Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2012, Blaðsíða 28

28 Fréttir 4.–10. apríl 2012 Páskablað
Þ
ó okkur hafi ekki ennþá
tekist að breyta lögunum
þá hefur okkur tekist að
vekja athygli á málefninu,
sem er mjög mikilvægt.“
Þetta segir þingmaðurinn Andrej
Hunko sem hefur undanfarið bar-
ist gegn njósnum evrópskra lög-
regluyfirvalda um meðlimi í frjáls-
um félagasamtökum [e. social
movements]. Hunko, sem er þing-
maður Die Linke, systurflokks VG
í Þýskalandi, hefur áhyggjur af því
að slíkar njósnir séu að færast í
aukana. Þá sérstaklega vegna þess
að pólitískar hreyfingar á vinstri-
væng stjórnmálanna virðast sífellt
oftar vera settar í flokk „vinstrisinn-
aðra öfgahópa og hryðjuverkasam-
taka“ sem „þurfi“ að fylgjast grannt
með.
„Ég hef áhyggjur af þróun þess-
ara mála. Ég er algjörlega á móti
því hvernig alþjóðlegir aðgerðas-
innar eru kerfisbundið gerðir að
glæpamönnum.“ Hunko sem situr
í nefnd Evrópuþingsins um efna-
hags- og peningamál, bendir með-
al annars á að verið sé að vinna
að því að samræma lög aðildar-
ríkja Evrópusambandsins þannig
að lögreglu njósnarar eins aðildar-
ríkis geti starfað í öðru án þess að
þurfa til þess sérstakt leyfi eins og
verið hefur til þessa. Telur hann
þetta grafa undan starfi frjálsra
félagasamtaka í álfunni. „Allt er
þetta að gerast mjög hratt og án
þess að nokkur upplýst umræða
fari fram um málið, hvorki á með-
al þingmanna þjóðþinganna né
heldur Evrópuþingsins, og hvað þá
almennings þessara landa.“ Blaða-
maður DV hitti Hunko á skrifstofu
hans í þýska þinginu í upphafi
marsmánaðar.
Heimilt að njósna á Íslandi
Blaðamanni var í fyrstu neitað um
inngöngu í þýska þingið þar sem
hann gleymdi vegabréfinu. Í mót-
tökunni sat kona sem hristi höf-
uðið ströng á svip og sagðist ekkert
geta gert til þess að hjálpa. Þar sem
blaðamaður stóð áttavilltur í and-
dyri hússins mætti honum bros-
mildur, hávaxinn og síðhærður mað-
ur. Göngulag hans var lauflétt, hárið
grátt en sítt, og fyrr en varði var búið
að opna dyrnar og hann benti blaða-
manni að ganga inn. Eftir viðkomu í
gegnumlýsingartæki öryggisvarð-
anna var gengið af stað og Hunko
sagði aðeins frá þinghúsinu, þessari
víðu álmu sem gleypti hann sjálfan
og blaðamann á meðan gengið var
upp stigana í átt að skrifstofu hans.
Þeir lesendur DV sem fylgst
hafa með umfjöllun blaðsins um
mál breska njósnarans og undir-
róðurmannsins [e. agent provoca-
teur] Mark Kennedy kannast ef til
vill þegar við Andrej Hunko. Hann
hefur ítrekað haldið máli Kennedys
á lofti í Evrópu og knúið á um að fá
svör, bæði í þýska þinginu sem og á
Evrópuþinginu. Til upprifjunar má
nefna að Mark Kennedy, sem kall-
aði sig Mark Stone, fór meðal ann-
ars huldu höfði á meðal umhverf-
isverndarsinna Saving Iceland við
Kárahnjúkavirkjun. Þar sem hann
fylgdist með skipulagningu þeirra,
tók upp samræður, skrásetti og safn-
aði upplýsingum sem hann síðan
kom til breskra lögregluyfirvalda og
mögulega íslenskra.
