Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.2011, Blaðsíða 26
hefur verið hótað að það tefji fyrir af-
greiðslu á okkar málum. Það er ein-
hver, sem kemur frá Reykjavík sem
tekur menn á teppið ef þeir tjá sig í
fjölmiðlum. Það er ekkert skrýtið að
menn missi vonina hérna. Ég er búin
að vera hérna í átta mánuði og ég hef
enga hugmynd um hvort mál mitt
verður skoðað á næstunni. Fólk verður
svo vonlaust hérna að það ætti ekki að
koma á óvart ef einhver sviptir sig lífi
hérna inni. Að sumu leyti væri kannski
betra að vera í fangelsi. Þar veit maður
þó hvað maður hefur gert af sér og líka
hve lengi maður á að sitja inni. Hérna
vitum við ekkert,“ segir Yassin í dag.
23 ára gamall Sómali að nafni Abdi-
matin Hassan Abdimalik bíður einnig
eftir fundi. Hann hefur verið á gisti-
heimilinu frá því í desember. „Maður
borðar og sefur og heldur sér síðan
uppteknum með því að spila fótbolta
inni á milli. Kannski fáum við einn
daginn að spila með einhverju liði á Ís-
landi,“ segir Abdimalik og brosir.
Aðspurður um vistina og aðstæður
á gistiheimilinu segir hann: „Ekki gott.
Ekki slæmt. Bara allt í lagi.“
Verður það leiðinlegt? „Já, alltof
leiðinlegt. Við fórum í íslenskunám
í vetur en nú er ekkert við að vera. Ég
veit ekki hvað maður á að gera.“
Aðspurður um lélegan tækjakost
segir hann: „Ég veit það ekki. Við segj-
um fólki frá þessu og það segir að það
muni laga þetta.“
Og er það ekki gert? „Nei. Sjáðu til,
við erum sex í álmunni þar sem ég er
en við höfum ekkert til að borða með.
Þegar við látum vita af þessu er okkur
sagt að eitthvað verði gert í málunum
en það er aldrei neitt gert.“
Hvað segja eigendurnir? „Þeir eru
ekki svo vingjarnlegir. Og satt best að
segja sjáum við ekki mikið af þeim.
Skilurðu?“
Fleiri flóttamenn hafa sagt mér frá
því að framkoma starfsfólksins sé á
stundum dónaleg og framkoma þess
jafnvel niðurlægjandi. Ég hef hins veg-
ar séð lítið af starfsfólkinu á meðan ég
hef verið hér.
Abdimalik tjáir mér að óvissan sé
mjög erfið. Hann viti aldrei hvort lög-
reglan muni koma næsta dag og senda
hann úr landi. Ég spyr hann hvort það
sé slæmt fyrir sálarlífið? „Já veistu,
maður vaknar á morgnana og ekk-
ert hefur breyst, allt er eins og það var.
Til að segja þér eins og er þá er maður
stundum svo þungur að maður íhugar
einfaldlega sjálfsvíg. Skilurðu?“
Hræðilegur flótti
Það er komið kvöld á Gistiheimilinu
Fit. Raz Mohammad frá Afganist-
an, sem ég hitti fyrr um daginn býð-
ur mér inn til sín. Herbergið er lítið,
varla meira en sex fermetrar, en það er
snoturt og á veggjunum hanga nokkur
málverk.
Mohammad hefur verið á gisti-
heimilinu í tvo mánuði. „Sestu, sestu,“
segir hann og spyr: „Hvernig hefurðu
það?“
„Ég hef það gott en þú?“
„Mjög gott. Ég talaði við manninn
hjá Útlendingastofnun og hann sagði
mér að koma aftur í næstu viku, þá fæ
ég kannski meiri upplýsingar.“
Mohammad opnar lítinn ísskáp,
sækir orkudrykk sem hann opnar og
leggur á borðið hjá mér, sem og lít-
inn hnetupoka. „Svona fáðu þér vinur
minn.“
Hann segist undanfarið hafa reynt
að halda sér uppteknum með því að
fara í ræktina, spila fótbolta og kíkja
á bókasafnið. „Ef þú heldur þér ekki
uppteknum á þessum stað þá er það
ekki gott, þá ertu alltaf fastur á sama
staðnum, í sama herberginu.“
Mohammad segir mér frá því í
óspurðum fréttum að diskamálin verði
mögulega leyst í bráð. „Þeir sem búa
fyrir ofan okkur fengu fjóra eða fimm
hreina og nýja diska áðan. Kannski
koma þeir með fyrir okkur, ég veit það
ekki en ég vona það.“
Aðspurður um heimalandið, Af-
ganistan, segist hann elska landið sitt
þrátt fyrir fátækt.
