Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2012, Blaðsíða 34

34 Fréttir 4.–10. apríl 2012 Páskablað
A
ðildarríki
Evrópusambandsins
eru skyldug til að flýta
klukkunni um klukkutíma
á tímabilinu frá síðasta
sunnudegi í mars til síðasta
sunnudags í október. Með aðild að
ESB yrði Ísland einnig að taka upp
sumartíma nema ef samningar
næðust um annað. Raunar eru
Íslendingar þegar á undanþágu en
tilskipun um innleiðingu sumartíma
varð hluti af EES-samningnum árið
2001. Líklegt verður að teljast að
samninganefnd Íslands fari fram
á áframhaldandi undanþágu frá
ákvæðum um sumartíma.
Óákveðnir Íslendingar
Síðast hættu Íslendingar að skipta á
milli sumar- og vetrartíma árið 1968.
Þá hafði þeirri reglu verið fylgt í þrjá
áratugi. Venjan var að flýta klukkunni
um eina stund að vori en seinka
henni aftur að hausti. Íslendingar
höfðu þó áður tekið ákvörðun um
breytingu á klukkunni enda lög um
samræmda klukku ekki nema rétt
rúmlega aldar gömul. Árið 1907 voru
lög um samræmdan tíma fyrst sett.
Skyldu þá allar klukkur á landinu
vera stilltar á tíma einni klukkustund
á eftir tíma í Greenwich. Áður höfðu
tímasetningar hér á landi verið
nokkuð breytilegar en til að mynda
var klukkan ekki nákvæmlega það
sama á Akureyri og í Reykjavík. Síðan
þá hafa Íslendingar margsinnis tekið
ákvörðun um breyttan tíma. Eftir
breytinguna 1968 eru Íslendingar nú
á stöðugum sumartíma.
Vildu samræmi við Evrópu
Hópur þingmanna lagði árið 2001 til
að hér á landi yrði tekinn upp tími í
samræmi við tilskipun Evrópusam-
bandsins um samræmdan sumar-
tíma í aðildarríkjunum. Frumvarpið
hafði þá ítrekað verið lagt fram en
ekki hlotið þinglega meðferð. Var
þar miðað við að sumartími hæf-
ist klukkan eitt eftir miðnætti síð-
asta sunnudag í marsmánuði, þegar
klukkunni yrði flýtt um eina klukku-
stund. Sumartíma átti sömuleiðis
að ljúka klukkan eitt eftir miðnætti
síðasta sunnudag í október þeg-
ar klukkan yrði færð til baka. Það
var Vilhjálmur Egilsson, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins, og núver-
andi framkvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins sem var frummælandi
tillögunnar.
Grætt í myrkri og grillað í birtu
„Fólk hefði mun betri tækifæri
til þess að njóta útiveru eftir
að vinnudegi lýkur og þannig
yrðu lifnaðarhættir almennings
heilbrigðari. Þetta hefur
tvímælalaust hvetjandi áhrif á
viðskiptalíf, götulíf og allt mannlíf á
Íslandi á sumrin og ferðaþjónustan
nyti góðs af. Íþróttafólk hefði
einnig hag af sumartíma, jafnt
keppnisfólk sem áhugamenn, þar
sem birtu nyti lengur fram á kvöld
síðsumars og snemma hausts.
Sumartíminn kæmi sér t.d. vel fyrir
skipulagningu knattspyrnuleikja
og golfáhugamenn gætu betur
stundað íþrótt sína. Ekki síst hefði
sumartími góð áhrif á mannlífið
á hinum fjölmörgu stöðum á
landsbyggðinni sem eru undir eða
milli hárra fjalla. Þar hafa margir
takmarkaða möguleika til að
njóta sumarsins því að sólin hefur
horfið af sjóndeildarhringnum
þegar vinnudeginum lýkur,“ segir í
greinargerð með frumvarpinu.
Upptaka sumartíma með þeim
hætti sem síðast var lagt til árið
2001 hefði þýtt að á sumrin verður
sólin hæst á lofti um klukkan
hálfþrjú á daginn á vesturhluta
landsins. „Þetta þýðir að dagurinn
er tekinn fyrr og vinnutíma lýkur
fyrr en á vetrum,“ segir í greinargerð
frumvarpsins sem ekki fékk
efnislega umfjöllun á þinginu það
skiptið sem áður.
Aðrir vilja bjartari morgna
Í lok árs árið 2010 lagði hópur þing-
manna allra flokka fram þingsálykt-
unartillögu um seinkun klukkunnar.