Í umfjöllun DV um málið í maí
í fyrra sem birt var undir fyrirsögn-
inni „Heimilt að njósna um Saving
Iceland“ kom fram að Kennedy
hefði verið heimilt, samkvæmt ís-
lenskum lögum, að njósna um Sav-
ing Iceland. Sú umfjöllun var aldrei
hrakin af íslenskum lögregluyfir-
völdum. Hunko er þeirrar skoðunar
að lögreglan hér hafi, rétt eins og í
Þýskalandi, vitað af Kennedy.
Skemmdarverkalögregla
Í símaviðtali við DV fyrir um ári
sagði Hunko meðal annars að hann
teldi mál Kennedys vera tákn um
þá ógn sem nú stafaði að frjálsum
félagasamtökum í álfunni.
Þegar blaðamaður hitti hann
nú ári síðar, ítrekaði hann að hann
bæri ennþá sömu áhyggjur í brjósti.
Lögregluyfirvöld í Þýskalandi og
fleiri löndum hefðu í raun stuðlað
að ólöglegum aðgerðum mótmæl-
enda með því að notast við und-
irróðursmenn eins og Kennedy.
Þingmaðurinn biðlaði í fyrra til ís-
lenskra stjórnvalda um að komast
til botns í starfsemi Kennedys hér
á landi. Í bréfi hans kom fram að
Kennedy hefði meðal annars fram-
ið skemmdarverk á mótmælum í
Þýskalandi og þar með brotið lög
sem og gegn þýskum lögreglusam-
þykktum. Mögulegt er að hann hafi
gert slíkt hið sama hér á landi en
slíkt hefur aldrei fengist staðfest.
Aðferðir eins og þessar eru
þekktar á meðal undirróðursmanna
og eru til þess gerðar að hafa áhrif á
þróun mótmæla, oft til að ýta und-
ir óróa á mótmælum og til að sverta
málstaðinn. Umræða um slíka und-
irróðursmenn verður sífellt algeng-
ari hjá þeim sem taka þátt í sam-
félagslegri baráttu á Vesturlöndum
en afar sjaldgæft er að það takist að
sanna slíkt enda um hrein og klár
lögbrot að ræða — eitthvað sem lög-
regla flestra ríkja vill helst ekki vera
bendluð við. Hunko bendir hins
vegar á að hér sé um staðfest tilfelli
að ræða, og skjalfest, og með því að
að skoða það sé hægt að átta sig á
víðara samhengi hlutanna. „Það var
í raun frábært að Kennedy-málið
skyldi koma fram í dagsljósið því að
núna erum við með staðfest dæmi
um hvaða aðferðum sé beitt. Ég
held hins vegar að það sé löng bar-
átta fram undan.“
„Skrumskæling lýðræðisins“
„Með því að koma undirróðurs-
mönnum fyrir í frjálsum félaga-
samtökum þar sem þeir hafa bein
áhrif á aðgerðir hópanna eru við-
komandi ríki í raun komin í það að
skipuleggja aðgerðir pólitískra and-
ófshópa. Þannig geta þau haft áhrif
á aðgerðirnar og til að mynda svert
ýmind hópanna út á við með því
að fremja lögbrot, eins og í tilfelli
Kennedys. Þá erum við í raun farin
að horfa upp á algjöra skrumskæl-
ingu lýðræðisins en það tel ég vera
risastórt vandamál,“ segir Hunko
sem hafði þegar miklar áhyggjur af
þessari þróun áður en mál Kenne-
dys komst í hámæli í upphafi síðasta
árs. Það var ekki fyrr en í kjölfarið á
þeim uppljóstrunum sem alþjóðleg-
ir fjölmiðlar fóru að fjalla um slíkar
lögreglunjósnir í víðara samhengi.
