Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.2012, Blaðsíða 30

seinna var það farið á hliðina. Við
reyndum að bjarga því sem hægt var
að bjarga en til einskis.
Þegar áhlaupið var gert átti Ávöxtun
útistandandi skuldir og ég réð ekki
lengur við aðstæðurnar. Á þessum
tíma var þetta eitt stærsta fyrirtækið
á landsvísu og tapið varð mikið þegar
fyrirtækið varð gjaldþrota. En þessu
var stjórnað af öðrum og þeir þurftu
aldrei að taka neina ábyrgð á því,“ segir
Ármann og vill meina að hér hafi bak-
ari verið hengdur fyrir smið.
Erfitt að mæta fólki
Svarið við því hvort hann hafi ekki ver-
ið sekur, átt sinn þátt í að svona fór,
er svona: „Ég meina hver er sekur og
hver er saklaus? Við getum orðað það
sem svo að þetta var ódrengileg aðför
að mér og mannorði mínu, það var
ódrengilegt að draga mig í gegnum
réttarkerfið og dæma mig fyrir aðstæð-
ur sem ég réð ekki við. Það er alltaf
hægt að finna eitthvað á þig og segja
að þú sért sekur.
Ég var að reyna að reka fyrirtæk-
ið á heiðarlegan máta. Ég var ekki að
ræna fyrirtækið að innan eða koma
peningum fyrir annars staðar. Ég tók
ekki krónu út úr fyrirtækinu. Heimil-
ið, listaverkin, bíllinn, það var allt tekið
upp í þrotabúið. Ég stóð eftir gjörsam-
lega eignalaus maður, svo mikill öreigi
að ég var peningalaus, heimilislaus og
bíllaus. Hvað viljið þið meira?“ spyr
hann og svipurinn ber þess merki að
þessi maður hefur upplifað vonleysi,
depurð og uppgjöf.
Aðspurður hvort það hafi ekki ver-
ið erfitt að horfast í augu við fólk sem
tapaði peningum á Ávöxtun bendir Ár-
mann á að það sé alltaf verið að stela
peningum af fólki. „Ég kom inn í við-
skiptaumhverfi þar sem bankarnir
rændu fólk. Við vildum breyta rang-
lætinu í réttlæti og það gekk vel til
þess að byrja með. En það var auðvit-
að mjög erfitt að standa frammi fyrir
því að sparifjáreigendur hefðu tapað
fé. Fólk reiddist en þegar ég gekk frá
gjaldþrota fyrirtæki án þess að hagnast
um krónu á því þá leit ég svo á að ég
væri með hreint borð og hreina sam-
visku.“
Missti heimilið fyrst
„Frá fyrsta degi þá gerði ég mér grein
fyrir því hvað myndi gerast,“ segir Ár-
mann og skenkir sér aftur í bollann.
„Þannig að ég sagði við sjálfan mig:
„Ármann, þú ert búinn að sýna þjóð-
inni svo flottan stíl og nú skalt þú sýna
þjóðinni að þú getir gengið í gegnum
þessa erfiðleika með stæl.“ Ég ákvað að
gefa aldrei neinum tækifæri til þess að
sjá mig niðurlútan, þannig tókst mér
að halda áfram þar til ég náði loks tök-
um á aðstæðum, breytti um stefnu og
fór að skrifa. Það skipti mig mestu máli
að halda reisn og sýna hver Ármann
Reynisson er í raun og veru. Ég get sagt
ykkur það að ég get verið svo harður
húsbóndi við sjálfan mig að svona rak
ég mig í gegnum allan þennan djöful-
gang þrátt fyrir mannsorðsmorð. Ég
var staðráðinn í því að láta ekki slá mig
niður þótt þetta væri svo mikið drama
að ég þyrfti á öllum mínum sálarkröft-
um að halda til þess að standast það.
Auðvitað þurfti ég líka að glíma við
reiði og niðurlægingu og allt það,“ seg-
ir Ármann sem reyndi að fá útrás með
því að ganga, lesa, fara á tónleika og
lifa þessu listræna lífi sem honum var
svo kært.