„Vandinn er sá að alveg frá því að ég
fæddist hefur verið stríð þar. Rússarn-
ir komu árið 1979 og á tíu árum eyði-
lögðu þeir landið. Eftir að þeir fóru tók
við borgarastyrjöld og að henni lok-
inni komu Bandaríkin með allan sinn
herafla. Ég veit ekki hvað er í gangi,“
segir hann og andvarpar.
Mohammad spyr mig út í morgun-
daginn: „Ég heyrði að á morgun verði
mikil hátíð?“
„Já, það verða mikil hátíðahöld
vegna þjóðhátíðardagsins. Börn með
blöðrur, fána og pylsur.“
„Frábært. En veðrið breytist aldrei,
það er ennþá vetur. Alltaf rok,“ segir
hann og hlær við.
Eftir nokkra þögn freista ég þess að
fá að heyra um ferðalag hans frá Af-
ganistan til Evrópu. „Ég held að það sé
betra að halda því fyrir mig. Í einlægni
þá var það mjög erfitt, meira en erfitt,
og þess vegna vil ég halda því fyrir mig.
Þrátt fyrir að enginn trúi manni áttu
hræðilegir hlutir sér stað.“
Flóttafólk tekur oft mikla áhættu
þegar það reynir að komast til Evr-
ópu. Margir freista þess til að mynda
að sigla á illa búnum bátum yfir Mið-
jarðarhafið en komast aldrei á leiðar-
enda. Aðrir koma sér fyrir í flutninga-
gámum og freista þess að lifa vistina
af. Margir deyja vegna súrefnisleysis
eða vatnsskorts. Leikritið The Contai-
ner eða Gámurinn eftir breska leik-
stjórann og blaðamanninn Clare Bay-
ley fjallar einmitt um slíkt ferðalag og
óttann sem fylgir því.
Handtekinn 17. júní
Um klukkan tólf á miðnætti kem
ég aftur í stofuna eftir langan dag.
Sjónvarpið er í gangi og í sófanum
sitja nokkrir og horfa á bandaríska
spennumynd með persneskum texta
á íranskri sjónvarpsstöð. Enginn veit
hvað myndin heitir en í henni eru
byssur og eltingaleikir.
Við hliðina á mér situr 26 ára gam-
all maður frá Fílabeinsströndinni,
Ofie Nana að nafni. hann er veikur
í maganum og finnur fyrir verkjum.
Nana segist hafa verið notaður sem
burðardýr á Ítalíu. Hann hafi verið
knúinn til að gleypa mikið af kókaíini
í deigbollum sem hann flutti á milli
staða þar sem hann óttaðist að verða
drepinn ef hann hlýddi ekki. Þetta
hafi farið illa með maga hans.
„Það sem ég er að segja þér núna
er sannleikurinn. Þetta er líf mitt. Það
er ekki auðvelt að segja þér að ég hafi
gleypt kókaín.“
Hann segir mér frá því að á lög-
reglustöðinni á Hverfisgötu hafi hann
fengið Omeprazol, hann sýnir mér
pakkningarnar en lyfið er meðal ann-
ars ætlað til meðferðar við skeifug-
arnarsárum og góðkynja magasár-
um. Hann segist búinn með lyfið og
hann viti ekki hvert hann eigi að snúa
sér. Hann á erfitt með að borða.
„Stundum græt ég bara vegna
þessa. Hvað er í gangi? Ég er fínn
gaur. Veistu hvað, bróðir minn kær?
Ég held að vandamálið sé of stórt fyr-
ir mig til að höndla.“ Hann stefnir á
að hitta lækni á mánudag, það er eftir
fjóra daga.
Stuttu eftir að ég vakna verður
mér ljóst að fjórir lögreglumenn eru
komnir á svæðið. Þeir ganga út úr
annarri byggingunni með þann nafn-
lausa sér við hlið. Á síðustu miss-
erum hefur fjöldi flóttamanna verið
handtekinn við komuna til Íslands
fyrir það að ferðast á fölsuðum skil-
ríkjum.