Hefði tillagan gengið eftir hefði það
komið til kasta ríkisstjórnarinnar að
semja frumvarp um seinkunina. Rök
þingmannanna voru meðal annars
að tíminn hér á landi væri raunar
rangt skráður miðað við gang sólar-
innar. „Í stað þess að sól sé hæst á
lofti um hádegisbil er sól á Íslandi
hæst á lofti í Reykjavík að meðal-
tali kl. 13.28 og á Egilsstöðum hálf-
tíma fyrr. Verði klukkunni varanlega
seinkað um eina klukkustund, eins
og tillaga þessi gerir ráð fyrir, yrði
sól hæst á lofti í Reykjavík að jafn-
aði klukkan hálf eitt og á Egilsstöð-
um í kringum tólf, eins og eðlilegt er,“
segir í greinargerð með tillögunni. Þá
segir að raunar sé enn nótt þegar Ís-
lendingar fari til vinnu klukkan átta
á morgnana. „Vegna þessarar tíma-
skekkju á Íslandi kannast líklega
flestir Íslendingar við þá nöpru til-
finningu að þurfa að vakna til vinnu
eða skóla í svartamyrkri stóran hluta
ársins,“ segir ennfremur í greinargerð
frumvarpsins.
Hagsmunir atvinnulífsins ráða för
„Í hinu langa skammdegi á
Íslandi eru flestir innandyra þá
fáu tíma sem einhverrar birtu
nýtur. Þeir einstaklingar sem
viðkvæmastir eru fyrir skorti á ljósi
geta þá þróað með sér svokallað
skammdegisþunglyndi,“ skrifaði
Andrés Magnússon geðlæknir í
Fréttablaðið um málið á sínum
tíma. Hann sagði þá að klukkan hér
á landi væri ekki stillt í samræmi við
líkamsklukku. „Þetta er óhollt og vitað
er að t.d. vaktavinnufólk sem stöðugt
er að hringla með dægursveiflur
sínar, lifir skemur en aðrir,“ segir
Andrés. „Þetta fyrirkomulag, að láta
Íslendinga vakna einum og hálfum
tíma fyrr en þeim er eiginlegt, er
gert með „hagsmuni atvinnulífsins“
að leiðarljósi. Er ekki einfaldast að
þeir fáu viðskiptajöfrar sem þurfa
að vera í stöðugu símasambandi við
skrifstofur í nágrannalöndum okkar
vakni bara sjálfir fyrr á morgnana
án þess að þurfa að gera það að
vandamáli allrar þjóðarinnar?“
Hressari unglingar
„Allir sem eiga unglinga kannast
við að þeir séu oftast algjörir
svefngenglar stóran hluta vetrar,“
segi Guðmundur Steingrímsson
þingmaður Bjartrar framtíðar sem
var frummælandi tillögunnar.
Einkennin sem Guðmundur talar um
kallast fasaseinkun í svefni. Líkams-
klukka unglinganna er þá úr takt
við klukku samfélagsins. Það lýsir
sér meðal annars með þeim hætti
að einstaklingur fer seint að sofa
en vaknar ekki fyrr en um miðjan
dag. Guðmundur segir rannsóknir
hafa sýnt að það hafi verulega slæm
líkamleg áhrif að búa við klukku sem
sé úr takt við gang sólarinnar. Þótt
rök séu fyrir því að bjartari kvöld séu
eftirsóknarverð í tengslum við útiveru
á kvöldin, golf og grill. „Þess vegna er
til sumartími víða. Það er til að spara
birtu fyrir eftirmiðdegið yfir sumarið,“
segir Guðmundur. Ekki er gert ráð fyrir
sérstökum sumartíma í þingsályktun
hans og Róberts Marshall sem
einnig var frummælandi tillögunar.
Guðmundur boðar að þingsályktun
um seinkun á klukkunni verði aftur
lögð fram á næsta þingi.
Evrópusambandið vill
íslenskan sumartíma
n Aðildarlönd ESB verða að taka upp sumartíma n Ísland þegar á undanþágu vegna EES
Atli Þór Fanndal
blaðamaður skrifar atli@dv.is
Andrés Magnússon geðlæknir
Skrifaði árið 2010 grein þar sem hann hvatti
til þess að Íslendingar færðu klukkuna aftur.
Guðmundur Steingrímsson alþingis-
maður Mælti fyrir þingsályktunartillögu
þess efnis að klukkunni hér á landi yrði
seinkað til samræmis við gang sólarinnar.
Vilhjámur Egilsson, framkvæmda-
stjóri SA Sem þingmaður mælti Vilhjálmur
ásamt hópi þingmanna fyrir frumvarpi um
flýtingu klukkunnar til hags fyrir íslenskt
atvinnulíf.
Evrópuþingið Samræmt
upphaf og endir sumartíma
er hluti af aðildarsamningum
Evrópusambandsins.
„Allir sem eiga
unglinga kannast
við að þeir séu oftast
algjörir svefngenglar
stóran hluta vetrar.
Guðmundur Steingrímsson