Hunko segist á sínum tíma hafa
reynt að vekja athygli þýskra fjöl-
miðla á Kennedy-málinu en það
hafi ekki verið fyrr en breska blaðið
The Guardian byrjaði að fjalla um
málið sem þýskir fjölmiðlar tóku við
sér. „Þannig að við þurftum á bresku
miðlunum að halda til þess að nálg-
ast þýsku miðlana, sem er svolít-
ið sérstakt,“ segir Hunko og bendir
á að Kennedy-málið hafi í upphafi
vakið fólk til alvarlegrar umhugs-
unar um njósnir lögreglunnar í lýð-
ræðissamfélögum. Nú séu hins veg-
ar flestir orðnir værukærir á nýjan
leik. Í kjölfar Kennedy-skandalsins
kom meðal annars fram að deildin
sem hann starfaði hjá innan bresku
lögreglunnar hefði verið leyst upp.
Þetta segir Hunko dæmi um hvernig
ryki sé slegið í augun á almenningi.
Í kjölfarið hafi einfaldlega verið sett
upp önnur deild innan lögreglunnar
sem sinni nákvæmlega sama hlut-
verki.
Upplýsingjagjöf ábótavant
„Þrátt fyrir að mál Kennedy hafi
farið hvað hæst þá er það engan
veginn eina dæmið um slíkar lög-
reglunjósnir,“ segir Hunko jafnframt
og tekur fram að sambærileg tilfelli
hafi þegar komið fram í Þýskalandi.
Þá hafi Kennedy sjálfur viðurkennt
að hann vissi um fleiri njósnara
að störfum víðs vegar um Evrópu.
Hunko segir að skýrar reglur um
upplýsingagjöf á þýska þinginu hafi
hjálpað honum og samflokksmönn-
um hans að nálgast upplýsingar um
málið. Þannig hafi meðal annars
verið hægt að opinbera það að Mark
Kennedy starfaði í Þýskalandi með
fullri vitneskju þýskra lögregluyfir-
valda. „Vandinn er hins vegar sá að
það er mun erfiðara að nálgast slík-
ar upplýsingar úr Evrópuþinginu,“
segir Hunko og bætir við að þar sé
nú verið að undirbúa smíði nýrrar
reglugerðar um samstarf evrópskra
lögregluembætta á sviði sambæri-
legra njósna. „Ég álít eitt af mínum
hlutverkum vera að koma þessum
upplýsingum fyrir sjónir almenn-
ings.“
Þingmaðurinn er þeirrar skoð-
unar að allt útlit sé fyrir að íslensk
lögregluyfirvöld hafi – rétt eins og
þau þýsku – vitað af veru Kennedys
hér á landi og starfi hans við að afla
upplýsinga um aðgerðasinna. Þessu
hafa íslensk lögregluyfirvöld ekki
hafnað en í skýrslu ríkislögreglu-
stjóra sem birt var í maí í fyrra kom
meðal annars fram að lögregluyfir-
völdum væri „ekki kleift, út frá þeim
gögnum“ sem væru til staðar, að
skera úr um hvort njósnarinn hefði
verið hér á landi „í samvinnu eða
með vitund íslensku lögreglunnar.“
n Þýski þingmaðurinn Andrej Hunko segir evrópsk lögregluyfirvöld stefna leynt og ljóst að auknu eftirliti með aðgerðasinnum
„Alþjóðlegir aðgerðasinnar
gerðir að glæpamönnum“
„Þetta er kannski
ekki lengur á allra
vitorði en það er samt
staðreynd, og skjalfest,
að svona hafa lögreglu-
yfirvöld á Vesturlöndum
starfað alla 20. öldina.
Andrej Hunko Hefur áhyggjur af auknu samstarfi lögregluyfirvalda í Evrópu í tengslum við njósnir um pólitískar hreyfingar.
Hryðjuverkasamtök Andrej Hunko hefur áhyggjur af þeirri þróun að pólitískar hreyfingar
á vinstrivæng stjórnmálanna verði sífellt oftar flokkaðar sem hryðjuverkasamtök.
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is