Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.2011, Blaðsíða 22

22 | Fréttir 24.–26. júní 2011 Helgarblað
n OECD ráðleggur Íslendingum um stjórn landsins í nýrri skýrslu n Endurskipulagning skulda gengur
of hægt innan bankanna n Strandveiði og byggðakvótar óhagkvæmir n Ísland ætti að taka upp evru
Nægt svigrúm er innan bankanna til
að afskrifa skuldir fyrirtækja og heim-
ila, Íslendingar ættu að taka upp evru
og minnka stuðning til landbúnaðar-
ins. Þetta er á meðal þess sem fram
kemur í nýrri skýrslu Efnahags- og
framfarastofnunarinnar, OECD. Stofn-
unin tekur á ýmsum umdeildum mál-
um í íslensku samfélagi og leggst til að
mynda alfarið gegn byggðakvóta og
strandveiðum í fiskveiðistjórnun á Ís-
landi. Í skýrslunni er farið yfir marg-
vísleg viðbrögð íslenskra stjórnvalda
vegna fjármálakreppunnar. Íslenskt
efnahagslíf virðist á réttri braut sam-
kvæmt skýrsluhöfundum þó svo að
stórt verk sé enn óunnið.
Í skýrslunni er lögð áhersla á
áframhaldandi aðhald í ríkisfjármál-
um. Ef íslensk stjórnvöld fara eftir
slíkum ráðleggingum má vænta þess
að hvorki muni skattar lækka á næst-
unni né muni ríkið auka útgjöld sín
þegar betur horfir í ríkisfjármálunum.
Þess í stað ætti ríkið að safna forða til
að geta brugðist við óvæntum skakka-
föllum sem gætu dunið á hér á landi.
Ein af helstu hindrunum í vegi þess að
íslenskt efnahagslíf komist á skrið er
talið vera endurskipulagning skulda
heimila og fyrirtækja. Þar telur OECD
að bankarnir séu of hægfara en vís-
bendingar eru þó um að vænta megi
aukins hraða í þeim málum.
„Takið upp evru“
Íslendingar ættu að taka upp evru eins
fljótt og mögulegt er ef þeir ganga í Evr-
ópusambandið. Þetta er mat skýrslu-
höfunda þrátt fyrir að evran henti ekki
fullkomlega fyrir íslenska hagkerfið.
Upptaka evru myndi lækka raunvexti
á Íslandi og auka framleiðni. Efna-
hagsmál á Íslandi eru talin vera á réttri
leið eftir kreppuna en að ýmsu þarf að
huga á næstu árum til að vel verði að
verki staðið. Losa þarf íslenska hag-
kerfið undan þrýstingi aflandskrónu-
eigenda, áframhaldandi aðhald í
ríkisfjármálum er nauðsynlegt og end-
urheimta þarf þá sem eru atvinnulaus-
ir inn á vinnumarkaðinn.
Svigrúm til afskrifta
Íslensku bankarnir eru gagnrýndir
fyrir að taka of langan tíma í að end-
urskipuleggja skuldir fyrirtækja og
heimila. Þessi gagnrýni hefur áður
komið fram af hálfu Seðlabanka Ís-
lands en var vísað á bug af bönkun-
um sjálfum fyrir skömmu. Lán í van-
skilum hafa lítið minnkað í bókum
bankanna samkvæmt OECD, ein-
ungis úr 45 prósentum í 40 prósent af
bókfærðu virði lánasafna þeirra. Þetta
er staðreynd þrátt fyrir að bankarn-
ir hafi haft tvö ár til að endurskipu-
leggja skuldir þeirra sem eru í van-
skilum. Bankarnir hafa nægt svigrúm
til afskrifta án þess að slíkt hafi mikil
áhrif á lánasöfn þeirra, segir í skýrsl-
unni. Þetta er vegna þess að lánasöfn-
in eru metin á um 50 prósent af nafn-
virði þeirra.