Það var hans gæfa að eiga góða að,
foreldrar hans stóðu þétt við bakið á
honum og þegar hann lítur til baka
sér hann að það voru þeir sem björg-
uðu honum. „Foreldrar mínir voru
mjög sterkir. Stundum fengu þeir nú
að heyra það. Það komu alltaf móment
þar sem ég þurfti að tala út en yfirleitt
hafði ég nokkuð góða stjórn á reiðinni.“
Ármann varð gjaldþrota eft-
ir að fyrirtækið féll og það fyrsta sem
hann missti var heimilið. „Bústjórinn
byrjaði á því að selja heimilið mitt og
senda mér sölusamning með upplýs-
ingum um hvenær nýir aðilar tækju
við. Það var byrjað á því viðkvæmasta.
En ég missti ekki bara veraldlega
hluti heldur litaði þetta öll samskipti,
nema við foreldra mína og að vissu
leyti systkini mín. Það flosnaði upp úr
vinasamböndum og ég einangraðist
heima hjá mömmu og pabba. Síðan
fór ég að leigja litla skonsu á Lauga-
veginum þar sem ég reyndi að aðhaf-
ast eitthvað. Erfiðast var að vera nánast
peningalaus. Það var á mörkunum að
ég stæði undir mánaðarlegum afborg-
unum af þessu húsnæði, staða mín var
nú ekki glæsilegri en það.“
Með sparislaufuna í fangelsi
Að lokum féll dómur og Ármann
var dæmdur í ársfangelsi. Hann hóf
afplánun á Kvíabryggju árið 1992,
rétt fyrir jólin. „Það var eins og að
koma inn í annan heim. Ég hafði
aldrei komið inn í eins fábrotið um-
hverfi og hitt fólk eins og það sem
ég sat inni með,“ segir Ármann sem
var enn staðráðinn í að láta ekkert
smána sig. „Eftir allt sem á undan
var gengið var það ákveðin hvíld að
komast inn á Kvíabryggju. Málinu
var loks lokið.“
Á Kvíabryggju var ekkert við að
vera og Ármann þurfti að hafa fyrir
tímanum sjálfur. Dagarnir fóru í það
að skrifa dagbækur, lesa bókmenntir,
hlusta á tónlist – aðallega klassíska,
ganga, skokka og nota líkamsræktar-
tækin. „Þetta var eins og nokkurs kon-
ar háskóladvöl. Ég notaði tímann til
þess að viða að mér þekkingu og las
mér til um efni sem mér fannst ég
ekki vita nægilega mikið um en sleppti
því alveg að lesa bækur um viðskipti,“
segir Ármann.
„Á sama tíma þá fylgdist ég með
þessum ógæfumönnum sem voru
þarna með mér, þarna voru morðingi,
nauðgari, kynferðisglæpamaður,
dópistar og dópsölumenn. Þið ætt-
uð að sjá andlitin, menn voru órakað-
ir og í druslum. Ég var innan um það
sem venjulega er kallað rusl. Mér var
bara hent í ruslakistuna en ég sagði
við sjálfan mig: „Ármann, allt í lagi, þú
ert í ruslakistunni en þú heldur alltaf
standard“, svo ég klæddi mig upp á
jólunum og var með mína sparislaufu.“
Þakklátur á Kvíabryggju
Þrátt fyrir að hann hafi skorið sig úr
þá segir hann að samfangar hans
megi nú eiga það að hann hafi aldrei
beinlínis orðið fyrir aðkasti. „Ég hafði
það þannig að ég hélt alltaf smá fjar-
lægð og hleypti þeim aldrei inn í her-
bergið mitt. En ég talaði við þá þegar
ég fann að það var móment til þess
og þeir voru tilbúnir til þess að ræða
málin. Þannig kynntist ég þeirra lífi
og í fyrsta sinn áttaði ég mig á því
hvað ég hafði átt gott líf, lífið hafði
leikið við mig og ég varð þakklátur
fyrir það. Það þurfti að draga mig
niður til helvítis til að ég áttaði mig
á því. Þá hugsaði ég með mér að ég
gæti bara sætt mig við að vera þarna í
ár og þakkað fyrir það.