Réttur flóttamanna til þess að
ferðast á ólöglegum vegabréfum er
verndaður af alþjóðlegum mann-
réttindasáttmálum. Flestir þeir sem
ég hef rætt við lýsa því hvernig þeir
eyddu fyrstu vikunum á landinu í
fangelsi. Samkvæmt lýsingum hafa
þeir yfirleitt verið færðir fyrir dóm-
ara eins fljótt og auðið er og dæmd-
ir á staðnum fyrir skjalafals, það er að
ferðast á fölsuðum skilríkjum. Þann-
ig hóf Mousa Al Jaradat Íslandsdvöl
sína, rétt eins og Ofie Nana og Raz
Mohammad. Þannig fengu fjórir Eþí-
ópíumenn nýlega að dúsa í fanga-
geymslu í hálfan mánuð sem og
nafnlausi maðurinn frá Líberíu.
Ég spyr lögreglumennina hvað þeir
muni gera við manninn og þeir ætla
að keyra hann upp á stöð þar sem þeir
munu taka fingraför af honum. „Það er
alltaf gert. Það er ekkert öðruvísi.“
Þannig hefst fjórði dagur nafnlausa
Líberíumannsins á Íslandi. Í fjarska
heyrist gleðisöngur íslenskra barna.
„Hæ, hó, jibbí, jei! Það er kominn 17.
júní.“
26 | Fréttir 24.–26. júní 2011 Helgarblað
Mánaðarlegar ferðir
„Hópur sjálfboðaliða hjá Rauða krossinum
sinnir svokallaðri réttindagæslu til handa
hælisleitendum. Þá heimsækja fulltrúar
Rauða krossins Gistiheimilið Fit reglulega
en með því er flóttafólki veittur félagslegur
stuðningur. Rauði krossinn stendur einnig
fyrir mánaðarlegum viðburðum, en þá er
flóttafólki meðal annars boðið í ýmsar
ferðir. Núna erum við til dæmis að fara í ferð
um Reykjanesið í rútu. Það verður farið á
áhugaverða staði í Reykjanesbæ, í Garði og
í Sandgerði verður þeim boðið á fræðasetr-
ið.“ Áshildur Linnet, Rauða krossinum, í sam-
tali við blaðamann þann 16. júní. (Myndin er
skjáskot úr Youtube myndbandi.)
Flóttafólk dekrað
Blaðamaður sendi rekstraraðilum
Gistiheimilisins Fit spurningar í
tengslum við aðbúnaðinn á gisti-
heimilinu og þjónustuna sem þeim
ber að veita. Forstöðumaður heim-
ilisins hringdi síðar í blaðamann
og kaus að bregðast við spurn-
ingunum í gegnum síma. Á meðal
spurninga var til dæmis hvað fælist
í þjónustusamningi gistiheimilis-
ins við Útlendingastofnun og hvers
vegna aðbúnaður í álmum flótta-
fólks væri lakari en aðbúnaðurinn í
álmu ferðalanga.
Forstöðumaðurinn heitir Guð-
mundur en vildi ekki koma fram
undir fullu nafni. Hann sagðist vera
orðinn langþreyttur á einhlítri fjöl-
miðlaumræðu um málefni flótta-
fólks og nefndi í því samhengi við-
tal sem tekið var við Mehdi Kavyan
Poor í Kastljósinu eftir að hann
hafði reynt sjálfsíkveikju hjá Rauða
krossinum. Þar sagði Mehdi sögu
sína en í sjö ár hefur hann beðið í
von og óvon eftir hæli hér á landi.
Íslendingar ættu að krefjast
þess sama
„Þetta er svo þreytandi að þú trúir
því ekki. Ég er drullufúll yfir þessu,
ég er í brjáluðu skapi yfir þessari
einhliða umræðu um flóttamenn-
ina og hvað er raunverulega að,“
segir Guðmundur og vísar til al-
mennrar fjölmiðlaumfjöllunar um
aðstæður flóttafólks undanfarið.
Guðmundur segir fimm alþjóðleg-
ar nefndir hafa skoðað aðbúnað-
inn og metið það sem svo að á gisti-
heimilinu væri allt til fyrirmyndar.