Breytingar á Íbúðalánasjóði eru
lagðar til í skýrslunni en slíkt hefur
áður verið gert af hálfu OECD. Eins
og áður snúa þær að því að jafna sam-
keppnisstöðu annarra fjármálafyrir-
tækja við Íbúðalánasjóð. Til að mynda
er lagt til að ríkið rukki sjóðinn fyrir
ríkisábyrgðina sem hann nýtur í sinni
fjármögnun. Lagt er til að lögbundið
eiginfjárhlutfall sjóðsins verði fært í
sama horf og hjá öðrum fjármálafyrir-
tækjum. Lögbundið eiginfjárhlutfall
Íbúðalánasjóðs er í dag 2 prósent en
8 prósent hjá öðrum fjármálastofn-
unum. Ljóst er að það myndi kosta
ríkissjóð tugi milljarða að auka eigið
fé sjóðsins til jafns við aðrar fjármála-
stofnanir eins og tillögur OECD gera
ráð fyrir.
Breyta þarf reglum um lánastarf-
semi íslensku lífeyrissjóðanna og
ættu lánþegar að fá lán gegn veði í
eign þeirra sjálfra í sjóðunum. Með
þessu myndi útlánaáhætta sjóðanna
minnka. Ætla má að þeir sem ekki
eigi mikla eign í sjóðunum myndu
ekki geta fengið lán ef þetta verður að
veruleika. Lífeyrissjóðirnir hafa verið
í vandræðum undanfarin misseri þar
sem þeir eiga erfitt með endurskipu-
lagningu skulda. Því er að mati OECD
rétt að breyta lánafyrirkomulagi innan
sjóðanna.
Fram kemur í skýrslunni að íslensk
stjórnvöld ættu að íhuga sameiningu
Fjármálaeftirlitsins og Seðlabanka Ís-
lands því að það myndi styrkja eftirlit
með fjármálastofnunum hér á landi.
Stjórn Seðlabankans er gagnrýnd í
skýrslunni þar sem bankinn er sagður
stærsti beini kostnaðarliðurinn vegna
fjármálakreppunnar. Lánastarfsemi
seðlabankans er sögð hafa verið vafa-
söm. Lánveitingar til íslensku bank-
anna gegn haldlitlum veðum eru sögð
veðmál bankans og talin hafa kostað
íslenska ríkið um 13 prósent af lands-
framleiðslu.
Enga strandveiði
Allt tal um strandveiði og byggða-
kvóta er óhagkvæmt að mati OECD.
Fiskveiðistjórnun á Íslandi er sjálfbær
og arðsöm vegna kvótakerfisins, eins
og segir í skýrslunni. Það óréttlæti
sem hlaust af því að kvóta var úthlut-
að án endurgjalds í upphafi er ekki
hægt að bæta fyrir eftir á, samkvæmt
skýrslu OECD. Breytingin á kerf-
inu sem skýrsluhöfundar leggja til er
tvenns konar og miðar að því að ríkið
fái meiri tekjur af auðlindinni. Annars
vegar er lagt til að veiðigjald, stund-
um kallað auðlindaskattur, verði
hækkað en einnig að ákvörðun heild-
arkvóta verði breytt. Í stað þess að
miða við þann kvóta sem er líffræði-
lega sjálfbær ætti að ákvarða kvótann
með tilliti til þess að hámarka arð af
auðlindinni. Þetta myndi þýða að
heildarkvóti á hverju ári væri minni
en ráðleggingar Hafrannsóknarstofn-
unar segja til um.
Kostnaður við að vernda íslenskan
landbúnað er tvisvar sinnum meiri en í
Evrópusambandinu og hærri en í flest-
um öðrum OECD-löndum, eftir því
sem fram kemur í skýrslunni. Óbeinn
skattur á neytendur er 33 prósent sam-
anborið við átta prósent í Evrópusam-
bandinu. Lagt er til að ríkisstjórnin
minnki stuðning við landbúnaðinn
með því að afnema kvóta, tolla og gjöld
í landbúnaði og minnka aðrar tegund-
ir af framleiðslustyrkjum. Afleiðingar
þessa myndu verða lægra matarverð
auk þess sem þetta myndi færa aðföng
úr landbúnaði í aðrar greinar þar sem
þau myndu nýtast betur og stuðla að
aukinni landsframleiðslu.