Eins veitti ég því athygli að helvít-
ið fylgdi alltaf huganum. Við höfum
frjálsan huga og við getum stýrt hon-
um í hvaða átt sem við viljum. Þannig
að ég ákvað að festast ekki í því að ég
væri einhver tukthúslimur, líta bara
þannig á að ég væri bara í þessum að-
stæðum og reyna að gera gott úr því,
þannig að mér leið aldrei eins og ég
væri í fangelsi.“
Foreldrarnir misstu heilsuna
Að ári liðnu átti Ármann að ljúka af-
plánum en þegar það virtist ekki ætla
að ganga eftir þá herti Ármann upp
hugann og ákvað að taka örlögin í sín-
ar hendur. „Varnarlausari mann er
vart hægt að finna en fanga. Það vissu
embættismenn sem voru búnir að
finna ómerkilegt fjögurra ára gamalt
mál sem var óuppgert í réttarhöldun-
um og átti nú að fara með í gegnum
réttarkerfið. Á meðan átti ég að dúsa í
fangelsi og bíða rólegur eftir því að ég
myndi einhvern tímann losna út.
Ég tók því ekki þegjandi og hljóð-
alaust og ákvað að fara í hungurverk-
fall og fremja sjálfsvíg væri málið enn
óleyst að þremur sólarhringum liðn-
um. Ég ætlaði að drekkja mér í fjör-
unni og var búin að finna besta stað-
inn til þess. Það var búið að rústa
fyrirtækið mitt, heimilið, mannorðið
og þegar það átti að halda áfram gat ég
ekki tekið því. Það var nóg komið og ég
ákvað að fara þessa leið.“
Hann segist hafa verið í geðshrær-
ingu og öskrað á þá sem reyndu að
ræða við hann. „Þegar það er ekki
lengur hægt að tala við fólk getur þú
ekkert annað en gargað á það, þá fer
það loks að skilja þig. Það var meira
að segja sendur geðlæknir á mig og
sömuleiðis prestur staðarins. Ég ætl-
aði ekki að láta draga mig lengur á
asnaeyrunum. Ég vildi bara ljúka
þessu.
En níðingsverkið gekk fram af for-
eldrum mínum og reyndist þeim of-
viða. Þeir fundu fyrir heilsubresti enda
orðin langþreytt á illskunni sem son-
ur þeirra var beittur. Þetta bitnar alltaf
á nánustu ættingjum. Allt í einu fékk
móðir mín sykursýki og fyrir hjartað.
Þau brotnuðu bara saman.
Að lokum fór svo að ráðuneytis-
stjóranum í dómsmálaráðuneytinu
ofbauð ástandið og kom skikk á málið.
Seinna fékk ég að heyra að forstöðu-
maðurinn á Kvíabryggju taldi þetta
ljótustu endalok á fangavist sem hann
hafði orðið vitni að.“
Nýtt upphaf
Nú er Ármann búinn að klára kaffið úr
könnunni og nær í meira kaffi, skenk-
ir sér í þriðja bollann og býður upp á
meira konfekt. Á meðan segir hann
frá því af hverju hann ákvað að láta
lítið fyrir sér fara í þrettán ár eftir að
hann kom af Kvíabryggju. „Í fyrsta lagi
þá er ekki mikil reisn yfir því að vera
í fjölmiðlum á meðan maður gengur í
gegnum mikla erfiðleika því þá er hætt
við að maður segi eitthvað sem betur
hefði mátt kyrrt liggja. Eins gerði ég
mér grein fyrir því að ef ég væri á síð-
um blaðanna þá yrði þetta Ávöxtunar-
mál dregið upp aftur.
Til að byrja með voru erfileikarnir
svo miklir að ég varð að vera einn með
sjálfum mér, ég var ekki í neinu stuði
til þess að vera í kringum annað fólk.
Eftir að fangelsisvistinni lauk þá fór
ég smám saman að koma mér fyrir og
kynnast nýju fólki. En vitið þið hvað?
Ég sé ekki eftir neinum. Ég þekkti
þetta fólk og er þakklátur fyrir þann
tíma sem leiðir okkar lágu saman en
ég á enga samleið með því lengur. Mér
þarf ekki að sárna það þótt það hafi
gefið skít í mig. Ég hugsa bara jákvætt.
Auðvitað voru fyrstu árin erfiðust.