„Þeir eru búnir að segja mér sjálf-
ir að þeir eru ekkert óánægðir með
aðstöðuna, þeir eru bara óánægðir
með biðina. Það er þessi bið sem er
að drepa þá og þessi óvissa. Það er
ekkert að aðstöðunni.“
Áshildur Linnet hjá Rauða kross-
inum sagði blaðamanni að Svíþjóð-
arskrifstofa flóttamannastofnun-
ar Sameinuðu þjóðanna hafi metið
það sem svo að aðstæður á gisti-
heimilinu hafi farið batnandi. „Það
er alltaf hægt að segja að það vanti
potta eða eitthvað en það er vegna
þess að þeir taka pottana og setja þá
inn í ísskáp hjá sér eftir að þeir hafa
hitað matinn upp og þá er pottur-
inn er horfinn. Það er kannski alveg
rétt að aðstæðurnar eru ekki alveg
hundrað prósent en það er alltaf
þannig að ýmislegt má bæta,“ seg-
ir Guðmundur. Hann segist hafa
boðið félaga sínum að gista í svefn-
poka við hliðina á flóttafólki og fara
í verkfall fyrir hönd Íslendinga þar
sem hann gæti borið fram sömu
kröfur og flóttafólkið. „Krefjast þess
að hann gæti fengið fríar tannlækn-
ingar, frítt húsnæði og allt eins og
hér.“
Líkir sjálfsvígi við hnífabardaga
Guðmundur segir internetið í lagi,
hann hafi borgað mikið fyrir gagna-
magn, en það hafi sífellt klárast
um miðjan mánuðinn. Hann segir
blaðamenn ekki átta sig á aðstæð-
unum sem skapist oft á gistiheim-
ilinu. „Þetta eru svo margir menn
og mismunandi menningarheimar
og það eru átök og læti og slagsmál
og hnífabardagar og allur andskot-
inn í gangi hérna.“ Aðspurður um
hnífabardagann segir hann slíkt
hafa átt sér stað.
Þegar blaðamaður ítrekar
spurninguna og hvenær það hafi
verið, segir hann: „Ekki nýlega, en
var ekki einn að skera sig þarna á
púls eða …?“ Þar á hann við Pal-
estínumanninn Mousa Al Jaradat
sem reyndi í maí að svipta sig lífi.
Aðspurður hvort það hafi verið hní-
fabardagi segir hann: „Ja, það var
allavega notaður hnífur. Og var
ekki einhver að reyna að kveikja í
sér þarna nýlega?“
En getur verið að vandinn liggi
kannski í því að á gistiheimilinu
er enginn fastur starfsmaður frá
félagsþjónustunni. Enginn með þá
menntun sem á við í svona tilfell-
um? „Já, bætum bara meiri pening
í það og sköffum einn starfsmann
í viðbót, ekki málið. Við eigum að
dæla peningum í þetta en sleppa
því að dæla til venjulegs íslensks
fólks á Íslandi. Er það ekki?“ segir
Guðmundur og tekur fram að hann
segi þetta í kaldhæðni.
Fá fría læknisþjónustu
Guðmundur vill sérstaklega koma
því á framfæri að málefni fátækra Ís-
lendinga standi hjarta hans nær. „Í
nýlegri frétt var fjallað um eldra fólk
sem þurfti að borga í sund, en þetta
er fólkið sem byggði landið, af hverju
fær það ekki frítt í sund eins og þeir?
Þá hafa líka verið fréttir undanfar-
ið um það að íslensk börn fái ekki
tannlæknaþjónustu. Flóttamenn fá
sem sagt fría tannlæknaþjónustu en
ekki íslensku börnin. Þeir fá líka alla
læknisþjónustu fría. Ekki fá Íslend-
ingar frí gleraugu?“
Aðspurður hvort honum finn-
ist dekrað við flóttafólk þegar kem-
ur að aðstöðu segir hann: „Já, já, al-
veg hreint, og þá vil ég líka benda á
sendinefndirnar sem hafa tekið út
aðstæðurnar og segja að þetta sé
tipp topp.“
n Forstöðumaður Fit er á því að flóttafólk á Íslandi sé dekrað
n Finnst skrítið að flóttafólk fái fría tannlæknaþjónustu
Enginn borðbúnaður Forstöðumaður á Fit segir ómögulegt að geyma borðbúnað í
skápunum þar sem hann staflist upp í vaskinum og valdi rifrildum.
Fótboltadraumar „Maður borðar og sefur og heldur sér síðan uppteknum með því að spila
fótbolta inni á milli. Kannski fáum við einn daginn að spila með einhverju liði á Íslandi.“