Guðni Rúnar Gíslason
blaðamaður skrifar gudni@dv.is
„ Íslendingar ættu
að taka upp evru
eins fljótt og mögulegt
er ef þeir ganga í
Evrópusambandið.
bankarnir geta
víst aFskriFaÐ
n Lítil áhrif á lánshæfiseinkunn til
skemmri tíma
n Aukin óvissa um hvenær lánshæfis-
einkunn hækkar
n Aukin óvissa um efnahagsbata á
Íslandi
n Frestar endurkomu á alþjóðlega fjár-
magnsmarkaði
n Getur seinkað afnámi gjaldeyrishafta
n Getur hindrað erlenda fjárfestingu á
Íslandi
n Þrengir að fjárfestingum í raforku-
framleiðslu sem eru nauðsynlegar fyrir
aukna álframleiðslu
Afleiðingar
Icesave-neitunar Stjórnun fiskveiða
n Stjórnvöld ættu að hækka veiðigjald til að taka stærri hluta af núverandi hagnaði af
auðlindinni. Þetta myndi búa til tækifæri til að lækka aðra skatta sem eru óhagkvæmari.
Aukningin ætti þó ekki að ganga svo langt að grafa undan kvótakerfinu.
n Heildarkvótar ættu að vera ákveðnir með það að markmiði að hámarka hagnað af
fiskiauðlindinni. Stjórnvöld ættu að hækka veiðigjald til að sjá til þess að ríkið fái þessa
aukningu í sinn hlut.
n Stjórnvöld ættu að varast að gera breytingar á kvótakerfinu sem veikja það. Ekki ætti
að auka byggðakvóta og strandveiðar.
Stefna í ríkisfjármálum
n Gera umbætur á ríkisfjármálum varanlegar. Styrkja má umbæturnar með því að gera
ráðherra ábyrgari frammi fyrir þinginu ef ráðuneyti fara fram úr fjárhagsáætlunum.
n Auka ætti tekjuafgang ríkissjóðs í skrefum eftir 2013 svo að hægt verði að minnka
skuldir niður í stig sem gefur svigrúm til að bregðast við óvæntum efnahagsaðstæðum.
n Til að ná niður skuldum ríkissjóðs ætti ríkisstjórnin að taka upp reglur um jafnvægi í
fjármálum ríkisins.
Peningamálastefna
n Stjórnvöld þurfa að losa þrýsting vegna aflandskróna svo að hægt sé að afnema
gjaldeyrishöftin eins fljótt og mögulegt er.
n Seðlabankinn ætti að leggja meiri áherslu á stöðugt gengi til að stuðla að lágri
verðbólgu. Ríkisfjármál þurfa að styðja við þessa stefnu.
n Taka upp evru eins fljótt og mögulegt er ef Ísland gengur í ESB.
Breytingar á Íbúðalánasjóði
n Hækka lögbundið eiginfjárhlutfall Íbúðalánasjóðs til jafns við aðrar fjármálastofnanir.
n Setja Íbúðalánasjóð undir Fjármálaeftirlitið.
n Rukka Íbúðalánasjóð fyrir veitta ríkisábyrgð.
Endurreisn íslenska fjármálakerfisins
n Auka hvata fyrir banka til að endurskipuleggja skuldir þeirra sem eru í vanskilum
n Breyta lögum um útlán lífeyrissjóða. Lánþegar ættu að fá lánað með veði í eign sinni í
lífeyrissjóðnum.
n Sameina Seðlabanka Íslands og Fjármálaeftirlitið.
Ráð OECD til íslenskra stjórnvalda
Bankastjórarnir Stjórnendur bankanna
þriggja hafa nægt svigrúm til að afskrifa
hluta af skuldum fyrirtækja og heimila sam-
kvæmt skýrslu OECD. Sú vinna hefur gengið
of hægt hingað til.