Það tók mig nokkur ár að verða alveg
laus undan reiðinni en það tókst þegar
ég fór að biðja fyrir fólkinu sem tók
þátt í þessu. Ég var alinn upp á trúar-
legum forsendum, afi minn var trú-
boði, og þegar þú þarft að takast á við
svona niðurlægingu ferðu ósjálfrátt að
leita aftur í ræturnar. Við hrunið skynj-
aði ég eitthvert afl sem stóð með mér.“
Varð að skrifa
Í bókinni kemur fram að Ármann hafi
heyrt raddir í fangelsinu sem sögðu
honum að hann yrði að skrifa til þess
að leiðrétta mál sín. Hann staðfestir
það og segir að um leið og hann hafi
byrjað að skrifa hafi hann fundið fyr-
ir því að það stæði einhver fyrir aftan
hægri öxlina á honum. „Allt í einu var
ég knúinn að skrifborðinu og þá var
eins og ég fengi himnasendingu yfir
mig.“
Árið 2001 kom fyrsta bókin út
og nú eru þær orðnar tólf. Ármann
er sáttur við afraksturinn, segir það
skrýtið að hann fái aldrei neina um-
fjöllun frá bókmenntaliðinu eða út-
hlutun úr starfslaunasjóði rithöfunda.
„Það eru einhverjir fordómar. Þegar
fyrsta bókin kom út gekk ég nánast á
vegg og fékk að heyra það að ég ætti
ekkert inni hjá fréttastofu RÚV. Það var
eins og fólk þyldi ekki að ég skyldi rísa
upp aftur. En smátt og smátt fóru fjöl-
miðlar að taka við sér.
Höfundur sem auglýsir aldrei
bækurnar sínar og er „late bloomer“
eins og ég getur ekkert verið ann-
að en þakklátur fyrir viðtökur eins
og ég hef fengið. Mér hefur tekist
að kynna nýja bókmenntagrein fyr-
ir þjóðinni og stimpla hana inn í ís-
lenskar bókmenntir á 21. öldinni,“
segir Ármann sem segist núorðið lifa
meira og minna af vinjettuútgáfunni
sem er alfarið í höndum hans. „Ég
get ekkert annað en verið ánægður
með það hvað bækurnar berast víða,
þær eru á bókasöfnum í New York í
vestri og Kalkútta á Indlandi í austri.
Þá hefur háskólinn sem hýsti kapp-
ræður Obama og Romney fyrir for-
setakosningarnar í Bandaríkjum,
Hofstra-University, keypt alla útgáf-
una. Um daginn sagði prófessor við
skólann mér að hann væri að vinna að
rannsóknum á þessu efni. Þannig að
ég er að fá viðbrögð frá bókmennta-
fræðingum á alþjóðavísu.“
Fann gleðina
Það sem meira er, hann var líka beðinn
um að kynna leikhús listamanna. „Ég
hlæ með sjálfum mér því ég hafði ekki
hugmynd um að ég gæti það. Á bak við
þessi kvöld stendur fólk sem er á með-
al þeirra flottustu af yngri kynslóðinni í
listaheiminum í dag. Er það ekki Guðs
gjöf fyrir mig að vera kominn innan
um svona skapandi fólk?“ spyr hann
með gleðiglampa í augum.
„Mér þarf ekki að sárna það sem á
undan er gengið. Mér hefur tekist að
sigla á ný mið. Á sínum tíma var ég
alltaf innan um eldra fólk og núna er
ég alltaf elstur,“ segir Ármann og bæt-
ir því hlæjandi við að á leikhús lista-
manna læðist þó alltaf einn og einn
á hans aldri sem kemur til þess að sjá
hvort hann sé að flippa út. Bróðir hans
mætti til að mynda á eitt kvöldið til
þess að kanna málin en Ármann hefur
líklega aldrei fengið betra hól frá bróð-
ur sínum en eftir það.
Þannig að þrátt fyrir allt er hann
sáttur, sáttur við farinn veg og sáttur
við stöðu sína í dag. „Ég get ekki ann-
að en verið glaður og hamingjusamur
yfir því hvað allt hefur farið vel og hvað
lífið er komið í jákvæðan farveg,“ segir
hann að lokum og kveður. n
30 Viðtal 9.–11. nóvember 2012 Helgarblað
„Ég stóð eftir sem
gjörsamlega
eignalaus maður, svo
mikill öreigi að ég var
peningalaus, heimilislaus
og bíllaus.
„Menn voru órakaðir
og í druslum.
Ég var innan um það sem
venjulega er kallað rusl.