunum er mikil­
vægara að láta fólk halda að allt sé
í lagi, en að gera svo að allt verði í
lagi. Því þarf ekki að taka á ömur­
legri fjárhagsstöðu Orkuveitunn­
ar og gera hana fjárhagslega sjálf­
bæra, heldur er mikilvægast að
gera henni kleift að skuldsetja sig
meira.
Helsta einkenni gildismats góð­
ærisins er afneitunin á sannleik­
anum og ábyrgðinni. Hún sást hjá
íslenskum og erlendum banka­
mönnum sem lifa nú á milljarða­
bónusum sem þeir fengu fyrir að
knésetja hagkerfið á Vesturlöndum
og senda reikninginn á almenn­
ing. Þessi afneitun sannleikans
og ábyrgðar gengur nú aftur í líki
Kjartans og Alfreðs, sem sannar lega
stýrðu Orkuveitunni inn í núver­
andi vandræði. Þeir vilja sannfæra
okkur um að fylgja andskynsömu
gildismati þeirra enn dýpra í fenið.
Bjarni Bjarnason kemur hins
vegar eins og ferskur vindur í stól
forstjóra Orkuveitunnar, sem var
morknaður eftir pólitíska forvera
hans. Við eigum ekki að venjast því,
en Bjarni segir satt. Hann upplýs­
ir að 14 milljarða króna hagnaður
Orkuveitunnar í fyrra sé bara töl­
ur á blaði vegna gengisbreytinga.
Blekkingin um að tölur á blaði séu
raunveruleg verðmæti er meinið
sem étur hagkerfi Vesturlanda að
innan. Bankarnir og stjórnvöld
breyttu skilgreiningunni á því hvað
væru verðmæti og bókfærðu það
sem hagnað. En fiskunum fjölgaði
ekkert í sjónum þegar kvótinn var
bókfærð eign og þegar hann var
veðsettur fyrir láni.
Við lifðum í lygi. Við gerðum
samning við djöfulinn. Við yfir­
gáfum góð gildi í blindri von um
auðfenginn gróða. Vandi okkar er
ósjálfbær fíkn í lán. Blekkingin er að
gjalddaginn komi aldrei. Púkarnir á
öxlinni segja okkur að leysa skulda­
vanda okkar með meiri skuldum.
Það er kominn tími til að banda
þeim burt, horfa á sannleikann og
ná stjórn á tilveru okkar.
Með inngöngunni í EES tóku Íslend­
ingar á sig ýmislegt sem umdeilanlegt
er að minnsta kosti frá sjónarhóli mín­
um. Eitt er það sem ég tel hafa orðið
til mikils ills en það er regluverk það
sem tekið var upp og kallað frjáls sam­
keppni. Í okkar fámenna þjóðfélagi tel
ég oft henta betur opinberar reglur og
þar með opinbert verðlag á þýðingar­
mestu nauðsynjum.
Málamyndamunur
á verðlagningu
Eldsneyti var sett frjálst og samtök
eldneytissölu um verð bönnuð. Hver
er svo hagnaður neytenda af þeirri
ákvörðun? Ég tel hann nánast engan
og helst hefur hin svokallaða frjálsa
samkeppni um eldsneytisverð orðið til
þess að almenningur veit ekkert hvert
hann á að fara til þess að njóta hverju
sinni lægsta verðs. Olíufélögin þykjast
vera í samkeppni, en við hvern? Öll
sem eitt hækka þau verð sitt á elds­
neyti svo að segja á sömu klukku­
stundinni. Verðið er að vísu ekki alveg
hið sama hjá þeim öllum enda er það
nánast bannað af Samkeppnisstofn­
un. Málamyndamunur er á verðlagn­
ingunni og þá koma til margs konar
afslættir, punktasöfnun, aukakrónur
eða hvað allt ruglið nú heitir. Síðan
koma afslættir sem stofnanir eða fyrir­
tæki njóta og loks afslættir til félaga í
hinum og þessum félögum og oft eru
þeir bundnir við tiltekna bensínstöð.
Það er með öðrum orðum ekki sama
hvort maður er félagi í FÍB, FRAM,
KR, Fornbílaklúbbnum eða jafnvel í
Músavinafélaginu. Öll gætu þessi fé­
lög ofan í kaupið verið aðeins með af­
slátt á einni bensínstöð.
Enginn veit sitt rjúkandi ráð
Niðurstaðan er sú að ef einhver, sem
álitinn er fylgjast vel með verðlagn­
ingu eldsneytis er spurður hvert eigi
nú að fara til þess að kaupa ódýrasta
bensínið, getur svarað þessu með
vissu, kemur í ljós að eldsneytiskostn­
aðurinn við að aka á þá stöð nemur
mun hærri upphæð en sparast. Verð­
lagningin og frelsi hennar veldur því
að enginn veit sitt rjúkandi ráð varð­
andi innkaup sín á eldsneyti.
Bann Neytendastofu við því að
framleiðendur formerki vöru til sölu í
verslunum veldur því að miklu vanda­
samara er fyrir neytendur að átta sig á
því hvar ódýrast er að kaupa tiltekna
vöru. Í stað þess að vernda neytendur
er seljendum með þessu veitt nánast
veiðileyfi á neytendur. Allt frelsið í við­
skiptum er í raun orðið að eins kon­
ar frelsi seljenda til þess að ræna við­
skiptavini, vegna ruglsins um frjálst
verðlag. Þetta kemur skýrt í ljós þessa
dagana frá þeim ræningjum sem
ákveða sér sjálfir laun í skilanefndum
bankanna. Hjá þeim gilda reglurnar
um frjálsa álagningu útseldrar vinnu
og það nýta sér hrægammar íslensks
þjófafélags.
Samkeppni eða hvað?
Aðsent
Kristinn
Snædal